0:00:00.611,0:00:04.212
პასუხი მაქვს კითხვაზე,[br]რომელიც ყველას გაგვჩენია

0:00:04.212,0:00:05.689
კითხვა მდგომარეობს შემდეგში:

0:00:05.689,0:00:07.613
რატომ წარმოადგენს

0:00:07.613,0:00:09.611
ასო x უცნობს?

0:00:09.611,0:00:12.578
ვიც,ი რომ ეს[br]მათემატიკის გაკვეთილზე ვისწავლეთ,

0:00:12.578,0:00:14.329
მაგრამ ახლა ის ყველგანაა კულტურაში.

0:00:14.329,0:00:17.130
X პრიზი, X ფაილები

0:00:17.130,0:00:21.053
პროექტი X, TEDx

0:00:21.053,0:00:23.048
საიდან მოდის ეს?

0:00:23.048,0:00:24.266
დაახლოებით ექვსი წლის წინ

0:00:24.266,0:00:26.982
გადავწყვიტე რომ არაბული მესწავლა,

0:00:26.982,0:00:30.934
რომელიც უაღრესად ლოგიკური ენა აღმოჩნდა.

0:00:30.934,0:00:33.251
სიტყვის, ფრაზის,

0:00:33.251,0:00:34.932
ან წინადადების დაწერა,

0:00:34.932,0:00:37.165
განტოლების შედგენას წააგავს,

0:00:37.165,0:00:39.531
რადგან თითოეული ნაწილი[br]განსაკუთრებით ზუსტია

0:00:39.531,0:00:42.383
და ბევრ ინფორმაციას ატარებს.

0:00:42.383,0:00:43.733
ეს ერთ-ერთი მიზეზია იმისა,

0:00:43.733,0:00:45.248
თუ რატომ ვფიქრობთ,

0:00:45.248,0:00:49.067
რომ დასავლური მეცნიერება,[br]მათემატიკა და ინჟინერია

0:00:49.067,0:00:52.389
წარმოიშვა ახალი წელთაღრიცხვით[br]პირველ საუკუნეებში

0:00:52.389,0:00:55.705
სპარსელების, არაბებისა და თურქების მიერ.

0:00:55.705,0:00:58.022
ამაში შედის პატარა სისტემა არაბულად,

0:00:58.022,0:00:59.738
რომელსაც ალ-ჯაბრა ჰქვია.

0:00:59.738,0:01:02.906
ალ-ჯაბრა უხეშად ითარგმნება, როგორც:

0:01:02.906,0:01:06.605
"არათავსებადი ნაწილების[br]შეთავსების სისტემა"

0:01:06.605,0:01:10.655
ალ-ჯაბრა ინგლისურში ალგებრად დამკვიდრდა.

0:01:10.655,0:01:12.822
ეს ერთ-ერთი მაგალითია ბევრს შორის.

0:01:12.822,0:01:16.788
არაბული ტექსტებმა, რომლებიც ამ[br]მათემატიკურ სიბრძნეს შეიცავდნენ,

0:01:16.788,0:01:18.571
საბოლოოდ ევროპაში მოაღწიეს.

0:01:18.571,0:01:19.857
კერძოდ კი ესპანეთში

0:01:19.857,0:01:22.322
XI და XII საუკუნეებში.

0:01:22.322,0:01:23.472
და როდესაც ჩააღწიეს

0:01:23.472,0:01:24.895
ამ სიბრძნის

0:01:24.895,0:01:27.089
ევროპულ ენებზე თარგმნამ

0:01:27.089,0:01:28.738
დიდი ინტერესი გამოიწვია.

0:01:28.738,0:01:30.756
მაგრამ პრობლემებს წააწყდნენ.

0:01:30.756,0:01:32.473
ერთი პრობლემა

0:01:32.473,0:01:35.106
არის ის, რომ არაბულში ზოგი ბგერა

0:01:35.106,0:01:38.105
ევროპული ხმოვანი იოგებისთვის[br]ვარჯიშის გარეშე

0:01:38.105,0:01:40.372
ძნელად წარმოსათქმელი იყო.

0:01:40.372,0:01:42.106
ამაზე მენდეთ.

0:01:42.106,0:01:44.323
ასევე, ზუსტად ეს ბგერები

0:01:44.323,0:01:47.297
ევროპულ ენებში არსებული სიმბოლოებით

0:01:47.297,0:01:49.825
ვერ გამოისახება.

0:01:49.825,0:01:51.639
ამაში ერთ-ერთი დამნაშავე

0:01:51.639,0:01:53.523
ასო "შიინია"

0:01:53.523,0:01:57.122
და ის გამოითქმის როგორც "SH" ("შ")

0:01:57.122,0:01:59.724
ის ასევე სიტყვა "შალან"-ის

0:01:59.724,0:02:02.156
პირველი ასოა,

0:02:02.156,0:02:03.950
რაც "რაღაცას" ნიშნავს.

0:02:03.950,0:02:05.798
როგორც ინგლისურში სიტყვა "რაღაც".

0:02:05.798,0:02:09.084
რაღაც ამოუცნობი, უცნობი რამ.

0:02:09.084,0:02:10.249
არაბულში კი,

0:02:10.249,0:02:11.450
ის შეგვიძლია განვსაზღროთ

0:02:11.450,0:02:13.598
"ალ" განსაზღვრული არტიკლის დამატებით.

0:02:13.598,0:02:16.200
ასე რომ, ეს არის "ალ-შალანი",

0:02:16.200,0:02:17.850
რაღაც უცნობი რამ.

0:02:17.850,0:02:21.153
და ეს სიტყვა გვხვდება ყველგან[br]ადრეულ მათემატკაში,

0:02:21.153,0:02:28.353
როგორც მაგალითად X საუკუნის[br]დამტკიცებების გამოყვანაში.

0:02:28.353,0:02:30.863
შუასაუკუნოვანი ესპანელი მეცნიერებისთვის,

0:02:30.863,0:02:33.431
რომლებსაც ამ მასალის თარგმნა ევალებოდათ,

0:02:33.431,0:02:37.913
პრობლემას წარმოადენდა ასო "შიინი"[br]და სიტყვა "შალანი",

0:02:37.913,0:02:39.863
რომლებიც ესპანურში ვერ გადაჰყავდათ,

0:02:39.863,0:02:42.449
რადგან ესპანურს არ აქვს ეს "შ",

0:02:42.449,0:02:43.746
"შ" ჟღერადობა.

0:02:43.746,0:02:45.328
ამიტიმ, შეთანხმდნენ

0:02:45.328,0:02:46.994
და შექმნეს წესი, რომლის თანახმად,

0:02:46.994,0:02:51.212
მათ ისესხეს CK ბგერა,[br]"ქ" ჟღერადობის ბგერა

0:02:51.212,0:02:52.960
კლასიკური ბერძნულიდან,

0:02:52.960,0:02:55.641
ასო "ϗ"-ს ("კაი") სახით.

0:02:55.641,0:02:58.360
მოგვიანებით, როცა ეს მასალა ითარგმნა

0:02:58.360,0:03:00.708
საერთო ევროპულ ენაზე,

0:03:00.708,0:03:02.758
კერძოდ კი ლათინურად,

0:03:02.758,0:03:04.791
მათ უბრალოდ ჩაანაცვლეს ბერძნული "ϗ"

0:03:04.791,0:03:07.141
ლათინური x-ით

0:03:07.141,0:03:08.410
და როდესაც ეს მოხდა,

0:03:08.410,0:03:10.875
როდესაც ეს მასალა ლათინურად იყო,

0:03:10.875,0:03:14.458
ის ჩამოყალიბდა მათემატიკის[br]სახელმძღვანელოების საფუძვლად

0:03:14.458,0:03:16.541
დაახლოებით 600 წლის განმავლობაში.

0:03:16.541,0:03:18.559
თუმცა, ახლანდელი პასუხი ჩვენს კითხვაზე.

0:03:18.559,0:03:21.340
რატომ არის x უცნობი?

0:03:21.340,0:03:23.163
x უცნობია,

0:03:23.163,0:03:26.945
რადგან "შ-ს" წარმოთქმა[br]ესპანურში შეუძლებელია.

0:03:26.945,0:03:29.329
(სიცილი)

0:03:29.329,0:03:31.646
ვფიქრობ ეს ღირდა გაზიარებად.

0:03:31.646,0:03:34.763
(აპლოდისმენტები)