WEBVTT

00:00:06.957 --> 00:00:13.088
Wyżyna Tybetańska znajduje się
4500 metrów nad poziomem morza,

00:00:13.088 --> 00:00:17.058
ale tlen jest tam dostępny tylko w 60%.

00:00:17.058 --> 00:00:21.390
Turyści i nowi osadnicy cierpią
na chorobę wysokościową,

00:00:21.390 --> 00:00:24.749
a rodzimi Tybetańczycy
bez problemu biegają po górach.

00:00:24.749 --> 00:00:27.860
Ta zdolność nie wynika 
z treningu czy wprawy,

00:00:27.860 --> 00:00:31.590
a zmian w kilku genach, 
które pozwalają ich ciałom

00:00:31.590 --> 00:00:34.720
w pełni wykorzystać 
ograniczoną ilość tlenu.

00:00:34.720 --> 00:00:37.660
Różnice te widoczne są od narodzin.

00:00:37.660 --> 00:00:41.510
Tybetańskie noworodki mają 
zazwyczaj większą masę ciała,

00:00:41.510 --> 00:00:43.690
wyższe poziomy saturacji

00:00:43.690 --> 00:00:49.400
i większe szanse na przetrwanie niż inne 
dzieci rodzące się w tym środowisku.

00:00:49.400 --> 00:00:52.840
Szacuje się, że te zmiany 
genetyczne zachodziły

00:00:52.840 --> 00:00:57.167
przez ostatnie 3 tysiące lat 
i ciągle trwają.

00:00:57.167 --> 00:00:59.364
Wydaje się, że to dużo czasu,

00:00:59.364 --> 00:01:05.737
ale to najszybciej przebiegająca 
adaptacja w historii ludzkości.

00:01:05.737 --> 00:01:08.857
Oczywiście ewolucja człowieka 
nie dobiegła jeszcze końca.

00:01:08.857 --> 00:01:10.937
Jakie są inne najnowsze zmiany?

00:01:10.937 --> 00:01:16.562
Czy innowacje technologiczne 
i naukowe wpływają na ewolucję?

00:01:16.562 --> 00:01:18.462
W ciągu ostatnich kilku tysięcy lat

00:01:18.462 --> 00:01:23.345
wiele grup przeszło genetyczną adaptację 
do swoich lokalnych środowisk.

00:01:23.345 --> 00:01:29.713
Mieszkańcy Syberii i Arktyki mogą 
przetrwać w ekstremalnym zimnie.

00:01:29.713 --> 00:01:32.013
Musi minąć dużo czasu,
żeby doznali odmrożeń,

00:01:32.013 --> 00:01:36.097
dlatego są w stanie używać dłoni
w temperaturach poniżej zera

00:01:36.097 --> 00:01:38.517
o wiele dłużej niż większość osób.

00:01:38.517 --> 00:01:41.817
Mają też szybszą przemianę materii,

00:01:41.817 --> 00:01:44.737
która zwiększa produkcję ciepła.

00:01:44.737 --> 00:01:50.418
Badżawowie z Azji Południowo-Wschodniej
potrafią nurkować na głębokość 70 metrów

00:01:50.418 --> 00:01:54.418
i pozostać pod wodą przez prawie 15 minut.

00:01:54.418 --> 00:01:58.301
Przez tysiące lat prowadzili na morzu
koczowniczy tryb życia jako łowcy,

00:01:58.301 --> 00:02:05.282
a ich geny wykształciły niezwykle duże 
śledziony służące za magazyny tlenu

00:02:05.282 --> 00:02:08.522
i umożliwiające im dłuższe 
pozostanie pod powierzchnią,

00:02:08.522 --> 00:02:13.482
co przypomina adaptację
głęboko nurkujących fok.

00:02:13.482 --> 00:02:16.232
Chociaż może się to wydawać
stosunkowo przeciętne,

00:02:16.232 --> 00:02:20.009
takim przystosowaniem
jest zdolność picia mleka.

00:02:20.009 --> 00:02:23.159
Wszystkie ssaki potrafią pić 
mleko matki, kiedy są małe.

00:02:23.159 --> 00:02:28.128
Po odstawieniu od piersi wyłączają 
gen umożliwiający im trawienie mleka.

00:02:28.128 --> 00:02:33.374
Ludność Afryki Subsaharyjskiej, Bliskiego 
Wschodu i Północno-Zachodniej Europy

00:02:33.374 --> 00:02:38.324
używająca mleka krowiego doświadczyła 
jednak szybkiego wzrostu wariantów DNA

00:02:38.324 --> 00:02:44.206
zapobiegających wyłączeniu genu
w okresie od 7000-8000 lat.

00:02:44.206 --> 00:02:48.876
Przynajmniej w Europie picie mleka
dostarczało ludziom wapnia,

00:02:48.876 --> 00:02:53.016
wspierającego produkcję witaminy D,
kiedy przemieszczali się na północ,

00:02:53.016 --> 00:02:56.769
gdzie ilość naturalnego źródła witaminy,
światła słonecznego, była mniejsza.

00:02:56.769 --> 00:02:59.207
Chociaż nie zawsze w oczywisty sposób,

00:02:59.207 --> 00:03:04.223
wszystkie zmiany zwiększają ludzkie
szanse na dożycie do wieku rozrodczego.

00:03:04.223 --> 00:03:06.463
To właśnie napędza selekcję naturalną,

00:03:06.463 --> 00:03:10.007
będąc siłą, która powoduje
wszystkie zmiany ewolucyjne.

00:03:10.007 --> 00:03:13.507
Współczesna medycyna usuwa
wiele nacisków selekcji naturalnej

00:03:13.507 --> 00:03:16.207
i utrzymuje nas przy życiu,
chociaż nasze geny,

00:03:16.207 --> 00:03:19.097
czasem powiązane z chorobami zakaźnymi,

00:03:19.097 --> 00:03:20.667
doprowadziłyby nas do śmierci.

00:03:20.667 --> 00:03:25.057
Antybiotyki, szczepionki, czysta woda 
i dobre warunki sanitarne

00:03:25.057 --> 00:03:28.893
sprawiają, że różnice w naszych 
genach są mniej znaczące.

00:03:28.893 --> 00:03:32.424
Analogicznie umiejętność
leczenia nowotworów u dzieci,

00:03:32.424 --> 00:03:36.690
chirurgicznego usuwania wyrostka
czy odbierania porodów kobiet

00:03:36.690 --> 00:03:41.223
przechodzących ciążę zagrażającą życiu,

00:03:41.223 --> 00:03:46.014
zatrzymują selekcję naturalną 
i pozwalają większej liczbie osób

00:03:46.014 --> 00:03:48.144
dotrwać do wieku rozrodczego.

00:03:48.144 --> 00:03:52.272
Ale nawet gdyby każda osoba na Ziemi 
miała dostęp do nowoczesnej medycyny,

00:03:52.272 --> 00:03:55.246
nie byłby to koniec ludzkiej ewolucji.

00:03:55.246 --> 00:04:00.092
Poza selekcją naturalną w ewolucji
ważne są też inne czynniki.

00:04:00.092 --> 00:04:02.662
Współczesna medycyna sprawia, 
że zmienność genetyczna,

00:04:02.662 --> 00:04:05.692
która byłaby przedmiotem 
selekcji naturalnej,

00:04:05.692 --> 00:04:09.756
przechodzi przez tak zwany
dryf genetyczny.

00:04:09.756 --> 00:04:14.902
W przypadku dryfu genetycznego 
różnice w genach zachodzą niejednolicie.

00:04:14.902 --> 00:04:19.970
Ale współczesna medycyna może 
zwiększać różnorodność genową,

00:04:19.970 --> 00:04:24.270
ponieważ szkodliwe mutacje nie zabijają 
człowieka i nie są tym samym eliminowane.

00:04:24.270 --> 00:04:29.315
Jednak ta zmienność niekoniecznie 
przekłada się na widoczne

00:04:29.315 --> 00:04:32.605
różnice między ludźmi.

00:04:32.605 --> 00:04:36.338
Naukowcy badali też, czy adaptacja genowa

00:04:36.338 --> 00:04:40.018
do konkretnego środowiska 
może pojawić się szybciej

00:04:40.018 --> 00:04:44.408
dzięki modyfikacjom epigenetycznym
nie w samych genach,

00:04:44.408 --> 00:04:48.685
ale w tym, czy i kiedy się ujawnią.

00:04:48.685 --> 00:04:51.409
Te zmiany mogą zachodzić 
w czasie całego życia,

00:04:51.409 --> 00:04:54.030
a nawet zostać przekazane potomstwu.

00:04:54.030 --> 00:04:58.780
Jak dotąd badacze nie są zgodni,
czy modyfikacje epigenetyczne

00:04:58.780 --> 00:05:02.296
mogą utrzymać się przez wiele pokoleń

00:05:02.296 --> 00:05:06.550
i doprowadzić do trwałych 
zmian w ludzkości.

00:05:06.550 --> 00:05:10.302
Mogą istnieć też inne czynniki 
oddziałujące na ewolucję człowieka.

00:05:10.302 --> 00:05:12.990
Współczesne medycyna
i technologia są dość młode,

00:05:12.990 --> 00:05:17.420
nawet w porównaniu do najszybszych
i najnowszych zmian w selekcji naturalnej.

00:05:17.420 --> 00:05:22.307
Tylko czas pokaże, jak teraźniejszość
ukształtuje naszą przyszłość.