WEBVTT 00:00:06.660 --> 00:00:07.900 1600'lü yıllarda, 00:00:07.900 --> 00:00:11.320 Hollanda Doğu Hindistan Şirketi, yüzlerce gemiyle tüm dünyada 00:00:11.320 --> 00:00:16.190 altın, porselen, baharat ve ipek ticareti yürütüyordu. 00:00:16.190 --> 00:00:19.080 Fakat bu devasa operasyonu yürütmek masraflıydı. 00:00:19.080 --> 00:00:21.750 Bu maliyetli seferleri finanse etmek için 00:00:21.750 --> 00:00:24.290 şirket sivil vatandaşlara yöneldi. 00:00:24.290 --> 00:00:27.620 Yani geminin kârından pay karşılığında 00:00:27.620 --> 00:00:30.600 seferlere destek için para yatıracak bireylere. 00:00:30.600 --> 00:00:34.660 Bu yöntem, şirketin daha büyük seferleri finanse edebilmesini sağladı. 00:00:34.660 --> 00:00:39.519 Hem şirketin hem de onun akıllı yatırımcılarının kârı arttı. NOTE Paragraph 00:00:39.519 --> 00:00:44.329 Bu hisseleri Avrupa'daki liman ve kahvehanelerde satarak 00:00:44.329 --> 00:00:50.362 Hollandalı şirket, farkında olmadan dünyanın ilk borsasını icat etmiş oldu. 00:00:50.362 --> 00:00:54.467 O zamandan beri şirketler, her türlü işe destek bulmak için 00:00:54.467 --> 00:00:56.531 istekli yatırımcılardan fon sağlıyorlar. 00:00:56.531 --> 00:01:00.801 Günümüzde ise borsayı anlamaya kendini adamış okullar, kariyerler, 00:01:00.801 --> 00:01:04.276 hatta televizyon kanalları mevcut. 00:01:04.276 --> 00:01:09.916 Fakat modern borsalar ilk hallerine oranla çok daha karmaşık. 00:01:09.926 --> 00:01:14.086 Peki, bugün şirketler ve yatırımcılar borsayı nasıl kullanıyor? NOTE Paragraph 00:01:14.086 --> 00:01:18.746 Piyasaya girme kararı alan yeni bir kahve şirketini ele alalım. 00:01:18.746 --> 00:01:22.356 Şirket önce büyük yatırımcılara kendini tanıtacaktır. 00:01:22.356 --> 00:01:24.426 Bu şirket onlara mantıklı gelirse 00:01:24.426 --> 00:01:26.376 ilk yatırımı yaparlar. 00:01:26.376 --> 00:01:31.236 Sonra şirketin ilk halka arzına mali destek sağlarlar. 00:01:31.236 --> 00:01:34.691 Böylece şirket resmi olarak halka açılır. 00:01:34.691 --> 00:01:39.701 Bu şirketin kâr getireceğine inanan şirket veya bireyler hisse satın alabilir. 00:01:39.721 --> 00:01:44.281 Hisse almak, bu yatırımcıları kısmi patron haline getirir. NOTE Paragraph 00:01:44.281 --> 00:01:46.650 Onların yatırımı şirketin büyümesini sağlar. 00:01:46.650 --> 00:01:48.480 Şirket başarı kazandıkça 00:01:48.480 --> 00:01:51.980 artan sayıda alıcı, potansiyeli görür ve hisse almaya başlar. 00:01:51.980 --> 00:01:54.320 Hisselere talep arttıkça 00:01:54.320 --> 00:01:58.000 hisse fiyatları da yükselir, sonraki alıcılar için maliyet artar. 00:01:58.000 --> 00:02:01.930 Halihazırda satılmış olan şirket hisselerinin değeri yükselir. 00:02:01.930 --> 00:02:03.440 Şirket açısından artan ilgi, 00:02:03.440 --> 00:02:06.710 ne kadar insanın bu fikre yatırım yapmaya istekli olduğunu gösterir. 00:02:06.710 --> 00:02:09.520 Yeni girişimlerin fonlanmasını, 00:02:09.520 --> 00:02:13.380 şirketin piyasa değerinin artmasını sağlar. NOTE Paragraph 00:02:13.380 --> 00:02:17.230 Ama bir sebeple şirket daha az kârlı görünmeye başlarsa 00:02:17.230 --> 00:02:19.490 tam tersi de gerçekleşebilir. 00:02:19.490 --> 00:02:22.570 Yatırımcılar hisselerinin değer kaybedeceğini düşünürse 00:02:22.570 --> 00:02:25.210 şirket daha fazla değer kaybetmeden 00:02:25.210 --> 00:02:27.770 kâr etmek ümidiyle hisselerini satacaklardır. 00:02:27.770 --> 00:02:31.090 Hisseler satıldıkça ve hisse talebi düştükçe 00:02:31.090 --> 00:02:32.480 hisse fiyatları 00:02:32.480 --> 00:02:34.850 ve beraberinde şirketin piyasa değeri düşer. 00:02:34.850 --> 00:02:37.520 Şirket yeniden kârlı görünmeye başlamazsa 00:02:37.520 --> 00:02:40.840 yatırımcılar büyük zarara girebilir. NOTE Paragraph 00:02:40.840 --> 00:02:45.320 Bu arz talep gelgiti birçok faktörden etkilenir. 00:02:45.320 --> 00:02:49.337 Şirketler piyasa güçlerinin kaçınılmaz etkisi altındadır. 00:02:49.337 --> 00:02:51.757 Dalgalanan ham madde fiyatları, 00:02:51.757 --> 00:02:53.707 üretim teknolojisindeki değişimler 00:02:53.707 --> 00:02:56.017 ve değişen iş gücü maliyetleri gibi. 00:02:56.017 --> 00:02:58.827 Yönetim değişiklikleri, olumsuz reklam, 00:02:58.827 --> 00:03:03.367 yeni yasalar ve ticaret politikaları yatırımcıları endişelendirebilir. 00:03:03.367 --> 00:03:04.427 Elbette ki 00:03:04.427 --> 00:03:07.877 birçok yatırımcı değerli hisseleri satmaya 00:03:07.877 --> 00:03:09.947 ve kişisel çıkarını gözetmeye hazırdır. 00:03:09.947 --> 00:03:13.207 Piyasanın her günkü gürültüsünü yaratan tüm bu değişkenler 00:03:13.207 --> 00:03:16.127 şirketlerin başarılı ya da başarısız görünmesini sağlar. 00:03:16.127 --> 00:03:19.077 Şirketin borsada değer kaybediyor görünmesi, 00:03:19.077 --> 00:03:20.997 genellikle yatırımcı kaybına 00:03:20.997 --> 00:03:23.817 ve böylece gerçek değerin düşüşüne yol açar. NOTE Paragraph 00:03:23.817 --> 00:03:28.327 Piyasaya güven düzeyinin ekonomik patlamalardan mali krizlere kadar 00:03:28.327 --> 00:03:30.437 her şeyi tetikleme gücü vardır. 00:03:30.437 --> 00:03:32.537 İzlemesi güç olan bu değişken nedeniyle 00:03:32.537 --> 00:03:36.387 çoğu profesyonel, hızlıca para kazanmaya çalışmaktansa 00:03:36.387 --> 00:03:38.457 uzun vadeli, güvenilir yatırımı yeğler. 00:03:38.457 --> 00:03:41.397 Ancak bu ziyadesiyle öngörülemez sistemde 00:03:41.397 --> 00:03:43.797 başarı şansını arttırma çabasındaki uzmanlar, 00:03:43.797 --> 00:03:46.057 sürekli yeni araçlar geliştiriyorlar. NOTE Paragraph 00:03:46.057 --> 00:03:49.267 Ama borsa yalnızca zenginlere ve güçlülere mahsus bir yer değil. 00:03:49.267 --> 00:03:50.717 İnternetin yükselişiyle 00:03:50.717 --> 00:03:52.587 küçük yatırımcılar da 00:03:52.587 --> 00:03:56.127 büyük yatırımcıların yaptıklarını aynen yapıp hisse satın alabiliyor. 00:03:56.127 --> 00:03:59.797 Bu karmaşık sistemle ilgili kendini eğitenlerin sayısı artıyor. 00:03:59.797 --> 00:04:01.337 Onlar da hisse alıp satıyor, 00:04:01.337 --> 00:04:03.337 inandıkları işlere para yatırıyor, 00:04:03.337 --> 00:04:05.467 finansal hedeflerinin peşinden gidiyor. 00:04:05.467 --> 00:04:08.687 İlk adım, kendine yatırım yapmak.