Bir Amerikalının ortalama ömrü 80 yıl.
Bugün 80 yaşındaki biri İkinci Dünya Savaşı
bittiğinde 10, başladığında ise 4 yaşındaydı.
Savaşa katılan bir asker bugün en azından
seksenlerin sonundadır.
Generaller, siyasi liderler - savaşın idarecileri:
Çok azı hâlâ hayatta.
Son yıllarda yazarlar ve film
yapımcılarının savaştan geriye kalanların...
...hikâyelerini kaybolmadan
bulmaya çalıştıklarını görüyoruz.
Bu proje bireysel savaş hikayeleriyle
ya da savaştan kurtulanlarla ilgili değil.
Hayatları savaş ile yarıda kalan...
...on milyonlarca insanı sayacağız...
...ve bu kayıpların tarihteki diğer savaşlara...
son dönemlerdeki çatışmalara kıyasla
ne boyutta olduklarını göreceğiz.
Askerleri ve sivilleri ayrı ayrı sayacağız.
Bu şekillerin her biri ölen 1 000 insanı temsil ediyor.
Siviller her kesimden.
Askeri kayıpların neredeyse tamamı ise
erkeklerden. Ortalama yaş ise 23.
Ölen her 1 000 asker için, çoğu muharebede...
...1 000'den fazlası da yaralandı.
Kayıp kelimesi biraz kafa karıştırıcı olabilir
çünkü askerî anlamda çoğu zaman...
...ölenlerin ve yaralananların yanı sıra
bir askeri, hizmet dışı bırakan durumu kastediyor.
Burada sadece ölenleri sayıyoruz
ve Amerikan askerleri ile başlayacağız.
400 000'den fazlası öldü.
Çoğu, Avrupa cephesinde
Nazilerle çarpışırken öldü.
Yaklaşık çeyreği Pasifik'te
Japonlarla çarpışırken öldü.
Bunları bir zaman çizelgesine yerleştirince...
...kayıplar savaşın sonlarına doğru
en ağır düzeye ulaşıyor.
Savaş 1 Eylül 1939'da başladı.
Fakat ABD, iki yıl sonrasındaki...
...Pearl Harbor Saldırısı'na kadar
savaşa istekli değildi.
Ölümler, müttefiklerin Normandiya'ya
çıkarma yaptığı D-Günü'nde şiddetle arttı.
Savaşın en trajik anlarından biri
Omaha Sahili'ndeki D-Day'deydi.
2 500 Amerikalı öldü.
Tek bir sahil çıkarmasında...
...Afganistan'daki savaşın
13 yılındaki kadar...
...Amerikan askeri öldü.
Pasifik'teki en kanlı muharebe,
82 gün süren Okinawa'daydı.
12 500 Amerikalı öldü.
Yaklaşık 5 000'i Kamikaze saldırılarında
denizlerde öldü.
Şimdi de Avrupa'dan başlayarak
diğer ülkelere bakalım.
Almanya, Polonya'ya çıkarma yaparak
İkinci Dünya Savaşı'nı başlattı.
Polonya nihayetinde 200 000
askerini savaşta kaybetti.
Çoğusu, çıkarmadan sonra...
...Almanya ve Sovyetler Birliği
tarafından işgal edilmişken öldü.
Almanya bu işgal sırasında
sadece 16 000 askerini kaybetti.
Naziler diğer ülkere çıkarma yapmaya
ve ele geçirmeye devam etti:
Danimarka, Belçika, Hollanda, Fransa, Yunanistan ve Yugoslavya.
Fransa teslim oldu. Fakat 92 000 askerini
Fransa Muharebesi'nde kaybettikten sonra.
Nihayetinde 200 000'den fazlası öldü.
Buna esir kamplarındaki, Fransız kolonilerindeki
ve diğer çarpışmalardakiler dahil.
Yugoslayva neredeyse yarım milyon askerini kaybetti.
İlk çıkarma iki taraf için de göreceli olarak az kayıpla icra edildi.
Fakat ölümler daha çok Nazi işgali altındayken yaşanan...
...gerilla çarpışmaları, iç çatışmalar ve toplu infazlardandı.
Nazi çıkarmaları göreceli olarak az sayıda
Alman kaybıyla hızlı icra ediliyordu.
Hatta Nazi komutanları bile başarıları karşısında şaşırıyordu.
Ve daha sonra Birleşik Krallık ile Birleşik Devletler var.
Naziler tarafından işgal edilmediler ancak Almanlarla savaştılar.
İngiltere, kolonileri dahil olmak üzere....
...neredeyse Birleşik Devletler
kadar askerini kaybetti.
Almanlar, yarım milyon askerini...
...ABD ve İngiltere'ye, Batı cephesi olarak
bildiğimiz Fransa ve Belçika'da kaybetti.
Ama Alman askerlerinin çoğu
Doğu cephesinde öldü.
Almanya'nın başarısız Sovyetler Birliği çıkarması.
Sayılar afallatıyor.
Doğu cephesindeki en ünlü çarpışma...
...belki de Avrupa savaşının
dönüm noktası olan Stalingrad'dı.
Almanların 6. Ordu'su başarılı bir şekilde Stalingrad'ı ele geçirdi.
Ancak Sovyetler tarafından etrafı kuşatıldı.
Erzak ve mühimmat tedarikleri kesildi.
Nihayetinde yarım milyon Alman askeri hayatını Stalingrad'da ölecekti.
100 000'i de esir alındı, sadece 6 000'i geri dönebildi.
Esir kampları özellikle Doğu'daki acımasızlık düşünüldüğünde
dünya savaşı boyunca düşük bir kurtulma oranına sahipti.
Esir kamplarını dahil ettiğinizde,
Stalingrad'taki ile bütün Batı cephesinde...
...Fransa, İngiltere ve ABD ile
savaşta ölen Alman sayısı neredeyse aynı.
Stalingrad, Sovyetler için zafer olmasına rağmen...
...Almanya'dan iki kat daha fazla kayıpları oldu.
Sovyetler Birliği, bir zamanlar
durdurulamayan Alman ordusunu...
...2.3 milyon Alman askerini
öldürerek nihayetinde yenebilecekti.
Ama savaşı kazanmanın da bir bedeli var.
Rus ordusunun resmî olarak 8.7 milyon ilan ettiği
sayı, tartışmaya açık.
Bazı araştırmalar 14 milyon kayba kadar çıkıyor.
Avrupa'daki askerî kayıpların
sayımını tamamlamak için...
...Kuzey Avrupa ve Afrika gibi diğer cephelerdeki
Alman kayıplarını eklememiz lazım.
Hatta Nazilerle ile aynı safta
savaşan diğer mihver devletlerini...
...Macaristan, Romanya
ve İtalya'yı da eklemek lazım.
Avrupa'nın askeri kayıplarını
bir zaman çizelgesine yerleştirdiğinizde
şöyle bir şey görünür.
Daha fazlasını öğrenmek için bu çizelge ile oynayabilirsiniz.
Eğer biraz uğraşmak isterseniz, anlatımı duraklatın.
Şimdi Avrupa'daki sivil ölümlerine geçelim.
Holocaust'ta 6 milyon Yahudi öldürüldü.
Eğer bunu ülkelere göre ayırırsanız,
yaklaşık yarısı; 2.7 milyonu Polonyalı.
700 000'i Sovyetler, ardından
Macaristan ve diğer 17 ülke geliyor.
Bir başka şekilde parçalarsak,
6 milyonun yaklaşık yarısı
konsantrasyon kamplarında öldürüldü.
Bir milyondan fazlası Auschwitz'de öldü.
Çoğu gaz odalarında öldürüldü.
Diğerleri açlıktan, bitkinlikten, hastalıklardan
ve farklı şekillerde idamlardan öldü.
İkinci en ölümcül kamp,
sadece bir imha kampı olan Treblinka'daydı.
Tren istasyonu gibi kurulmuştu.
Hareketli öldürme birimleri
1.4 milyon Yahudi'yi öldürdü.
Gaz odalarında olduğu gibi önce erkekler
olası bir isyanı engellemek için önce öldürüldü.
Ayrıca Holocaust,
Yahudi olmayan ölümleri de içeriyor.
Sonra Çingeneler olarak isimlendirilecek
130 000 ile 500 000 arasında Roman öldürüldü.
Sayılar tartışmalı.
Yaklaşık çeyrek milyon engelli öldürüldü.
Homoseksüeller, Katolikler
ve diğer gruplar da yok edildi.
Ama sayıları göreceli olarak küçük.
Bazı tarihçiler diğer sivil ölümlerinin de
Holocaust başlığında olması gerektiğini söylüyor.
2 milyon kadar Yahudi olmayan Polonyalı
Alman işgali altında öldürüldü.
Bazıları Auschwitz'teki gaz odalarına gönderildi.
Askerî ve sivil ölümleri birleştirdiğinizde,
İkinci Dünya Savaşı sırasında
Polonya nüfusunun %16'sı öldü.
Diğer ülkelerle kıyaslanınca en yüksek oran.
Fakat en yüksek sayı değil.
Bu listede yine Sovyetler Birliği zirvede.
Sovyetler'in, en az askerî kayıpları
kadar sivil kaybı oldu.
10 ile 20 milyon arasında.
Sovyetler Birliği için özellikle
karanlık noktalardan biri...
bugünün St. Petersburg'u
olan Leningrad kuşatmasıdır.
Alman kuvvetleri Leningrad'ın
etrafını siviller çıkarılamadan kuşatınca...
...yiyecek dahil ikmaller
2 buçuk yıl boyunca kesildi.
Bunun sonucunda 1.5 milyon insan hayatını kaybetti.
Çoğunlukla açlıktan. Çoğunlukla sivil.
Stalin'in kendi insanına olan zülmu
bu sayılardan kısmen sorumlu.
Genellikle sivillerin şehirleri terk etmesine...
...savaşan askerlere bir kalkan
olacağını düşünerek izin vermedi.
Yaklaşık bir milyon Sovyet, Stalin'in
Gulag işçi kamplarında hayatını kaybetti.
Hemen hemen her ülke
sivil kayıplar yaşadı...
fakat özellikle işgal edilmiş olanlar.
Birçokları ikincil zayiat
maskesi altında ölürken...
...büyük sayılar pek de kazara değildi.
Siviller yok edildi,
kasıtlı olarak ateş edildi, bombalandı...
...canlı kalkan olarak kullanıldı ya da bilerek
besin yetersizliğine maruz bırakıldı.
İngiltere ve ABD dahil, en çok savaşan taraflar...
...sivillerin kasıtlı öldürülmesinden sorumluydu.
Birleşik Krallık toprakları işgal edilmediği halde
60 000 sivil hayatını kaybetti.
Alman hava taarruzları (Blitze'lar)
sık sık sivil yerleşim yerlerini hedeflemişti.
Birleşik Krallık da aynı şekilde,
daha şiddetlisini Alman şehirlerine yaptı.
10 kat daha fazla ölüme sebebiyet verdi.
Buna rağmen çoğu sivil Alman,
savaşın son safhasında karada öldü.
Nazi rejimi çökerken,
işgal edilmiş bölgelerde yaşayan siviller...
...ilerleyen Sovyet ordusundan
çaresizce kaçmak zorundaydı.
Tecavüz yaygın bir şeydi ve kayıplara dair
tahminler 600 000 ile 3 milyon arasında değişiyor.
Bir adım geri gelelim ve
toplamda ne durumda olduğumuza bakalım.
Avrupa'da 20 milyon kadar sivil ölümü saydık.
Eğer buna daha önce anlattığımız
Avrupa'daki askerî ölümleri de...
...eklersek bu durumda 40 milyonu geçiyor.
Daha sonra Asya cephesi de var.
Burada Asya'daki askerî ölümlerin çoğunun...
...Çin ve Japonya'dan geldiğini görüyoruz.
Sivillere bakarsak,
yaklaşık 6 milyon ölüm...
...Çin, Endonezsya, Kore,
Hindiçin ve Filipinler'deki...
...vahşetin ölçeği düşünüldüğünde
bazen Nazi mezalimi ile karşılaştırılabilecek...
...Japon savaş suçlarına atfedilebilir.
Çin, Sovyetler Birliği'nden sonra
ikinci büyük ölüm sayısına sahip.
Ve Sovyetler gibi Çin hükümeti de çarpıcı bir iradeyle...
...kendi insanlarını feda etmeye meyilliydi.
Çin milliyetçileri taşkın oluşturup Japon ilerlemesini
durdurmak amacıyla Sarı Nehir'de gedikler açtı.
Yarım milyondan fazla Çinli sivil bu sebeple öldü.
Bu sayı 2004'teki Asya Tsunamileri'nde
hayatını kaybedenlerden 2 - 3 kat daha fazla.
Buna rağmen Çin çıkarması Japonlara sadece
200 000 askere mal oldu.
Çoğusu Pasifik savaşlarında Birleşik Devletler
ve diğer müttefikleri ile savaşırken öldü.
Japon sivil kayıplarının büyük kısmı...
...Amerika'nın 2 nükleer saldırısıdan oluşuyor.
Resmî Birleşik Devletler açıklamalarının aksine...
...bu hava saldırıları askerî hedeflere değil
doğrudan sivil nüfusa yöneltildi.
Avrupa dışındaki tüm ölümleri de
listeye eklediğimizde...
...genel toplamda aşağı yukarı
70 milyonu görüyoruz.
Bu sayı kimin saydığına ve hangi
sivil ölümlerinin dahil edildiğine bağlı.
İkinci Dünya Savaşı'nda tarihteki diğer bütün savaşlardan
daha fazla sayıda insan hayatını kaybetti.
Karşılaştırma için işte kayıtlara geçmiş
en dehşetli 20 kadar savaş ve mezalim.
Bunların bazılarına savaştan çok mezalim denebilir.
Ama bu ayrımın nasıl bulanıklaşabileceğini gördük.
Bazıları yüzyıllara yayılmış.
İkinci Dünya Savaşı en yüksek sayı...
...ve sadece 6 yılda oldu.
Bu listedeki en eski mezalimlerde bile...
...dünya nüfusu ciddi olarak büyüdü.
Dünyanın oransal olarak kaçta kaçının
öldüğünü görmek istersek...
...grafiği şöyle ayarlayabiliriz.
Oransal olarak konuşursak,
kabaca bir yaklaşım bize
İkinci Dünya Savaşı'ndan daha
yıkıcı savaşlar olduğunu gösteriyor.
Savaş sonrası çatışmalara baktığımızda,
tartışmalı olmayacak bir şey söylemek zor
Fakat veriler sıra dışı
bir şeyler olduğunu gösteriyor.
1989'da John Gaddis,
Soğuk Savaş sırasında nükleer güçlerin...
...herhangi bir çatışmaya girmediğini
tanımlamak Uzun Barış terimini ortaya koydu.
25 yıl sonra, soğuk savaş bitti
ve o terim hala kullanılıyor.
Ancak anlamı biraz değişti.
1956'da Sovyetler Birliği, Macaristan'a
çıkarma yaptığındaki 10 günlük savaş...
...dışında Avrupa ülkeleri birbiriyle savaşmadı.
İkinci Dünya Savaşı'ndan önceki
Avrupa savaşlarına baksaydık böyle görünüyordu.
Geriye doğru gittiğimizde daha sık
görünüyor olmasına rağmen daha düşük ölçekteydi.
Dünyanın en büyük 44 ekonomisi
İkinci Dünysa Savaşı'ndan beri birbiriyle savaşmadı.
Zengin ülkeler fakir ülkelerle savaştı.
ABD ve Irak gibi.
Fakat zengin ülkeler
diğer zengin ülkelerle savaşmadı.
Sözümona süpergüçler arasındaki bu barış süreci...
...Roma İmparatorluğu'ndan beri görülmemişti.
Çoğusu için barış çok güçlü bir sözcük.
İkinci Dünya Savaşı'ndan beri olan savaşlar...
...bu dört kategoride gruplandırılabilir.
Artık koloni savaşları görmüyoruz.
Zengin ülkeler arasında
savaş olmadığını zaten söylemiştik.
Ve burada küçük ekonomiler arasındaki
savaşların da giderek azaldığını görüyoruz.
Bu bize 2 tip iç savaşı bırakıyor.
Dış müdahale olup olmamasına göre.
Bu savaşlardaki ölümler
İkinci Dünya Savaşı'nın yanında şöyle görünüyor.
O zamandan beri olan tüm savaşlardan
daha fazla insan İkinci Dünya Savaşı'nda öldü.
Ve tabi ki, dünya nüfusunu unutamayız.
İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana üçe katlandı.
Bu sayılardaki ölümleri
dünya nüfusuna oranlarsak...
...dünyadaki birisinin
savaşta ölme ihtimalinin...
aşağı yönlü olarak azaldığı
daha görünür oluyor.
Bu eğilimin sebebini
buradan çıkarmamız mümkün değil.
Bu, başka bir günün tartışması.
Toplamların ardındaki çatışmaları görmek için
bu grafikle etkileşime geçebilirsiniz.
Burada sivil ölümlere değil, sadece
muharebe ölümlerine baktığımız aklınızda bulunsun.
Tabi sivil ölümler de geriliyor.
Barışı ölçmek zor bir şey.
Aslında biraz, hiç olmamış savaşlarda
ölmemiş insanları saymak gibi.
Dünya barışına çok fazla önem göstersek de...
...barış olduğunda pek fark etmiyoruz.
Haberini yapmıyoruz.
Etrafımızda büyüyen barıştan dolayı...
...bir zamanlar savaşın ne kadar
korkunç olduğunu hatırlatmıyoruz.
Elbette bu eğilim devam etmeyebilir.
Bu grafiklerin bize doğru karar
vermeyi sağlama noktasında...
...ne gibi bir faydası olacağı açık değil.
Uzun barış daha da uzadıkça...
...o kadar önem kazanıyor.
Dolayısıyla, haberlere bakmak...
...gidişata dair bizi umutlandırmıyorsa...
...sayılara bakmak belki umutlandırabilir.
Eğer bu projeyi desteklemek ve yeni bölümlerin
çekilmesini teşvik etmek isterseniz...
...aşağıdakileri kullanarak fallen.io'yu takip edebilir...
...ve bugün izlediğiniz sunum için
önerilen bilet fiyatını ödemeyi düşünebilirsiniz.
Çok teşekkür ediyorum.