0:00:06.135,0:00:07.890
Om klimaatverandering te begrijpen,

0:00:07.890,0:00:09.844
spelen we het spel Tetris.

0:00:09.844,0:00:14.072
Al eonen speelt de aarde dit spel[br]met blokjes koolstof.

0:00:14.072,0:00:17.797
Die blokjes komen in de atmosfeer [br]als kooldioxidegas van vulkanen,

0:00:17.797,0:00:19.193
rottende planten,

0:00:19.283,0:00:20.340
ademende wezens

0:00:20.340,0:00:21.968
en de oceaanoppervlakte.

0:00:21.968,0:00:25.888
Ze verdwijnen door fotosynthese,

0:00:25.888,0:00:27.512
absorptie door de oceaan

0:00:27.512,0:00:29.677
en opslag in bodem en sedimenten.

0:00:29.677,0:00:32.179
Dit Tetrisspel wordt [br]de koolstofcyclus genoemd

0:00:32.179,0:00:34.682
en dit is de motor van het leven op aarde.

0:00:34.682,0:00:36.761
Wat heeft het klimaat hiermee te maken?

0:00:36.761,0:00:40.797
Koolstof in de lucht [br]die nog niet geabsorbeerd is,

0:00:40.797,0:00:42.705
neemt zonnewarmte op

0:00:42.705,0:00:44.844
die anders in de ruimte verdwijnt.

0:00:44.844,0:00:47.786
Daarom wordt koolstofdioxide [br]een broeikasgas genoemd.

0:00:47.786,0:00:49.579
Het gas vormt een warme deken,

0:00:49.579,0:00:51.261
het broeikaseffect,

0:00:51.261,0:00:53.879
wat voorkomt dat de aarde, [br]net als Mars, bevriest.

0:00:53.879,0:00:57.793
Hoe meer koolstofdioxideblokjes [br]zich in de atmosfeer bevinden,

0:00:57.793,0:00:59.796
hoe warmer de aarde wordt.

0:00:59.796,0:01:02.001
Hoewel de hoeveelheid koolstof [br]in de atmosfeer

0:01:02.001,0:01:05.013
varieerde in de ijstijd [br]en bij asteroide-inslagen,

0:01:05.013,0:01:09.262
is de afgelopen 8000 jaar [br]een stabiel klimaat ontstaan

0:01:09.262,0:01:12.141
waarin de mens kon gedijen.

0:01:12.141,0:01:14.145
200 jaar geleden begonnen we

0:01:14.145,0:01:17.511
de in de bodem opgeslagen koolstof[br]naar boven te halen.

0:01:17.511,0:01:20.835
De fossiele brandstoffen[br]steenkool, olie en gas

0:01:20.845,0:01:23.573
zijn ontstaan uit door aarde bedekte [br]plant- en dierresten

0:01:23.573,0:01:26.301
van lang voordat er mensen waren.

0:01:26.301,0:01:29.029
Fossiele brandstof levert energie

0:01:29.029,0:01:31.871
voor onze fabrieken, auto's [br]en krachtcentrales,

0:01:31.871,0:01:37.042
maar de verbranding van brandstof brengt [br]ook nieuwe blokjes koolstof in ons spel.

0:01:37.042,0:01:40.245
Tegelijkertijd is met het kappen [br]van bossen voor landbouw,

0:01:40.245,0:01:43.346
het vermogen van de aarde[br]om die blokjes op te nemen verminderd.

0:01:43.346,0:01:48.550
Sinds 1750 is de koolstof in de atmosfeer[br]met 40% toegenomen

0:01:48.761,0:01:50.928
en dit neemt voorlopig niet af.

0:01:50.928,0:01:53.761
Net als in Tetris is de balans [br]moeilijker te herstellen,

0:01:53.761,0:01:56.736
naarmate zich meer blokjes [br]koolstof opstapelen.

0:01:56.736,0:01:58.928
De extra koolstof in de atmosfeer

0:01:58.928,0:02:00.925
versterkt het broeikaseffect,

0:02:00.925,0:02:03.709
want het vangt meer warmte[br]bij het aardoppervlak,

0:02:03.709,0:02:05.823
waardoor het poolijs smelt.

0:02:05.823,0:02:09.032
Hoe meer poolijs er smelt, hoe minder[br]zonlicht het reflecteert,

0:02:09.032,0:02:12.009
en hoe sneller de oceanen opwarmen.

0:02:12.009,0:02:15.540
Het zeeniveau stijgt, kustbewoners [br]worden bedreigd door overstromingen,

0:02:15.540,0:02:17.841
het ecosysteem raakt verstoord,

0:02:17.841,0:02:21.085
en we krijgen steeds extremer weer.

0:02:21.355,0:02:25.005
Die veranderingen beïnvloeden [br]mens en klimaat op verschillende manieren,

0:02:25.005,0:02:28.552
maar we kunnen niet anders[br]dan allemaal het spel meespelen.

0:02:28.552,0:02:30.053
Anders dan in Tetris,

0:02:30.053,0:02:32.975
kunnen we niet opnieuw beginnen.