WEBVTT

00:00:06.903 --> 00:00:10.997
Velen onder ons ervaren wel eens
een trauma in hun leven.

00:00:10.997 --> 00:00:14.227
Soms komen we ervan af
zonder langetermijneffecten.

00:00:14.227 --> 00:00:17.910
Maar bij miljoenen mensen
blijven deze ervaringen hangen

00:00:17.910 --> 00:00:19.921
en veroorzaken symptomen zoals flashbacks,

00:00:19.921 --> 00:00:20.708
nachtmerries

00:00:20.708 --> 00:00:23.735
en negatieve gedachten 
die het dagelijks leven beïnvloeden.

00:00:23.735 --> 00:00:24.975
Dit fenomeen,

00:00:24.975 --> 00:00:27.052
post-traumatisch stresssyndroom genoemd,

00:00:27.052 --> 00:00:28.450
of PTSS,

00:00:28.450 --> 00:00:30.440
is geen persoonlijk falen;

00:00:30.440 --> 00:00:34.788
het is eerder een behandelbare stoornis
van bepaalde biologische mechanismen

00:00:34.788 --> 00:00:39.245
die het ons mogelijk maken
om te gaan met gevaarlijke ervaringen.

NOTE Paragraph

00:00:39.245 --> 00:00:40.893
Om PTSS te begrijpen,

00:00:40.893 --> 00:00:45.520
moeten we eerst begrijpen hoe de hersenen
allerlei beproevingen verwerken,

00:00:45.520 --> 00:00:47.624
zoals de dood van een geliefde,

00:00:47.624 --> 00:00:48.884
huiselijk geweld,

00:00:48.884 --> 00:00:50.695
verwondingen of ziekte,

00:00:50.695 --> 00:00:51.744
misbruik,

00:00:51.744 --> 00:00:52.678
verkrachting,

00:00:52.678 --> 00:00:53.468
oorlog,

00:00:53.468 --> 00:00:54.412
auto-ongevallen

00:00:54.412 --> 00:00:55.887
en natuurrampen.

00:00:55.887 --> 00:00:59.406
Deze gebeurtenissen kunnen gevoelens 
oproepen van gevaar en hulpeloosheid

00:00:59.406 --> 00:01:01.653
die het alarmsysteem
in onze hersenen activeren

00:01:01.653 --> 00:01:04.969
dat bekend staat als
de 'vecht-vlucht-bevries'-reactie.

00:01:04.969 --> 00:01:06.493
Als dit alarm afgaat,

00:01:06.493 --> 00:01:09.745
gaan de hypothalamus,
hypofyse en bijniersystemen,

00:01:09.745 --> 00:01:11.677
bekend als de HPA-as,

00:01:11.677 --> 00:01:16.064
samenwerken om signalen te versturen
naar het parashympathische zenuwstelsel.

00:01:16.064 --> 00:01:19.768
Dat is een netwerk dat communiceert
met de bijnieren en de interne organen

00:01:19.768 --> 00:01:22.096
om lichaamsfuncties
te regelen zoals hartritme,

00:01:22.096 --> 00:01:22.936
spijsvertering

00:01:22.936 --> 00:01:24.569
en ademhaling.

00:01:24.569 --> 00:01:26.902
Deze signalen starten 
een chemische 'waterval' op

00:01:26.902 --> 00:01:30.153
die het lichaam overstroomt 
met verschillende stresshormonen

00:01:30.153 --> 00:01:33.400
die fysiologische veranderingen opwekken
die het lichaam voorbereiden

00:01:33.400 --> 00:01:34.660
om zichzelf te verdedigen.

00:01:34.660 --> 00:01:36.156
Ons hart gaat sneller kloppen,

00:01:36.156 --> 00:01:37.163
we ademen sneller,

00:01:37.163 --> 00:01:39.440
onze spieren spannen zich op.

NOTE Paragraph

00:01:39.440 --> 00:01:41.110
Zelfs wanneer de crisis voorbij is,

00:01:41.110 --> 00:01:44.629
kunnen verhoogde stresshormonenniveaus
nog dagenlang aanhouden,

00:01:44.629 --> 00:01:46.395
wat zich uit in zich onrustig voelen,

00:01:46.395 --> 00:01:47.147
nachtmerries

00:01:47.147 --> 00:01:48.619
en andere symptomen.

00:01:48.619 --> 00:01:53.042
Bij de meeste mensen verdwijnt dit
na enkele dagen tot maximum twee weken

00:01:53.042 --> 00:01:55.236
wanneer hun hormoonspiegels 
zich stabiliseren.

00:01:55.236 --> 00:01:58.103
Maar een klein percentage
van degenen die een trauma ervaren,

00:01:58.103 --> 00:02:00.208
hebben aanhoudende problemen

00:02:00.208 --> 00:02:04.545
- die soms tijdelijk verdwijnen, om dan
na enkele maanden terug boven te komen.

00:02:04.545 --> 00:02:07.503
We begrijpen niet helemaal
wat er in de hersenen gebeurt,

00:02:07.503 --> 00:02:10.564
maar één theorie is
dat het stresshormoon cortisol

00:02:10.564 --> 00:02:14.589
de 'vecht-vlucht-bevries'-reactie
constant activeert

00:02:14.589 --> 00:02:19.734
terwijl het de hersenwerking vermindert,
wat tot enkele negatieve symptomen leidt.

00:02:19.734 --> 00:02:22.403
Deze symptomen kun je vaak 
in vier categorieën verdelen:

00:02:22.403 --> 00:02:25.441
ingrijpende gedachten,
zoals dromen en flashbacks,

00:02:25.441 --> 00:02:27.418
herinneringen aan het trauma vermijden,

00:02:27.418 --> 00:02:31.315
negatieve gedachten en gevoelens,
zoals angst, boosheid en schuldgevoel,

00:02:31.315 --> 00:02:36.236
en 'reactieve' symptomen zoals snel
geïrriteerd zijn en moeite om te slapen.

00:02:36.236 --> 00:02:38.719
Niet iedereen heeft al deze symptomen,

00:02:38.719 --> 00:02:41.672
of ervaart ze even vaak
of met dezelfde intensiteit.

00:02:41.672 --> 00:02:46.531
Als problemen langer dan een maand duren,
wordt er vaak PTSS vastgesteld.

00:02:46.531 --> 00:02:47.485
Genetica,

00:02:47.485 --> 00:02:49.736
constante, overweldigende stress

00:02:49.736 --> 00:02:53.464
en heel wat risicofactoren
zoals reeds bestaande mentale aandoeningen

00:02:53.464 --> 00:02:54.959
of gebrek aan emotionele steun,

00:02:54.959 --> 00:02:59.272
bepalen waarschijnlijk mede
of iemand PTSS zal ontwikkelen.

00:02:59.272 --> 00:03:04.613
Maar de onderliggende oorzaak
is nog steeds een medisch mysterie.

NOTE Paragraph

00:03:04.613 --> 00:03:09.302
Wat het omgaan met PTSS ook lastig maakt,
is de vatbaarheid voor triggers,

00:03:09.302 --> 00:03:11.453
fysieke en emotionele stimuli

00:03:11.453 --> 00:03:14.375
die de hersenen associëren
met het oorspronkelijke trauma.

00:03:14.375 --> 00:03:18.354
Dit kunnen alledaagse belevingen zijn
die van nature uit niet gevaarlijk zijn

00:03:18.354 --> 00:03:21.930
maar toch de aanzet geven 
naar fysieke en emotionele reacties.

00:03:21.930 --> 00:03:24.659
Bijvoorbeeld: de geur van een kampvuur

00:03:24.659 --> 00:03:28.302
kan een herinnering oproepen waarbij je
ingesloten zit in een brandend huis.

00:03:28.302 --> 00:03:30.209
Bij iemand met PTSS

00:03:30.209 --> 00:03:33.571
activeert deze herinnering
dezelfde neurochemische 'waterval'

00:03:33.571 --> 00:03:35.563
als bij het oorspronkelijke voorval.

00:03:35.563 --> 00:03:39.584
Het roept dezelfde gevoelens terug op
van paniek en hulpeloosheid

00:03:39.584 --> 00:03:43.645
alsof ze het trauma
volledig opnieuw beleven.

NOTE Paragraph

00:03:43.645 --> 00:03:47.638
Deze triggers proberen te ontwijken,
die soms onvoorspelbaar zijn,

00:03:47.638 --> 00:03:49.461
kan leiden tot isolatie.

00:03:49.461 --> 00:03:51.865
Het zorgt dat mensen
zich ongewaardeerd voelen,

00:03:51.865 --> 00:03:52.579
genegeerd

00:03:52.579 --> 00:03:53.894
of misbegrepen,

00:03:53.894 --> 00:03:56.385
alsof er op een pauzeknop 
in hun leven gedrukt werd

00:03:56.385 --> 00:03:59.248
terwijl de rest van de wereld verdergaat.

NOTE Paragraph

00:03:59.248 --> 00:04:01.621
Maar, je hebt bepaalde keuzes.

00:04:01.621 --> 00:04:04.123
Als je denkt dat je PTSS hebt,

00:04:04.123 --> 00:04:07.827
is de eerste stap om een evaluatie 
te vragen aan een specialist

00:04:07.827 --> 00:04:11.155
die je kan begeleiden naar verschillende
mogelijke hulpmiddelen.

00:04:11.155 --> 00:04:14.385
Psychotherapie kan erg
effectief zijn bij PTSS,

00:04:14.385 --> 00:04:17.575
omdat het de patiënten helpt
de triggers beter te begrijpen.

00:04:17.575 --> 00:04:20.402
Ook bepaalde medicijnen
kunnen symptomen draaglijker maken,

00:04:20.402 --> 00:04:25.182
net zoals zelfhulpoefeningen, zoals
mindfulness en regelmatig bewegen.

NOTE Paragraph

00:04:25.182 --> 00:04:29.116
Wat moet je doen als je tekenen van PTSS
opmerkt bij een vriend of familielid?

00:04:29.116 --> 00:04:33.658
Sociale steun, aanvaarding en empathie
zijn de sleutels tot hulp en herstel.

00:04:33.658 --> 00:04:37.187
Laat ze weten dat je gelooft
wat ze vertellen over wat ze ervaren

00:04:37.187 --> 00:04:39.730
en dat je ze hun reacties 
niet kwalijk neemt.

00:04:39.730 --> 00:04:40.970
Als ze ervoor openstaan,

00:04:40.970 --> 00:04:43.994
moedig hen dan aan om een diagnose
en een behandeling te zoeken.

NOTE Paragraph

00:04:43.994 --> 00:04:46.820
PTSS werd vroeger 
'de verborgen wonde' genoemd,

00:04:46.820 --> 00:04:49.678
omdat het tot uiting komt
zonder zichtbare fysieke kenmerken.

00:04:49.678 --> 00:04:54.427
Maar al kunnen we de ziekte niet zien,
we kunnen er wel gewoon over praten.