WEBVTT 00:00:00.611 --> 00:00:04.212 Ik heb het antwoord op een vraag die we ons allemaal al eens hebben gesteld. 00:00:04.212 --> 00:00:05.329 De vraag is: 00:00:05.329 --> 00:00:07.613 waarom stelt de letter x 00:00:07.613 --> 00:00:09.611 de onbekende voor? 00:00:09.611 --> 00:00:12.578 We leerden dat in de wiskundeles, 00:00:12.578 --> 00:00:14.329 maar nu kom je het overal tegen -- 00:00:14.329 --> 00:00:17.130 De X prize, de X-Files, 00:00:17.130 --> 00:00:21.053 Project X, TEDx. 00:00:21.053 --> 00:00:23.048 Waar komt dat vandaan? NOTE Paragraph 00:00:23.048 --> 00:00:24.266 Ongeveer zes jaar geleden 00:00:24.266 --> 00:00:26.982 besloot ik Arabisch te gaan leren. 00:00:26.982 --> 00:00:30.934 Dat blijkt een uiterst logische taal te zijn. 00:00:30.934 --> 00:00:33.251 Een woord, woordgroep 00:00:33.251 --> 00:00:34.932 of zin in het Arabisch schrijven, 00:00:34.932 --> 00:00:37.165 is als een vergelijking opstellen, 00:00:37.165 --> 00:00:39.531 omdat elk onderdeel uiterst precies is 00:00:39.531 --> 00:00:42.383 en beladen is met een heleboel informatie. 00:00:42.383 --> 00:00:43.733 Dat is een van de redenen waarom 00:00:43.733 --> 00:00:45.248 zo veel van wat we zijn gaan zien 00:00:45.248 --> 00:00:49.067 als westerse wetenschap, wiskunde en techniek 00:00:49.067 --> 00:00:52.389 in feite werd uitgewerkt in de eerste eeuwen van de gangbare jaartelling 00:00:52.389 --> 00:00:55.705 door de Perzen, de Arabieren en de Turken. NOTE Paragraph 00:00:55.705 --> 00:00:58.022 Inbegrepen dat kleine Arabische systeempje 00:00:58.022 --> 00:00:59.738 dat al-jebr wordt genoemd. 00:00:59.738 --> 00:01:02.906 Ruwweg vertaald betekent al-jebr 00:01:02.906 --> 00:01:06.605 'het systeem voor het laten overeenstemmen van verschillende delen'. 00:01:06.605 --> 00:01:10.655 Al-jebr kwam uiteindelijk bij ons als 'algebra'. 00:01:10.655 --> 00:01:12.822 Eén van de vele voorbeelden. NOTE Paragraph 00:01:12.822 --> 00:01:16.788 De Arabische teksten met deze wiskundige wijsheid 00:01:16.788 --> 00:01:18.571 vonden tenslotte hun weg naar Europa -- 00:01:18.571 --> 00:01:19.857 dat wil zeggen Spanje -- 00:01:19.857 --> 00:01:22.322 in de 11e en 12e eeuw. 00:01:22.322 --> 00:01:23.472 Toen ze daar aankwamen, 00:01:23.472 --> 00:01:25.355 was er enorme interesse 00:01:25.355 --> 00:01:27.089 voor het vertalen van deze wijsheid 00:01:27.089 --> 00:01:28.738 in een Europese taal. NOTE Paragraph 00:01:28.738 --> 00:01:30.756 Maar er waren problemen. 00:01:30.756 --> 00:01:32.473 Een probleem is 00:01:32.473 --> 00:01:35.106 dat sommige klanken in het Arabisch 00:01:35.106 --> 00:01:38.105 gewoon niet uit te spreken zijn door een Europees strottenhoofd 00:01:38.105 --> 00:01:40.372 zonder veel oefening. 00:01:40.372 --> 00:01:42.106 Geloof me maar. 00:01:42.106 --> 00:01:44.323 Daarom zijn die klanken 00:01:44.323 --> 00:01:46.237 ook niet vertegenwoordigd 00:01:46.237 --> 00:01:49.825 door de tekens die beschikbaar zijn in Europese talen. NOTE Paragraph 00:01:49.825 --> 00:01:51.639 Hier is een van de schuldigen. 00:01:51.639 --> 00:01:53.523 Dit is de letter SHeen, 00:01:53.523 --> 00:01:57.122 en het klinkt als SH --"sh." 00:01:57.122 --> 00:01:59.724 Het is ook de eerste letter 00:01:59.724 --> 00:02:02.156 van het woord 'shalan', 00:02:02.156 --> 00:02:03.950 wat 'iets' betekent, 00:02:03.950 --> 00:02:05.798 net als ons woord 'iets' -- 00:02:05.798 --> 00:02:09.084 een niet-gedefinieerd, onbekend ding. NOTE Paragraph 00:02:09.084 --> 00:02:10.249 In het Arabisch 00:02:10.249 --> 00:02:11.450 kunnen we dit verduidelijken 00:02:11.450 --> 00:02:13.598 door het bepaald lidwoord 'al' toe te voegen. 00:02:13.598 --> 00:02:16.200 Dit is dus al-shalan -- 00:02:16.200 --> 00:02:17.850 het onbekende ding. 00:02:17.850 --> 00:02:21.153 Dit woord komt al voor in de hele vroege wiskunde, 00:02:21.153 --> 00:02:28.353 zoals in deze 10e eeuwse afleiding van bewijzen. NOTE Paragraph 00:02:28.353 --> 00:02:30.863 Het probleem voor de middeleeuwse Spaanse geleerden 00:02:30.863 --> 00:02:33.431 die dit materiaal vertaalden, 00:02:33.431 --> 00:02:37.913 was dat de letter SHeen en het woord shalan 00:02:37.913 --> 00:02:39.863 niet kon worden weergegeven in het Spaans 00:02:39.863 --> 00:02:42.449 omdat de Spanjaarden geen SH hebben, 00:02:42.449 --> 00:02:43.746 dat 'sh'-geluid. 00:02:43.746 --> 00:02:45.328 Ze besloten af te spreken 00:02:45.328 --> 00:02:46.994 tot een regel waarbij ze 00:02:46.994 --> 00:02:51.212 de Kh- klank, 'kh', 00:02:51.212 --> 00:02:52.960 van het klassieke Grieks leenden 00:02:52.960 --> 00:02:55.641 in de vorm van de letter Chi. NOTE Paragraph 00:02:55.641 --> 00:02:58.360 Later toen dit materiaal werd vertaald 00:02:58.360 --> 00:03:00.708 in de gemeenschappelijke Europese taal, 00:03:00.708 --> 00:03:02.758 het Latijn, 00:03:02.758 --> 00:03:04.791 vervingen ze gewoon de Griekse Chi 00:03:04.791 --> 00:03:07.141 door de Latijnse X. 00:03:07.141 --> 00:03:08.410 Eens dat gebeurde, 00:03:08.410 --> 00:03:10.875 zodra dit materiaal in het Latijn was, 00:03:10.875 --> 00:03:14.458 vormde het de basis voor de wiskundeleerboeken 00:03:14.458 --> 00:03:16.541 voor bijna 600 jaar. NOTE Paragraph 00:03:16.541 --> 00:03:18.559 Nu hebben we het antwoord op onze vraag 00:03:18.559 --> 00:03:21.340 waarom x de onbekende is. 00:03:21.340 --> 00:03:23.163 X is de onbekende 00:03:23.163 --> 00:03:26.945 omdat je in het Spaans niet 'sh' kan zeggen. 00:03:26.945 --> 00:03:29.329 (Gelach) 00:03:29.329 --> 00:03:31.646 Ik vond het de moeite om dat eens te vertellen. NOTE Paragraph 00:03:31.646 --> 00:03:34.763 (Applaus)