1
00:00:06,903 --> 00:00:10,997
Velen onder ons ervaren wel eens
een trauma in hun leven.

2
00:00:10,997 --> 00:00:14,227
Soms komen we ervan af
zonder langetermijneffecten.

3
00:00:14,227 --> 00:00:17,910
Maar bij miljoenen mensen
blijven deze ervaringen hangen

4
00:00:17,910 --> 00:00:19,921
en veroorzaken symptomen zoals flashbacks,

5
00:00:19,921 --> 00:00:20,708
nachtmerries

6
00:00:20,708 --> 00:00:23,735
en negatieve gedachten 
die het dagelijks leven beïnvloeden.

7
00:00:23,735 --> 00:00:24,975
Dit fenomeen,

8
00:00:24,975 --> 00:00:27,052
post-traumatisch stresssyndroom genoemd,

9
00:00:27,052 --> 00:00:28,450
of PTSS,

10
00:00:28,450 --> 00:00:30,440
is geen persoonlijk falen;

11
00:00:30,440 --> 00:00:34,788
het is eerder een behandelbare stoornis
van bepaalde biologische mechanismen

12
00:00:34,788 --> 00:00:39,245
die het ons mogelijk maken
om te gaan met gevaarlijke ervaringen.

13
00:00:39,245 --> 00:00:40,893
Om PTSS te begrijpen,

14
00:00:40,893 --> 00:00:45,520
moeten we eerst begrijpen hoe de hersenen
allerlei beproevingen verwerken,

15
00:00:45,520 --> 00:00:47,624
zoals de dood van een geliefde,

16
00:00:47,624 --> 00:00:48,884
huiselijk geweld,

17
00:00:48,884 --> 00:00:50,695
verwondingen of ziekte,

18
00:00:50,695 --> 00:00:51,744
misbruik,

19
00:00:51,744 --> 00:00:52,678
verkrachting,

20
00:00:52,678 --> 00:00:53,468
oorlog,

21
00:00:53,468 --> 00:00:54,412
auto-ongevallen

22
00:00:54,412 --> 00:00:55,887
en natuurrampen.

23
00:00:55,887 --> 00:00:59,406
Deze gebeurtenissen kunnen gevoelens 
oproepen van gevaar en hulpeloosheid

24
00:00:59,406 --> 00:01:01,653
die het alarmsysteem
in onze hersenen activeren

25
00:01:01,653 --> 00:01:04,969
dat bekend staat als
de 'vecht-vlucht-bevries'-reactie.

26
00:01:04,969 --> 00:01:06,493
Als dit alarm afgaat,

27
00:01:06,493 --> 00:01:09,745
gaan de hypothalamus,
hypofyse en bijniersystemen,

28
00:01:09,745 --> 00:01:11,677
bekend als de HPA-as,

29
00:01:11,677 --> 00:01:16,064
samenwerken om signalen te versturen
naar het parashympathische zenuwstelsel.

30
00:01:16,064 --> 00:01:19,768
Dat is een netwerk dat communiceert
met de bijnieren en de interne organen

31
00:01:19,768 --> 00:01:22,096
om lichaamsfuncties
te regelen zoals hartritme,

32
00:01:22,096 --> 00:01:22,936
spijsvertering

33
00:01:22,936 --> 00:01:24,569
en ademhaling.

34
00:01:24,569 --> 00:01:26,902
Deze signalen starten 
een chemische 'waterval' op

35
00:01:26,902 --> 00:01:30,153
die het lichaam overstroomt 
met verschillende stresshormonen

36
00:01:30,153 --> 00:01:33,400
die fysiologische veranderingen opwekken
die het lichaam voorbereiden

37
00:01:33,400 --> 00:01:34,660
om zichzelf te verdedigen.

38
00:01:34,660 --> 00:01:36,156
Ons hart gaat sneller kloppen,

39
00:01:36,156 --> 00:01:37,163
we ademen sneller,

40
00:01:37,163 --> 00:01:39,440
onze spieren spannen zich op.

41
00:01:39,440 --> 00:01:41,110
Zelfs wanneer de crisis voorbij is,

42
00:01:41,110 --> 00:01:44,629
kunnen verhoogde stresshormonenniveaus
nog dagenlang aanhouden,

43
00:01:44,629 --> 00:01:46,395
wat zich uit in zich onrustig voelen,

44
00:01:46,395 --> 00:01:47,147
nachtmerries

45
00:01:47,147 --> 00:01:48,619
en andere symptomen.

46
00:01:48,619 --> 00:01:53,042
Bij de meeste mensen verdwijnt dit
na enkele dagen tot maximum twee weken

47
00:01:53,042 --> 00:01:55,236
wanneer hun hormoonspiegels 
zich stabiliseren.

48
00:01:55,236 --> 00:01:58,103
Maar een klein percentage
van degenen die een trauma ervaren,

49
00:01:58,103 --> 00:02:00,208
hebben aanhoudende problemen

50
00:02:00,208 --> 00:02:04,545
- die soms tijdelijk verdwijnen, om dan
na enkele maanden terug boven te komen.

51
00:02:04,545 --> 00:02:07,503
We begrijpen niet helemaal
wat er in de hersenen gebeurt,

52
00:02:07,503 --> 00:02:10,564
maar één theorie is
dat het stresshormoon cortisol

53
00:02:10,564 --> 00:02:14,589
de 'vecht-vlucht-bevries'-reactie
constant activeert

54
00:02:14,589 --> 00:02:19,734
terwijl het de hersenwerking vermindert,
wat tot enkele negatieve symptomen leidt.

55
00:02:19,734 --> 00:02:22,403
Deze symptomen kun je vaak 
in vier categorieën verdelen:

56
00:02:22,403 --> 00:02:25,441
ingrijpende gedachten,
zoals dromen en flashbacks,

57
00:02:25,441 --> 00:02:27,418
herinneringen aan het trauma vermijden,

58
00:02:27,418 --> 00:02:31,315
negatieve gedachten en gevoelens,
zoals angst, boosheid en schuldgevoel,

59
00:02:31,315 --> 00:02:36,236
en 'reactieve' symptomen zoals snel
geïrriteerd zijn en moeite om te slapen.

60
00:02:36,236 --> 00:02:38,719
Niet iedereen heeft al deze symptomen,

61
00:02:38,719 --> 00:02:41,672
of ervaart ze even vaak
of met dezelfde intensiteit.

62
00:02:41,672 --> 00:02:46,531
Als problemen langer dan een maand duren,
wordt er vaak PTSS vastgesteld.

63
00:02:46,531 --> 00:02:47,485
Genetica,

64
00:02:47,485 --> 00:02:49,736
constante, overweldigende stress

65
00:02:49,736 --> 00:02:53,464
en heel wat risicofactoren
zoals reeds bestaande mentale aandoeningen

66
00:02:53,464 --> 00:02:54,959
of gebrek aan emotionele steun,

67
00:02:54,959 --> 00:02:59,272
bepalen waarschijnlijk mede
of iemand PTSS zal ontwikkelen.

68
00:02:59,272 --> 00:03:04,613
Maar de onderliggende oorzaak
is nog steeds een medisch mysterie.

69
00:03:04,613 --> 00:03:09,302
Wat het omgaan met PTSS ook lastig maakt,
is de vatbaarheid voor triggers,

70
00:03:09,302 --> 00:03:11,453
fysieke en emotionele stimuli

71
00:03:11,453 --> 00:03:14,375
die de hersenen associëren
met het oorspronkelijke trauma.

72
00:03:14,375 --> 00:03:18,354
Dit kunnen alledaagse belevingen zijn
die van nature uit niet gevaarlijk zijn

73
00:03:18,354 --> 00:03:21,930
maar toch de aanzet geven 
naar fysieke en emotionele reacties.

74
00:03:21,930 --> 00:03:24,659
Bijvoorbeeld: de geur van een kampvuur

75
00:03:24,659 --> 00:03:28,302
kan een herinnering oproepen waarbij je
ingesloten zit in een brandend huis.

76
00:03:28,302 --> 00:03:30,209
Bij iemand met PTSS

77
00:03:30,209 --> 00:03:33,571
activeert deze herinnering
dezelfde neurochemische 'waterval'

78
00:03:33,571 --> 00:03:35,563
als bij het oorspronkelijke voorval.

79
00:03:35,563 --> 00:03:39,584
Het roept dezelfde gevoelens terug op
van paniek en hulpeloosheid

80
00:03:39,584 --> 00:03:43,645
alsof ze het trauma
volledig opnieuw beleven.

81
00:03:43,645 --> 00:03:47,638
Deze triggers proberen te ontwijken,
die soms onvoorspelbaar zijn,

82
00:03:47,638 --> 00:03:49,461
kan leiden tot isolatie.

83
00:03:49,461 --> 00:03:51,865
Het zorgt dat mensen
zich ongewaardeerd voelen,

84
00:03:51,865 --> 00:03:52,579
genegeerd

85
00:03:52,579 --> 00:03:53,894
of misbegrepen,

86
00:03:53,894 --> 00:03:56,385
alsof er op een pauzeknop 
in hun leven gedrukt werd

87
00:03:56,385 --> 00:03:59,248
terwijl de rest van de wereld verdergaat.

88
00:03:59,248 --> 00:04:01,621
Maar, je hebt bepaalde keuzes.

89
00:04:01,621 --> 00:04:04,123
Als je denkt dat je PTSS hebt,

90
00:04:04,123 --> 00:04:07,827
is de eerste stap om een evaluatie 
te vragen aan een specialist

91
00:04:07,827 --> 00:04:11,155
die je kan begeleiden naar verschillende
mogelijke hulpmiddelen.

92
00:04:11,155 --> 00:04:14,385
Psychotherapie kan erg
effectief zijn bij PTSS,

93
00:04:14,385 --> 00:04:17,575
omdat het de patiënten helpt
de triggers beter te begrijpen.

94
00:04:17,575 --> 00:04:20,402
Ook bepaalde medicijnen
kunnen symptomen draaglijker maken,

95
00:04:20,402 --> 00:04:25,182
net zoals zelfhulpoefeningen, zoals
mindfulness en regelmatig bewegen.

96
00:04:25,182 --> 00:04:29,116
Wat moet je doen als je tekenen van PTSS
opmerkt bij een vriend of familielid?

97
00:04:29,116 --> 00:04:33,658
Sociale steun, aanvaarding en empathie
zijn de sleutels tot hulp en herstel.

98
00:04:33,658 --> 00:04:37,187
Laat ze weten dat je gelooft
wat ze vertellen over wat ze ervaren

99
00:04:37,187 --> 00:04:39,730
en dat je ze hun reacties 
niet kwalijk neemt.

100
00:04:39,730 --> 00:04:40,970
Als ze ervoor openstaan,

101
00:04:40,970 --> 00:04:43,994
moedig hen dan aan om een diagnose
en een behandeling te zoeken.

102
00:04:43,994 --> 00:04:46,820
PTSS werd vroeger 
'de verborgen wonde' genoemd,

103
00:04:46,820 --> 00:04:49,678
omdat het tot uiting komt
zonder zichtbare fysieke kenmerken.

104
00:04:49,678 --> 00:04:54,427
Maar al kunnen we de ziekte niet zien,
we kunnen er wel gewoon over praten.