0:00:06.160,0:00:09.974
Aby zrozumieć zmiany klimatyczne,[br]wyobraźcie sobie grę "Tetris".

0:00:09.974,0:00:14.262
Ziemia gra od wieków gra[br]w wersję z blokami węgla,

0:00:14.262,0:00:17.117
które przedostają się do atmosfery[br]w formie dwutlenku węgla

0:00:17.117,0:00:18.418
pochodzącego z wulkanów,

0:00:18.418,0:00:19.449
gnijącej roślinności,

0:00:19.449,0:00:20.660
oddychających organizmów

0:00:20.660,0:00:21.968
i powierzchni oceanu.

0:00:21.968,0:00:25.888
Opuszczają atmosferę, gdy są wykorzystane[br]przez rośliny w procesie fotosyntezy,

0:00:25.888,0:00:27.512
wchłonięte ponownie przez ocean,

0:00:27.512,0:00:29.627
czy też zmagazynowane w ziemi i osadzie.

0:00:29.627,0:00:32.519
Ta partia Tetrisa to obieg[br]węgla w przyrodzie,

0:00:32.519,0:00:34.682
który napędza życie na Ziemi.

0:00:34.682,0:00:36.761
Jaki ma to związek z klimatem?

0:00:36.771,0:00:39.177
Otóż, kiedy dwutlenek węgla[br]krąży w powietrzu

0:00:39.177,0:00:40.750
czekając na ponowną absorpcję,

0:00:40.750,0:00:44.962
częściowo zatrzymuje ciepło słoneczne,[br]które ulotniłoby się w przestrzeń.

0:00:44.962,0:00:47.820
Właśnie dlatego dwutlenek węgla[br]nazywamy gazem cieplarnianym.

0:00:47.844,0:00:49.879
Niczym koc, pokrywa Ziemię warstwą ciepła,

0:00:49.879,0:00:51.541
wywołując efekt cieplarniany,

0:00:51.541,0:00:53.970
chroniąc naszą planetę[br]przed zamarznięciem jak Mars.

0:00:53.994,0:00:57.793
Im więcej bloków dwutlenku węgla[br]czeka na usunięcie z atmosfery,

0:00:57.793,0:00:59.495
tym cieplejsza staje się Ziemia.

0:00:59.495,0:01:02.581
Choć ilość węgla w atmosferze[br]zmieniała się na przestrzeni

0:01:02.581,0:01:05.013
epok lodowcowych i upadków planetoid,

0:01:05.013,0:01:09.672
przez ostatnie 8000 lat pojawił się[br]stabilny, znany nam klimat,

0:01:09.672,0:01:12.141
co umożliwiło rozwój cywilizacji ludzkiej.

0:01:12.141,0:01:14.145
Jednak około 200 lat temu,

0:01:14.145,0:01:17.511
zaczęliśmy wykopywać węgiel[br]zmagazynowany w ziemi.

0:01:17.511,0:01:20.845
Tym, co tworzy paliwa kopalne,[br]czyli węgiel, ropę i gaz ziemny,

0:01:20.845,0:01:23.877
są zakopane szczątki roślin i zwierząt,

0:01:23.877,0:01:26.782
które wymarły na długo[br]przed rozwinięciem się człowieka.

0:01:26.782,0:01:29.809
Dzięki zawartej w nich energii[br]mogliśmy zasilać nasze fabryki,

0:01:29.809,0:01:31.871
samochody i elektrownie.

0:01:31.871,0:01:35.219
Spalanie paliw wprowadziło jednak[br]nowe bloki węgla do partii Tetrisa

0:01:35.219,0:01:37.267
rozgrywanej przez Ziemię.

0:01:37.267,0:01:39.845
Jednocześnie ze względu[br]na rolnictwo wycięliśmy lasy,

0:01:39.845,0:01:43.466
co zmniejszyło możliwości[br]usunięcia bloków przez Ziemię.

0:01:43.466,0:01:48.129
Od 1750 roku ilość węgla w atmosferze[br]zwiększyła się o 40%,

0:01:48.129,0:01:50.988
i nie zanosi się na to,[br]aby wzrost miał zwolnić.

0:01:51.258,0:01:54.191
Zupełnie jak w Tetrisie, im więcej[br]nagromadzonych bloków,

0:01:54.191,0:01:56.736
tym trudniej jest przywrócić równowagę.

0:01:56.736,0:02:00.925
Nadmiar dwutlenku węgla w atmosferze[br]przyspiesza efekt cieplarniany,

0:02:00.925,0:02:03.419
zatrzymując więcej ciepła[br]tuż nad powierzchnią

0:02:03.419,0:02:05.823
i topiąc polarne czapy lodowe.

0:02:05.823,0:02:09.032
W miarę jak topnieją,[br]odbijają one coraz mniej światła,

0:02:09.032,0:02:12.009
przez co temperatura oceanów[br]wzrasta jeszcze szybciej.

0:02:12.009,0:02:15.540
Podnosi się poziom mórz,[br]ludności nadmorskiej grozi zalanie,

0:02:15.540,0:02:17.841
funkcjonowanie ekosystemów jest zakłócone,

0:02:17.841,0:02:21.425
a warunki pogodowe z czasem[br]stają się ekstremalne.

0:02:21.425,0:02:25.595
Zmiana klimatu inaczej dotyka[br]różne miejsca i populacje ludzkie,

0:02:25.595,0:02:28.552
ostatecznie jednak w tej grze[br]bierze udział każdy z nas.

0:02:28.552,0:02:30.053
I w przeciwieństwie do Tetrisa,

0:02:30.053,0:02:32.975
po porażce nie dostaniemy drugiej szansy.