1
00:00:06,135 --> 00:00:07,890
Om klimaatverandering te begrijpen,

2
00:00:07,890 --> 00:00:09,844
spelen we het spel Tetris.

3
00:00:09,844 --> 00:00:14,072
Al eonen speelt de aarde dit spel
met blokjes koolstof.

4
00:00:14,072 --> 00:00:17,797
Die blokjes komen in de atmosfeer 
als kooldioxidegas van vulkanen,

5
00:00:17,797 --> 00:00:19,193
rottende planten,

6
00:00:19,283 --> 00:00:20,340
ademende wezens

7
00:00:20,340 --> 00:00:21,968
en de oceaanoppervlakte.

8
00:00:21,968 --> 00:00:25,888
Ze verdwijnen door fotosynthese,

9
00:00:25,888 --> 00:00:27,512
absorptie door de oceaan

10
00:00:27,512 --> 00:00:29,677
en opslag in bodem en sedimenten.

11
00:00:29,677 --> 00:00:32,179
Dit Tetrisspel wordt 
de koolstofcyclus genoemd

12
00:00:32,179 --> 00:00:34,682
en dit is de motor van het leven op aarde.

13
00:00:34,682 --> 00:00:36,761
Wat heeft het klimaat hiermee te maken?

14
00:00:36,761 --> 00:00:40,797
Koolstof in de lucht 
die nog niet geabsorbeerd is,

15
00:00:40,797 --> 00:00:42,705
neemt zonnewarmte op

16
00:00:42,705 --> 00:00:44,844
die anders in de ruimte verdwijnt.

17
00:00:44,844 --> 00:00:47,786
Daarom wordt koolstofdioxide 
een broeikasgas genoemd.

18
00:00:47,786 --> 00:00:49,579
Het gas vormt een warme deken,

19
00:00:49,579 --> 00:00:51,261
het broeikaseffect,

20
00:00:51,261 --> 00:00:53,879
wat voorkomt dat de aarde, 
net als Mars, bevriest.

21
00:00:53,879 --> 00:00:57,793
Hoe meer koolstofdioxideblokjes 
zich in de atmosfeer bevinden,

22
00:00:57,793 --> 00:00:59,796
hoe warmer de aarde wordt.

23
00:00:59,796 --> 00:01:02,001
Hoewel de hoeveelheid koolstof 
in de atmosfeer

24
00:01:02,001 --> 00:01:05,013
varieerde in de ijstijd 
en bij asteroide-inslagen,

25
00:01:05,013 --> 00:01:09,262
is de afgelopen 8000 jaar 
een stabiel klimaat ontstaan

26
00:01:09,262 --> 00:01:12,141
waarin de mens kon gedijen.

27
00:01:12,141 --> 00:01:14,145
200 jaar geleden begonnen we

28
00:01:14,145 --> 00:01:17,511
de in de bodem opgeslagen koolstof
naar boven te halen.

29
00:01:17,511 --> 00:01:20,835
De fossiele brandstoffen
steenkool, olie en gas

30
00:01:20,845 --> 00:01:23,573
zijn ontstaan uit door aarde bedekte 
plant- en dierresten

31
00:01:23,573 --> 00:01:26,301
van lang voordat er mensen waren.

32
00:01:26,301 --> 00:01:29,029
Fossiele brandstof levert energie

33
00:01:29,029 --> 00:01:31,871
voor onze fabrieken, auto's 
en krachtcentrales,

34
00:01:31,871 --> 00:01:37,042
maar de verbranding van brandstof brengt 
ook nieuwe blokjes koolstof in ons spel.

35
00:01:37,042 --> 00:01:40,245
Tegelijkertijd is met het kappen 
van bossen voor landbouw,

36
00:01:40,245 --> 00:01:43,346
het vermogen van de aarde
om die blokjes op te nemen verminderd.

37
00:01:43,346 --> 00:01:48,550
Sinds 1750 is de koolstof in de atmosfeer
met 40% toegenomen

38
00:01:48,761 --> 00:01:50,928
en dit neemt voorlopig niet af.

39
00:01:50,928 --> 00:01:53,761
Net als in Tetris is de balans 
moeilijker te herstellen,

40
00:01:53,761 --> 00:01:56,736
naarmate zich meer blokjes 
koolstof opstapelen.

41
00:01:56,736 --> 00:01:58,928
De extra koolstof in de atmosfeer

42
00:01:58,928 --> 00:02:00,925
versterkt het broeikaseffect,

43
00:02:00,925 --> 00:02:03,709
want het vangt meer warmte
bij het aardoppervlak,

44
00:02:03,709 --> 00:02:05,823
waardoor het poolijs smelt.

45
00:02:05,823 --> 00:02:09,032
Hoe meer poolijs er smelt, hoe minder
zonlicht het reflecteert,

46
00:02:09,032 --> 00:02:12,009
en hoe sneller de oceanen opwarmen.

47
00:02:12,009 --> 00:02:15,540
Het zeeniveau stijgt, kustbewoners 
worden bedreigd door overstromingen,

48
00:02:15,540 --> 00:02:17,841
het ecosysteem raakt verstoord,

49
00:02:17,841 --> 00:02:21,085
en we krijgen steeds extremer weer.

50
00:02:21,355 --> 00:02:25,005
Die veranderingen beïnvloeden 
mens en klimaat op verschillende manieren,

51
00:02:25,005 --> 00:02:28,552
maar we kunnen niet anders
dan allemaal het spel meespelen.

52
00:02:28,552 --> 00:02:30,053
Anders dan in Tetris,

53
00:02:30,053 --> 00:02:32,975
kunnen we niet opnieuw beginnen.