0:00:06.660,0:00:07.900
Na początku XVII wieku

0:00:07.900,0:00:11.320
Holenderska Kompania Wschodnioindyjska[br]najęła setki statków,

0:00:11.320,0:00:16.190
żeby handlować złotem, porcelaną,[br]przyprawami i jedwabiem na całym świecie.

0:00:16.190,0:00:19.080
Tak wielkie przedsięwzięcie [br]nie było jednak tanie.

0:00:19.080,0:00:21.750
Żeby sfinansować kosztowne wyprawy,

0:00:21.750,0:00:24.290
kompania zwróciła się do osób prywatnych,

0:00:24.290,0:00:27.620
którzy mogli w nie inwestować

0:00:27.620,0:00:30.600
w zamian za udział w zysku statku.

0:00:30.600,0:00:34.660
Praktyka ta umożliwiła kompanii[br]sfinansowanie jeszcze większych wypraw,

0:00:34.660,0:00:39.519
zwiększając zyski zarówno dla siebie,[br]jak i dla obrotnych inwestorów.

0:00:39.519,0:00:44.329
Sprzedając udziały w kawiarniach[br]i portach całego kontynentu,

0:00:44.329,0:00:50.362
Holenderska Kompania Wschodnioindyjska[br]wynalazła pierwszą na świecie giełdę.

0:00:50.362,0:00:54.467
Odtąd firmy czerpały fundusze [br]od chętnych inwestorów

0:00:54.467,0:00:56.641
na wsparcie różnych przedsięwzięć.

0:00:57.521,0:01:02.431
Dziś giełdzie poświęcone są szkoły, [br]zawody, a nawet kanały telewizyjne

0:01:02.431,0:01:04.276
pozwalające ją zrozumieć.

0:01:04.276,0:01:07.896
Ale nowoczesna giełda [br]jest zdecydowanie bardziej skomplikowana

0:01:07.896,0:01:09.916
niż jej pierwotna wersja.

0:01:09.916,0:01:14.086
Jak więc firmy i inwestorzy[br]korzystają dziś z giełdy?

0:01:14.086,0:01:18.746
Wyobraźmy sobie nowego producenta kawy,[br]który wchodzi na giełdę.

0:01:18.746,0:01:22.356
Najpierw firma wychodzi z reklamą[br]skierowaną do dużych inwestorów.

0:01:22.356,0:01:24.426
Jeśli uznają ją za dobry pomysł,

0:01:24.426,0:01:26.376
wyłożą pierwsze fundusze,

0:01:26.376,0:01:31.236
a potem sfinansują IPO firmy,[br]czyli jej pierwszą ofertę publiczną.

0:01:31.236,0:01:34.691
To wprowadza firmę[br]na oficjalny rynek giełdowy,

0:01:34.691,0:01:38.421
gdzie każda osoba fizyczna lub prawna[br]sądząca, że firma może przynieść zysk,

0:01:38.421,0:01:39.721
będzie mogła kupić akcje.

0:01:39.721,0:01:44.281
Zakup akcji czyni inwestorów[br]częściowymi właścicielami biznesu.

0:01:44.281,0:01:46.650
Ich inwestycje pomagają firmie w rozwoju,

0:01:46.650,0:01:48.480
a kiedy osiągnie sukces,

0:01:48.480,0:01:51.980
więcej kupców może dostrzec jej potencjał[br]i zacząć wykupywać akcje.

0:01:51.980,0:01:54.320
Skoro popyt na akcje wzrasta,

0:01:54.320,0:01:58.000
wzrasta również ich cena,[br]zwiększając koszta dla przyszłych kupców

0:01:58.000,0:02:01.930
i tym samym wartość akcji,[br]które są już czyjąś własnością.

0:02:02.270,0:02:06.660
Zwiększone zainteresowanie[br]pomaga firmie znaleźć nowych inwestorów,

0:02:06.660,0:02:09.520
podnosząc jej całkowitą[br]wartość rynkową przez pokazanie,

0:02:09.520,0:02:13.380
jak wielu jest ludzi gotowych[br]zainwestować w ich plan.

0:02:13.380,0:02:17.230
Jednak jeśli firma z jakiegoś powodu[br]zacznie wydawać się mniej dochodowa,

0:02:17.230,0:02:19.490
może mieć miejsce odwrotna sytuacja.

0:02:19.490,0:02:22.570
Gdy inwestorzy pomyślą,[br]że jej wartość rynkowa będzie spadać,

0:02:22.570,0:02:25.610
wyprzedadzą akcje[br]z nadzieją na jakikolwiek zarobek,

0:02:25.610,0:02:27.770
zanim firma straci bardziej na wartości.

0:02:27.770,0:02:31.090
W miarę sprzedaży akcji[br]popyt na nie zmniejsza się,

0:02:31.090,0:02:32.480
ich cena spada,

0:02:32.480,0:02:34.850
a wraz z nią wartość rynkowa firmy.

0:02:34.850,0:02:37.520
Inwestorzy mogą dużo stracić,

0:02:37.520,0:02:40.840
jeśli firma nie zacznie znów[br]wyglądać na dochodową.

0:02:40.840,0:02:45.320
Na wahania podaży i popytu[br]wpływa wiele czynników.

0:02:45.320,0:02:49.337
Firmy pozostają pod wpływem [br]nieuniknionych sił rynkowych,

0:02:49.337,0:02:51.757
takich jak zmienne ceny materiałów,

0:02:51.757,0:02:53.707
zmiany w sposobie produkcji

0:02:53.707,0:02:56.017
i kosztach siły roboczej.

0:02:56.017,0:02:58.827
Inwestorzy mogą martwić się[br]rotacjami w zarządach,

0:02:58.827,0:03:03.367
antyreklamą czy makroczynnikami[br]jak prawo i polityka handlu.

0:03:03.967,0:03:07.877
Wielu inwestorów gotowych jest po prostu[br]sprzedać wartościowe akcje

0:03:07.877,0:03:09.947
dla osobistych korzyści.

0:03:09.947,0:03:13.207
Wszystkie te zmienne codziennie[br]mają swoje odbicie na giełdzie,

0:03:13.207,0:03:16.257
która sprawia, że firmy wyglądają[br]na mniej lub bardziej rokujące.

0:03:16.257,0:03:18.917
Na giełdzie pozory tracenia na wartości

0:03:18.917,0:03:21.717
często prowadzą [br]do utraty inwestorów, i w efekcie,

0:03:21.717,0:03:23.817
do faktycznego spadku wartości.

0:03:23.817,0:03:26.857
Ludzkie przekonania na giełdzie[br]mogą powodować wszystko,

0:03:26.857,0:03:30.437
od boomów ekonomicznych[br]po kryzysy finansowe.

0:03:30.437,0:03:32.537
Ten trudny do uchwycenia czynnik sprawia,

0:03:32.537,0:03:36.387
że większość ekspertów przedkłada[br]wiarygodne inwestycje długoterminowe

0:03:36.387,0:03:38.457
nad próby szybkiego wzbogacenia się.

0:03:38.457,0:03:41.397
Nie ustają oni jednak[br]w tworzeniu narzędzi,

0:03:41.397,0:03:43.797
które mogłyby podwyższyć [br]ich szanse na sukces

0:03:43.797,0:03:45.797
w tym nieprzewidywalnym systemie.

0:03:45.797,0:03:49.267
Ale giełda jest nie tylko [br]dla bogatych i wpływowych.

0:03:49.267,0:03:50.717
Dzięki powstaniu Internetu

0:03:50.717,0:03:52.587
zwykli inwestorzy mogą kupować akcje

0:03:52.587,0:03:56.127
prawie tak samo,[br]jak zrobiłby to duży inwestor.

0:03:56.127,0:03:59.797
A skoro więcej ludzi uczy się[br]tego skomplikowanego systemu,

0:03:59.797,0:04:01.217
też mogą kupować akcje,

0:04:01.217,0:04:03.177
wspierać przedsięwzięcia, w które wierzą,

0:04:03.177,0:04:05.467
i osiągać własne cele finansowe.

0:04:05.467,0:04:08.687
Wystarczy tylko się zaangażować.