WEBVTT

00:00:00.572 --> 00:00:02.023
Pre par godina,

00:00:02.023 --> 00:00:04.241
Harvardski poslovni fakultet odabrao je

00:00:04.241 --> 00:00:06.990
najbolji poslovni model za tu godinu.

00:00:06.990 --> 00:00:11.054
Odabrali su somalijske pirate.

00:00:11.054 --> 00:00:13.270
Otprilike u isto vreme,

00:00:13.270 --> 00:00:19.103
otkrila sam da su 544 pomorca

00:00:19.103 --> 00:00:22.489
držali kao taoce na brodovima,

00:00:22.489 --> 00:00:24.579
često ukotvljene
u blizini somalijske obale,

00:00:24.579 --> 00:00:27.007
takoreći pod nosom.

NOTE Paragraph

00:00:27.007 --> 00:00:29.632
Saznala sam te dve stvari i pomislila

00:00:29.632 --> 00:00:32.073
šta se to dešava
sa brodskim transportom?

00:00:32.073 --> 00:00:34.644
Da li bi se isto desilo
u nekoj drugoj industriji?

00:00:34.644 --> 00:00:38.155
Da li bi 544 pilota

00:00:38.155 --> 00:00:39.785
držali zarobljene u džambo-džetovima

00:00:39.785 --> 00:00:43.272
na pisti mesecima ili čak godinu dana?

00:00:43.272 --> 00:00:47.098
Ili 544 vozača autobusa?

00:00:47.098 --> 00:00:48.977
To se ne bi desilo.

NOTE Paragraph

00:00:48.977 --> 00:00:51.755
Tako sam se zainteresovala za temu

00:00:51.755 --> 00:00:54.269
i otkrila još jednu činjenicu

00:00:54.269 --> 00:00:56.252
zbog koje sam bila toliko zapanjena

00:00:56.252 --> 00:00:59.337
jer je nisam znala

00:00:59.337 --> 00:01:01.996
do svoje 42-43. godine.

00:01:01.996 --> 00:01:07.315
A to je da i dalje jako
zavisimo od brodskog transporta.

00:01:07.315 --> 00:01:09.660
Možda opšta populacija

00:01:09.660 --> 00:01:12.785
misli da je brodski transport
zastarela industrija,

00:01:12.785 --> 00:01:15.323
da Mobi Dik i Džek Sperou

00:01:15.323 --> 00:01:18.708
dovoze stvari jedrilicama.

00:01:18.708 --> 00:01:20.602
Brodski transport nije takav.

00:01:20.602 --> 00:01:25.479
On nam je danas jednako bitan
kao i ranije.

00:01:25.479 --> 00:01:30.082
Brodovi prevoze 90% svetske robe.

00:01:30.082 --> 00:01:34.647
Od 1970. količina se
učetvorostručila.

00:01:34.647 --> 00:01:37.639
Sada od brodova
zavisimo više nego ikada.

00:01:37.639 --> 00:01:41.398
Ipak, tako ogromna industrija -

00:01:41.398 --> 00:01:44.875
koja radi sa 100 000 brodova -

00:01:44.875 --> 00:01:48.268
postala je skoro nevidljiva.

NOTE Paragraph

00:01:48.268 --> 00:01:52.557
Reći tako nešto u Singapuru
zvuči apsurdno

00:01:52.557 --> 00:01:54.903
jer su brodovi ovde toliko prisutni

00:01:54.903 --> 00:01:58.285
da ih ima i na krovovima hotela.

00:01:58.285 --> 00:01:59.965
(Smeh)

00:01:59.965 --> 00:02:01.981
Ali, u svetu

00:02:01.981 --> 00:02:04.227
ako opštu populaciju pitate šta zna

00:02:04.227 --> 00:02:07.063
o brodovima i koliko
se robe prevozi brodovima,

00:02:07.063 --> 00:02:11.680
uglavnom ćete čuti muk.

00:02:11.680 --> 00:02:13.713
Ako nekoga na ulici

00:02:13.713 --> 00:02:15.436
pitate da li su čuli za Majkrosoft

00:02:15.436 --> 00:02:17.273
trebalo bi da kažu da

00:02:17.273 --> 00:02:19.468
jer znaju da oni proizvode softver

00:02:19.468 --> 00:02:21.363
za računar

00:02:21.363 --> 00:02:24.508
i da obično radi.

00:02:24.508 --> 00:02:28.113
Ali ako ih pitate da li su čuli za Mersk,

00:02:28.113 --> 00:02:30.814
čisto sumnjam da će isto odgovoriti,

00:02:30.814 --> 00:02:32.261
iako Mersk,

00:02:32.261 --> 00:02:35.952
koji je samo jedna
od brojnih brodskih kompanija,

00:02:35.952 --> 00:02:38.934
ima skoro isti prihod kao Majkrosoft.

00:02:38.934 --> 00:02:40.415
[60 milijardi američkih dolara]

NOTE Paragraph

00:02:40.415 --> 00:02:42.338
A zašto?

00:02:42.338 --> 00:02:44.251
Pre nekoliko godina,

00:02:44.251 --> 00:02:47.523
prvi pomorski zapovednik
Britanske mornarice -

00:02:47.523 --> 00:02:49.328
zove se prvi morski
zapovednik iako se

00:02:49.328 --> 00:02:53.823
glavnokomandujući u vojsci
ne zove zemljani zapovednik -

00:02:53.823 --> 00:02:56.266
rekao je da mi, misleći na

00:02:56.266 --> 00:02:58.948
zapadne industrijalizovane države,

00:02:58.948 --> 00:03:02.760
da patimo od „morskog slepila“.

00:03:02.760 --> 00:03:04.404
Ne vidimo more

00:03:04.404 --> 00:03:07.330
kao industrijsko ili radno mesto.

00:03:07.330 --> 00:03:09.623
More je nešto iznad čega letimo,

00:03:09.623 --> 00:03:12.628
parče plavetnila
na karti avionskih puteva.

00:03:12.628 --> 00:03:15.953
Nema šta da se vidi,
nastavite dalje.

NOTE Paragraph

00:03:15.953 --> 00:03:19.598
Ja sam htela da otvorim svoje oči,

00:03:19.598 --> 00:03:22.675
da izlečim svoje morsko slepilo,

00:03:22.675 --> 00:03:26.045
pa sam pobegla na more.

00:03:26.045 --> 00:03:28.396
Pre nekoliko godina,
pošla sam na putovanje

00:03:28.396 --> 00:03:30.770
brodom Mersk Kendal,

00:03:30.770 --> 00:03:32.412
teretnim brodom srednje veličine

00:03:32.422 --> 00:03:35.340
koji je prevozio skoro 7000 sanduka.

00:03:35.340 --> 00:03:37.237
Otisnula sam se iz Felikstoa

00:03:37.237 --> 00:03:39.000
na južnoj obali Engleske,

00:03:39.000 --> 00:03:41.161
a završila sam baš ovde u Singapuru

00:03:41.161 --> 00:03:42.654
nakon pet nedelja,

00:03:42.654 --> 00:03:47.558
znatno manje umorna
od putovanja nego sada.

00:03:47.558 --> 00:03:50.800
Put brodom je bio pravo otkrovenje.

00:03:50.800 --> 00:03:52.995
Prešli smo pet mora,

00:03:52.995 --> 00:03:55.542
dva okeana, devet luka,

00:03:55.542 --> 00:03:58.289
i mnogo sam naučila
o brodskom transportu.

NOTE Paragraph

00:03:58.289 --> 00:04:00.007
Jedna od prvih stvari
koje su me iznenadile

00:04:00.007 --> 00:04:02.394
kada sam se našla
na palubi broda Kendal

00:04:02.394 --> 00:04:05.139
bilo je to što nema ljudi.
Gde su svi?

00:04:05.139 --> 00:04:06.759
Prijatelji iz britanske mornarice
mi kažu da

00:04:06.759 --> 00:04:09.898
plove zajedno sa 1000 mornara,

00:04:09.898 --> 00:04:13.237
ali na brodu Kendal
bio je samo 21 član posade.

00:04:13.237 --> 00:04:16.114
To je tako zato što je
brodski transport vrlo efikasan.

00:04:16.114 --> 00:04:19.178
Pakovanje robe u kontejnere
ga je učinilo takvim.

00:04:19.178 --> 00:04:21.272
Brodovi su sada automatizovani.

00:04:21.272 --> 00:04:24.001
Mogu da rade s malom posadom.

00:04:24.001 --> 00:04:25.790
Ali, to znači da je, rečima jednog

00:04:25.790 --> 00:04:28.250
lučkog kapelana kojeg
sam jednom upoznala,

00:04:28.250 --> 00:04:30.295
prosečan pomorac

00:04:30.295 --> 00:04:34.434
na teretnom brodu ili
umoran ili iscrpljen,

00:04:34.434 --> 00:04:37.213
zato što ritam modernog
brodskog transporta

00:04:37.213 --> 00:04:39.534
nije nimalo blagonaklon prema
onome što se na moru

00:04:39.534 --> 00:04:41.965
zove ljudski faktor,

00:04:41.965 --> 00:04:44.417
što je čudan naziv
za koji ljudi ne shvataju

00:04:44.417 --> 00:04:46.821
da ne zvuči nimalo ljudski.

00:04:46.821 --> 00:04:49.496
Većina pomoraca koji
sada rade na teretnim brodovima

00:04:49.496 --> 00:04:53.573
u lukama često provedu
manje od dva sata.

00:04:53.573 --> 00:04:55.211
Nemaju vremena za odmor.

00:04:55.211 --> 00:04:57.455
Na moru su mesecima,

00:04:57.455 --> 00:04:58.770
i čak i kada su na palubi

00:04:58.770 --> 00:05:00.072
nemaju pristup onome što

00:05:00.072 --> 00:05:04.506
čak i petogodišnjaci uzimaju
zdravo za gotovo - pristup internetu.

NOTE Paragraph

00:05:04.506 --> 00:05:07.332
Još jedna stvar koja me je
iznenadila na brodu Kendal

00:05:07.335 --> 00:05:10.317
bilo je to pored koga sedim -

00:05:10.327 --> 00:05:15.576
ne pored britanske kraljice; ne znam zašto
su me poseli ispod njenog portreta -

00:05:15.576 --> 00:05:18.345
za stolom u brodskoj trpezariji

00:05:18.345 --> 00:05:20.173
sedela sam pored
čoveka iz Mjanmara,

00:05:20.173 --> 00:05:23.438
preko puta mene su bili
Rumun, Moldavac, Indijac.

00:05:23.438 --> 00:05:25.675
Za drugim stolom je bio Kinez,

00:05:25.675 --> 00:05:28.717
a u kabinama su bili FIlipinci.

00:05:28.717 --> 00:05:31.677
Tako izgleda običan brod.

NOTE Paragraph

00:05:31.677 --> 00:05:33.700
Kako je to moguće?

00:05:33.700 --> 00:05:35.592
Tako što je najveća promena

00:05:35.592 --> 00:05:37.436
koja se u zadnjih 60 godina
desila u brodskom transportu,

00:05:37.436 --> 00:05:39.948
kada je opšta populacija
prestala da ga primećuje,

00:05:39.948 --> 00:05:42.567
nešto što se zove
„otvoren pristup“,

00:05:42.567 --> 00:05:45.372
ili „zastava pogodnosti“.

00:05:45.372 --> 00:05:47.959
Brodovi sada mogu da plove
pod zastavom bilo koje države

00:05:47.959 --> 00:05:50.911
koja to dozvoljava.

00:05:50.911 --> 00:05:53.186
Možete ploviti pod zastavom udaljene

00:05:53.186 --> 00:05:55.310
Bolivije, Mongolije,

00:05:55.310 --> 00:05:58.285
Severne Koreje, iako nije baš popularna.

00:05:58.285 --> 00:05:59.708
(Smeh)

NOTE Paragraph

00:05:59.708 --> 00:06:01.819
Zato su na brodovima

00:06:01.819 --> 00:06:06.600
multinacionalne, globalne,
pokretljive posade.

00:06:06.600 --> 00:06:09.312
To me je iznenadilo.

00:06:09.312 --> 00:06:12.429
Kada smo zašli u piratske vode,

00:06:12.429 --> 00:06:15.555
iz moreuza Bab-el-Mandeb
ka Indijskom okeanu,

00:06:15.555 --> 00:06:17.307
brod se promenio.

00:06:17.307 --> 00:06:20.450
To je takođe bilo šokantno
jer sam iznenada

00:06:20.450 --> 00:06:22.664
shvatila, kada mi je kapetan rekao,

00:06:22.664 --> 00:06:24.666
da sam luda što putujem

00:06:24.666 --> 00:06:27.718
teretnim brodom kroz piratske vode.

00:06:27.718 --> 00:06:29.709
Nije nam više bilo dozvoljeno
da izađemo na palubu.

00:06:29.709 --> 00:06:32.305
Duple straže su
pazile na opasnost od pirata.

00:06:32.305 --> 00:06:36.582
U to vreme su kao taoce
držali 544 pomorca,

00:06:36.582 --> 00:06:38.550
neke čak godinama,

00:06:38.550 --> 00:06:41.321
zbog same prirode brodskog
transporta i „zastave pogodnosti“.

00:06:41.321 --> 00:06:43.403
Ne sve, ali neke,

00:06:43.403 --> 00:06:48.117
jer je manjini beskrupuloznih
vlasnika brodova

00:06:48.117 --> 00:06:50.662
lako da sakriju

00:06:50.662 --> 00:06:55.661
anonimnost koju
„zastave pogodnosti“ pružaju.

NOTE Paragraph

00:06:55.661 --> 00:06:59.600
Šta još maskira naše morsko slepilo?

00:06:59.600 --> 00:07:01.919
Ako se nađete na brodu

00:07:01.919 --> 00:07:03.914
ili krstarici, i ako pogledate u odžak,

00:07:03.914 --> 00:07:06.783
videćete crn dim.

00:07:06.783 --> 00:07:09.318
Brodski transport

00:07:09.318 --> 00:07:11.905
zahteva rigorozne mere,
jeftino gorivo,

00:07:11.905 --> 00:07:14.076
pa se zato koristi
tzv. bunkersko gorivo,

00:07:14.076 --> 00:07:16.592
koje mi je neko iz
tankerske industrije opisao

00:07:16.592 --> 00:07:18.758
kao talog iz rafinerije,

00:07:18.758 --> 00:07:22.015
ili sestra asfalta.

00:07:22.015 --> 00:07:25.412
Brodski transport je
„najzelenija“ vrsta transporta.

00:07:25.412 --> 00:07:27.755
U pogledu emitovanja
ugljenika po toni i milji,

00:07:27.755 --> 00:07:30.726
brodovi emituju skoro
kao hiljaditi deo avio-prevoza

00:07:30.726 --> 00:07:32.841
i deseti deo
kamionskog prevoza.

00:07:32.841 --> 00:07:36.077
I to nije nimalo naivno,
jer ih ima puno.

00:07:36.077 --> 00:07:38.607
Emisija ugljenika na brodovima
je od 3 do 4%,

00:07:38.607 --> 00:07:40.782
skoro kao u avio-prevozu.

00:07:40.782 --> 00:07:43.341
Ako se emisije ugljenika
nastale brodskim transportom stave

00:07:43.341 --> 00:07:45.551
na listu zemalja
koje ga isto emituju,

00:07:45.551 --> 00:07:47.164
biće na šestom mestu,

00:07:47.164 --> 00:07:49.278
negde kod Nemačke.

00:07:49.278 --> 00:07:53.296
2009. godine je izračunato
da 15 najvećih brodova

00:07:53.296 --> 00:07:55.891
zagađuju česticama, čađi

00:07:55.891 --> 00:07:57.291
i izduvnim gasovima

00:07:57.291 --> 00:07:59.869
kao svi automobili na svetu zajedno.

00:07:59.869 --> 00:08:01.269
Dobra vest je da sada

00:08:01.269 --> 00:08:03.464
ljudi pričaju o održivom
brodskom transportu.

00:08:03.464 --> 00:08:05.951
Pojavile su se zanimljive inicijative.

00:08:05.951 --> 00:08:08.206
Ali zašto je toliko vremena trebalo?

00:08:08.206 --> 00:08:10.553
Kada ćemo početi
da pričamo i razmišljamo

00:08:10.553 --> 00:08:14.589
o morskim miljama kao o vazdušnim?

NOTE Paragraph

00:08:14.589 --> 00:08:17.394
Takođe sam putovala u
zaliv Kejp Kod da vidim

00:08:17.394 --> 00:08:21.321
nevolju severnoatlantskog kita usana,

00:08:21.321 --> 00:08:23.477
jer mi je to jedna od najčudnijih stvari

00:08:23.477 --> 00:08:25.433
koje sam doživela na moru,

00:08:25.433 --> 00:08:27.230
i kako me je to
nateralo da razmislim.

00:08:27.230 --> 00:08:30.383
Znamo da čovek utiče na okean

00:08:30.383 --> 00:08:32.815
tako što lovi ribu, čak i previše,

00:08:32.815 --> 00:08:34.623
ali ne znamo puno

00:08:34.623 --> 00:08:36.806
o tome šta se dešava
ispod površine vode.

00:08:36.806 --> 00:08:39.411
Zapravo, tu brodski
transport igra posebnu ulogu,

00:08:39.411 --> 00:08:43.057
zato što buka motora
brodova doprinosi

00:08:43.057 --> 00:08:46.250
oštećivanju zvučnog
staništa morskih stvorenja.

00:08:46.250 --> 00:08:49.242
Svetlost ne dopire
ispod površine vode,

00:08:49.242 --> 00:08:51.869
tako da morska stvorenja
poput kitova i delfina

00:08:51.869 --> 00:08:54.173
i čak 800 vrsta ribe

00:08:54.173 --> 00:08:57.064
komuniciraju putem zvuka.

00:08:57.064 --> 00:08:58.777
Severnoatlantski kit usan

00:08:58.777 --> 00:09:01.984
može da se čuje na skoro 150 km.

00:09:01.984 --> 00:09:03.947
Pesma grbavog kita se

00:09:03.947 --> 00:09:05.885
čuje preko celog okeana.

00:09:05.885 --> 00:09:07.840
Ali i supertanker se takođe čuje

00:09:07.840 --> 00:09:09.911
kako dolazi preko celog okeana,

00:09:09.911 --> 00:09:12.475
i zbog podvodnog zvuka propelera

00:09:12.475 --> 00:09:15.812
nekad je na istoj frekvenciji kao kitovi,

00:09:15.812 --> 00:09:18.846
što može da ošteti
njihovo zvučno stanište

00:09:18.846 --> 00:09:20.536
koje je njima
potrebno radi parenja,

00:09:20.536 --> 00:09:22.187
nalaženja hrane

00:09:22.187 --> 00:09:24.710
i partnera.

00:09:24.710 --> 00:09:27.551
A zvučno stanište
severnoatlantskog kita usana

00:09:27.551 --> 00:09:30.901
smanjeno je do 90%.

00:09:30.901 --> 00:09:35.513
Još uvek nema zakona
koji regulišu zvučno zagađenje.

NOTE Paragraph

00:09:35.513 --> 00:09:38.769
Kada sam stigla u Singapur,

00:09:38.769 --> 00:09:43.673
i izvinjavam se što ću ovo reći,
nisam htela da se iskrcam sa broda.

00:09:43.676 --> 00:09:46.635
Jako mi se dopalo na brodu Kendal.

00:09:46.635 --> 00:09:48.530
Posada se lepo ophodila prema meni,

00:09:48.530 --> 00:09:52.071
kapetan je bio pričljiv i zabavan,

00:09:52.071 --> 00:09:56.143
i rado bih se prijavila
na još pet nedelja,

00:09:56.143 --> 00:09:57.974
zbog čega je kapetan opet rekao

00:09:57.974 --> 00:10:00.247
da sam luda što o tome razmišljam.

00:10:00.247 --> 00:10:02.491
Ja nisam bila na tom
brodu devet meseci zaredom,

00:10:02.491 --> 00:10:04.446
kao oni filipinski pomorci,

00:10:04.446 --> 00:10:06.685
koji, kada sam ih pitala
da mi opišu svoj posao,

00:10:06.685 --> 00:10:09.007
odgovoriše: „Dolar za nostalgiju.“

00:10:09.007 --> 00:10:10.485
Imaju dobre plate,

00:10:10.485 --> 00:10:13.516
ali život im je i dalje izolovan i težak

00:10:13.516 --> 00:10:17.205
i često ispraćen opasnostima.

NOTE Paragraph

00:10:17.205 --> 00:10:19.291
Kada sam vam sve ovo
ispričala, ne mogu da odlučim,

00:10:19.291 --> 00:10:22.216
jer želim da salutiram pomorcima

00:10:22.216 --> 00:10:24.403
koji nam donose 90% sve robe

00:10:24.403 --> 00:10:28.069
i za to dobijaju vrlo
malo hvale i priznanja.

00:10:28.069 --> 00:10:30.790
Htela bih da salutiram i
stotini hiljada brodova

00:10:30.790 --> 00:10:32.113
koji su na moru,

00:10:32.113 --> 00:10:34.646
koji obavljaju taj posao,
dolazeći i odlazeći

00:10:34.646 --> 00:10:37.875
svakog dana, donoseći nam
sve što nam je potrebno.

00:10:37.875 --> 00:10:40.895
Htela bih i da brodski transport

00:10:40.895 --> 00:10:44.374
i mi, opšta populacija
koja tako malo zna o njemu,

00:10:44.374 --> 00:10:46.414
da se malo zapitamo,

00:10:46.414 --> 00:10:48.518
da budemo malo otvoreniji,

00:10:48.518 --> 00:10:51.790
bar do 90%.

00:10:51.790 --> 00:10:54.691
Smatram da svi možemo imati koristi

00:10:54.691 --> 00:10:56.796
ako budemo radili
nešto vrlo jednostavno,

00:10:56.796 --> 00:10:59.878
a to je da naučimo da vidimo more.

NOTE Paragraph

00:10:59.878 --> 00:11:02.036
Hvala vam.

NOTE Paragraph

00:11:02.036 --> 00:11:06.344
(Aplauz)