WEBVTT

00:00:06.825 --> 00:00:07.775
Chắc chắn rằng

00:00:07.775 --> 00:00:10.174
khám phá khoa học thú vị nhất trong năm
2012

00:00:10.174 --> 00:00:12.037
là việc tìm ra được một hạt mới

00:00:12.037 --> 00:00:13.247
tại phòng thí nghiệm CERN

00:00:13.247 --> 00:00:15.206
đó có thể là Hạt Higgs

00:00:15.206 --> 00:00:18.620
Loại hạt được đặt tên theo
nhà vật lý học Peter Higgs

00:00:18.620 --> 00:00:19.876
Trường Higgs được cho là
đã

00:00:19.876 --> 00:00:21.592
tạo khối lượng cho
nguyên tử cơ bản

00:00:21.592 --> 00:00:22.431
như hạt quark

00:00:22.431 --> 00:00:23.143
nay Leptons

00:00:23.143 --> 00:00:24.955
rồi từ đó tạo ra những vật chất thường

00:00:24.955 --> 00:00:27.441
Những hạt Higgs chuyển động
lắc lư trong trường

00:00:27.441 --> 00:00:28.565
như sự va chạm bạn thấy

00:00:28.565 --> 00:00:29.917
khi giật mạnh sợi dây

00:00:29.917 --> 00:00:32.772
Nhưng bằng cách nào trường này
đem lại khối lượng cho các hạt

00:00:32.772 --> 00:00:34.440
Nó nghe có vẻ rất rắc rối với bạn

00:00:34.440 --> 00:00:35.682
và với ai nó cũng như thế

00:00:35.682 --> 00:00:38.386
Năm 1993, bộ trưởng bộ khoa học Anh

00:00:38.386 --> 00:00:40.715
đã đố những nhà vật lý tìm ra một
cách đơn giản

00:00:40.715 --> 00:00:42.728
để giải thích về Higgs.

00:00:42.728 --> 00:00:45.192
Phần thưởng là một chai rượu sâm panh
hảo hạng

00:00:45.192 --> 00:00:47.810
Giải thích đã giành chiến thắng là 
thế này:

00:00:47.810 --> 00:00:49.698
Giả sử có một buổi tiệc cocktail ở

00:00:49.698 --> 00:00:50.730
phòng thí nghiệm CERN

00:00:50.730 --> 00:00:53.323
với đầy rẫy những nhà vật lý hạt.

00:00:53.323 --> 00:00:56.418
Những nhà vật lý này được
ví như là trường Higgs

00:00:56.418 --> 00:00:58.660
Nếu người đi thu thuế bước vào
bữa tiệc này

00:00:58.660 --> 00:01:00.008
Sẽ chẳng ai muốn nói với họ

00:01:00.008 --> 00:01:01.969
và họ sẽ dễ dàng vượt qua đám đông

00:01:01.969 --> 00:01:03.264
để đến quầy bar

00:01:03.264 --> 00:01:05.503
Việc người thu thuế không
tiếp xúc với đám đông

00:01:05.503 --> 00:01:06.807
giống như việc

00:01:06.807 --> 00:01:09.641
có một vài loại hạt không
tương tác với trường Higgs

00:01:09.641 --> 00:01:11.212
Những hạt không tương tác,

00:01:11.212 --> 00:01:12.897
ví dụ như photon

00:01:12.897 --> 00:01:14.441
được gọi là không có khối lượng

00:01:14.441 --> 00:01:17.186
Giả dụ Peter Higgs cũng vào phòng đó,

00:01:17.186 --> 00:01:19.030
để tìm một vại bia chẳng hạn

00:01:19.030 --> 00:01:20.092
Trường hợp này các

00:01:20.092 --> 00:01:22.022
nhà vật lý sẽ lập tức vây quanh Higgs

00:01:22.022 --> 00:01:23.155
để thảo luận với ông ấy

00:01:23.155 --> 00:01:24.862
về việc họ cố gắng đo lường cấu tạo

00:01:24.862 --> 00:01:26.566
Của loại hạt cùng tên

00:01:26.566 --> 00:01:28.763
Vì ông ta có sự tiếp xúc
mạnh mẽ với đám đông

00:01:28.763 --> 00:01:30.930
Higgs sẽ chuyển động qua phòng chậm

00:01:30.930 --> 00:01:32.194
Trở lại với các phân tích,

00:01:32.194 --> 00:01:33.926
Hạt Higgs trở nên có khối lượng

00:01:33.926 --> 00:01:36.039
trong lúc tương tác với trường Higgs.

00:01:36.039 --> 00:01:37.948
Vậy nếu đó là trường Higgs

00:01:37.948 --> 00:01:40.320
Vậy thì hạt Higgs là gì?

00:01:40.320 --> 00:01:42.177
Hãy giả sử những khách mời ở buổi tiệc

00:01:42.177 --> 00:01:44.552
được phân bố đều đặn khắp nơi trong phòng

00:01:44.552 --> 00:01:46.887
Và có một ai đó đột nhiên ghé vào

00:01:46.887 --> 00:01:48.442
thông báo tin đồn về một khám phá

00:01:48.442 --> 00:01:50.677
ở phòng thí nghiệm đối thủ

00:01:50.677 --> 00:01:52.673
Những người gần cửa sẽ nghe được lời đồn

00:01:52.673 --> 00:01:54.258
nhưng mấy người ở xa thì không

00:01:54.258 --> 00:01:56.138
vậy nên họ sẽ dồn về cửa để hỏi thăm

00:01:56.138 --> 00:01:58.297
Nó sẽ tạo ra một sự dồn ép trong đám đông

00:01:58.297 --> 00:01:59.846
Khi người ta đã nghe tin đồn rồi

00:01:59.846 --> 00:02:01.258
Họ sẽ trở về chỗ cũ

00:02:01.258 --> 00:02:03.120
Để thảo luận về mấy thứ liên quan

00:02:03.120 --> 00:02:06.108
Nhưng mấy người ở xa chưa nghe
sẽ lại hỏi chuyện xảy ra

00:02:06.108 --> 00:02:08.397
Kết quả là người ta sẽ tiếp tục dồn 
thành cụm

00:02:08.397 --> 00:02:09.838
và truyền đi lần lượt cả phòng

00:02:09.838 --> 00:02:12.534
Cụm người này tựa như hạt Higgs

00:02:12.534 --> 00:02:13.763
Điều đáng ghi nhớ là


00:02:13.763 --> 00:02:15.623
Không phải cứ là hạt có khối lượng lớn

00:02:15.623 --> 00:02:17.372
Sẽ tiếp xúc nhiều hơn với trường Higgs

00:02:17.372 --> 00:02:18.906
Trong ví dụ buổi tiệc

00:02:18.906 --> 00:02:21.676
Mọi hạt đều bằng nhau cho đến lúc chúng
vào phòng

00:02:21.676 --> 00:02:24.620
Cả Peter Higgs và người thu thuế đều
có khối lượng bằng 0

00:02:24.620 --> 00:02:26.512
Việc tiếp xúc với đám đông

00:02:26.512 --> 00:02:28.591
mới tạo cho họ khối lượng

00:02:28.591 --> 00:02:29.990
Có thể nói rằng

00:02:29.990 --> 00:02:33.036
Khối lượng có từ việc tương tác với
trường Higgs

00:02:33.036 --> 00:02:34.488
Vậy tóm lại

00:02:34.488 --> 00:02:36.298
khối lượng của một hạt lớn hay bé là
do

00:02:36.298 --> 00:02:38.126
cách chúng tương tác
với trường

00:02:38.126 --> 00:02:40.258
Như cách những người khác nhau di chuyển

00:02:40.258 --> 00:02:43.940
qua đám đông ở tốc độ khác nhau 
tùy theo độ nổi tiếng của họ

00:02:43.940 --> 00:02:45.033
Hạt Higgs chỉ là cụm
nhỏ

00:02:45.033 --> 00:02:47.097
trong trường như tin đồn truyền khắp phòng

00:02:47.097 --> 00:02:48.945
Tất nhiên, sự so sánh naỳ cũng chỉ là

00:02:48.945 --> 00:02:50.165
so sánh nhưng nó là

00:02:50.165 --> 00:02:51.315
sự giải thích tốt nhất

00:02:51.315 --> 00:02:53.118
cho đến nay mà mọi người có thể đưa ra

00:02:53.118 --> 00:02:54.310
Vậy, đó là lời giải thích

00:02:54.310 --> 00:02:55.171
trường Higgs và

00:02:55.171 --> 00:02:57.157
hạt higgs là gì

00:02:57.157 --> 00:02:59.738
Các nghiên cứu tiếp theo sẽ giúp chúng
ta khám phá thêm

00:02:59.738 --> 00:03:01.416
và phần thưởng khi ấy có lẽ còn hơn

00:03:01.416 --> 00:03:03.543
là chỉ một chai rượu sâm panh