0:00:01.000,0:00:03.000
Došao sam da sa vama podjelim

0:00:03.000,0:00:05.000
izuzetno iskustvo --

0:00:05.000,0:00:08.000
izuzetno bogato iskustvo, ustvari --

0:00:08.000,0:00:10.000
preko kojeg sam došao do

0:00:10.000,0:00:12.000
treniranja pacova

0:00:12.000,0:00:14.000
za spašavanje ljudskih života

0:00:14.000,0:00:16.000
time što pronalaze mine

0:00:16.000,0:00:18.000
i tuberkulozu.

0:00:18.000,0:00:21.000
Kao dijete sam imao dvije strasti.

0:00:21.000,0:00:24.000
Jedna je bila strast za glodarima.

0:00:24.000,0:00:26.000
Imao sam više vrsta pacova,

0:00:26.000,0:00:28.000
miševa, hrčaka,

0:00:28.000,0:00:30.000
gerbila (skočimiš), vjeverica.

0:00:30.000,0:00:33.000
Date mu ime, uzgojite ga, i prodate - kao što sam ja uradio.

0:00:33.000,0:00:35.000
(Smijeh)

0:00:35.000,0:00:38.000
I Afrika je bila moja strast.

0:00:38.000,0:00:40.000
Kako sam odrastao u multikulturnom okruženju,

0:00:40.000,0:00:42.000
kući su me posjećivali afrički studenti

0:00:42.000,0:00:44.000
i ja sam učio o njihovim pričama

0:00:44.000,0:00:46.000
i njihovom različitom porijeklu,

0:00:46.000,0:00:49.000
ovisnosti o uvoznom znanju,

0:00:49.000,0:00:51.000
dobrima, uslugama,

0:00:51.000,0:00:54.000
o bogatim kulturnim razlikama.

0:00:54.000,0:00:56.000
Afrika me istinski fascinirala.

0:00:56.000,0:00:58.000
Postao sam inženjer,

0:00:58.000,0:01:00.000
inženjer za razvoj proizvoda.

0:01:00.000,0:01:03.000
Fokusirao sam se na minimalističku tehnologiju za detekciju,

0:01:03.000,0:01:05.000
zapravo prvu takvu

0:01:05.000,0:01:08.000
za zemlje u razvoju.

0:01:08.000,0:01:10.000
Počeo sam raditi u toj industriji

0:01:10.000,0:01:12.000
ali nisam bio sretan što

0:01:12.000,0:01:15.000
doprinosim materijalističkom društvu

0:01:15.000,0:01:18.000
na linearan, izrabljivački

0:01:18.000,0:01:20.000
i proizvodni način.

0:01:20.000,0:01:22.000
Dao sam otkaz kako bih se posvetio stvarnom svjetskom problemu:

0:01:22.000,0:01:25.000
minama.

0:01:25.000,0:01:28.000
Govorimo o '95. godini.

0:01:28.000,0:01:31.000
Princeza Diana na televiziji najavljuje

0:01:31.000,0:01:33.000
da mine čine prepreku

0:01:33.000,0:01:36.000
bilo kakvom razvoju, što je uistinu tako.

0:01:36.000,0:01:38.000
Dok god su te naprave tu

0:01:38.000,0:01:40.000
ili postoji sumnja o postojanju mina,

0:01:40.000,0:01:42.000
ne možete ući na to tlo.

0:01:42.000,0:01:44.000
Postojala je molba

0:01:44.000,0:01:47.000
za novim detektorima

0:01:47.000,0:01:49.000
u održivim okolinama

0:01:49.000,0:01:51.000
gdje su potrebni za proizvodnju,

0:01:51.000,0:01:53.000
što je većim dijelom u zemljama u razvoju.

0:01:53.000,0:01:55.000
Mi smo izabrali pacove.

0:01:55.000,0:01:57.000
Zašto biste izabrali pacove?

0:01:57.000,0:01:59.000
Jer su štetočini?

0:01:59.000,0:02:01.000
Pacovi su, ustvari,

0:02:01.000,0:02:03.000
za razliku od onoga što većina misli o njima,

0:02:03.000,0:02:07.000
druželjubiva stvorenja.

0:02:07.000,0:02:10.000
I, ustvari, naš proizvod - kao što možete vidjeti.

0:02:10.000,0:02:12.000
Tu negdje postoji meta.

0:02:12.000,0:02:14.000
Vidite operatera, obučenog afrikanca

0:02:14.000,0:02:16.000
sa svojim pacovima ispred

0:02:16.000,0:02:18.000
koji su ustvari s lijeva i desna.

0:02:18.000,0:02:20.000
Vidite, životinja je našla minu.

0:02:20.000,0:02:22.000
Grebe po površini, i

0:02:22.000,0:02:25.000
vraća se po hranu, njegovu nagradu.

0:02:25.000,0:02:27.000
Veoma, veoma jednostavno.

0:02:27.000,0:02:30.000
Veoma održivo u ovoj okolini.

0:02:30.000,0:02:33.000
Vidite, pacov dobija svoju nagradu.

0:02:33.000,0:02:35.000
I ovako sve funkcioniše.

0:02:35.000,0:02:37.000
Krajnje jednostavno.

0:02:37.000,0:02:39.000
Ali, zašto biste koristili pacove?

0:02:39.000,0:02:41.000
Oni se koriste već od 50-ih godina prošlog stoljeća,

0:02:41.000,0:02:44.000
u eksperimentima svih vrsta.

0:02:44.000,0:02:47.000
Pacovi imaju više genetskog materijala

0:02:47.000,0:02:49.000
posvećenog čulu mirisa

0:02:49.000,0:02:51.000
nego ijedna vrsta sisara.

0:02:51.000,0:02:54.000
Krajnje su osjetljivi na miris.

0:02:54.000,0:02:57.000
Štaviše, u mogućnosti su locirati te mirise

0:02:57.000,0:03:00.000
i komunicirati putem njih.

0:03:00.000,0:03:02.000
Ali, kako mi komuniciramo s pacovima?

0:03:02.000,0:03:05.000
Pa, mi ne pričamo njihov jezik

0:03:05.000,0:03:07.000
ali imamo kliker,

0:03:07.000,0:03:09.000
standardni metod dresiranja životinja.

0:03:09.000,0:03:11.000
Vidite to ovdje.

0:03:11.000,0:03:14.000
Kliker koji proizvodi određeni zvuk

0:03:14.000,0:03:17.000
kojim možete pojačati određene sheme ponašanja.

0:03:17.000,0:03:20.000
Prije svega, mi povežemo zvuk klika sa nagradom,

0:03:20.000,0:03:23.000
što je gnječena banana i kikiriki u šprici.

0:03:24.000,0:03:26.000
Onda kada životinja shvati niz klik, hrana,

0:03:26.000,0:03:28.000
klik, hrana, klik, hrana --

0:03:28.000,0:03:30.000
da klik znači hranu --

0:03:30.000,0:03:32.000
mi je uvedemo u kavez sa rupom

0:03:32.000,0:03:34.000
gdje životinja nauči

0:03:34.000,0:03:36.000
da stavi svoj nos u rupu

0:03:36.000,0:03:38.000
ispod koje je smješten miris mete.

0:03:38.000,0:03:40.000
On to radi pet sekundi --

0:03:40.000,0:03:42.000
pet sekundi, što je dugo za jednog pacova.

0:03:42.000,0:03:45.000
Kad životinja nauči ovo, zadatak učinimo malo težim.

0:03:45.000,0:03:48.000
Pacov nauči da pronađe miris mete

0:03:48.000,0:03:51.000
u kavezu sa više rupa -- do 10 rupa.

0:03:51.000,0:03:53.000
Onda životinja nauči

0:03:53.000,0:03:55.000
da hoda na uzici na otvorenom

0:03:55.000,0:03:57.000
i da pronalazi mete.

0:03:57.000,0:04:00.000
Sljedeći korak je da životinja nauči

0:04:00.000,0:04:02.000
da pronađe stvarne mine u stvarnim minskim poljima.

0:04:02.000,0:04:05.000
One se testiraju i akreditiraju

0:04:05.000,0:04:07.000
prema Međunarodnom Standardu za Mine,

0:04:07.000,0:04:10.000
kao što psi moraju položiti test.

0:04:10.000,0:04:12.000
Veličina polja je 400 kvadratnih metara

0:04:12.000,0:04:15.000
gdje je nekoliko mina

0:04:15.000,0:04:17.000
postavljeno nasumično

0:04:17.000,0:04:20.000
a tim, trener i njegov pacov,

0:04:20.000,0:04:23.000
mora naći sve mete.

0:04:24.000,0:04:27.000
Ukoliko životinja ovo uspije, dobija licencu

0:04:27.000,0:04:29.000
čime se akredituje

0:04:29.000,0:04:31.000
za rad na polju --

0:04:31.000,0:04:33.000
baš kao psi,

0:04:33.000,0:04:35.000
uz malu razliku:

0:04:35.000,0:04:38.000
pacovi se mogu izdresirati za peti dio cijene

0:04:38.000,0:04:40.000
za koju se psi demineri dresiraju.

0:04:40.000,0:04:42.000
Ovo je naš tim u Mozambiku:

0:04:42.000,0:04:44.000
jedan tanzanijski trener

0:04:44.000,0:04:46.000
koji prenosi vještine

0:04:46.000,0:04:48.000
ovoj trojici kolega iz Mozambika.

0:04:48.000,0:04:51.000
I trebali biste vidjeti ponos u očima tih ljudi.

0:04:51.000,0:04:53.000
Imaju vještinu

0:04:53.000,0:04:55.000
koja ih čini manje ovisnim

0:04:55.000,0:04:57.000
o stranoj pomoći.

0:04:57.000,0:05:00.000
Štaviše, ovaj mali tim,

0:05:00.000,0:05:03.000
pored teških vozila, treba

0:05:03.000,0:05:06.000
i deminere da posao privedu kraju.

0:05:06.000,0:05:09.000
Ovom malom investicijom u dresiranje pacova

0:05:09.000,0:05:12.000
u Mozambiku smo pokazali da

0:05:12.000,0:05:15.000
možemo smanjiti cijenu po kvadratnom metru

0:05:15.000,0:05:17.000
za 60 posto

0:05:17.000,0:05:19.000
od onog što se trenutno ostvaruje.

0:05:19.000,0:05:21.000
Sa dva dolara, troškove smanjujemo na 1,18

0:05:21.000,0:05:23.000
i možemo još niže.

0:05:23.000,0:05:25.000
Pitanje obima.

0:05:25.000,0:05:27.000
Ako uključimo više pacova,

0:05:27.000,0:05:29.000
možemo povećati učinkovitost.

0:05:29.000,0:05:32.000
U Mozambiku imamo mjesto za demonstraciju.

0:05:32.000,0:05:35.000
Jedanaest afričkih vlada

0:05:35.000,0:05:38.000
je uvidjelo da mogu postati manje ovisnim

0:05:38.000,0:05:40.000
koristeći ovu tehnologiju.

0:05:40.000,0:05:42.000
Oni su potpisali pakt o sigurnosti

0:05:42.000,0:05:45.000
i stabilnosti u regiji Great Lakes (Velika Jezera).

0:05:45.000,0:05:48.000
Ove vlade podržavaju pacove-heroje

0:05:48.000,0:05:51.000
kako bi se zajedničke granice očistile od mina.

0:05:51.000,0:05:54.000
Dopustite mi da vas upoznam sa potpuno drugačijim problemom.

0:05:54.000,0:05:56.000
Oko 6.000 ljudi je prošle godine

0:05:56.000,0:05:58.000
nagazilo na mine,

0:05:58.000,0:06:00.000
ali je u isto vrijeme u čitavom svijetu

0:06:00.000,0:06:02.000
skoro 1,9 miliona ljudi umrlo od tubrkuloze

0:06:02.000,0:06:05.000
kao prvog uzroka infekcije -

0:06:06.000,0:06:08.000
naročito u Africi.

0:06:08.000,0:06:11.000
Tamo su TBC i HIV snažno povezani

0:06:11.000,0:06:15.000
što čini veliki problem.

0:06:16.000,0:06:19.000
Uobičajeni postupak Svjetske zdravstvene oraganizacije,

0:06:19.000,0:06:22.000
mikroskopija, dostiže pouzdanost od 40 do 60 posto.

0:06:23.000,0:06:26.000
U Tanzaniji se kod samo 45 posto ljudi

0:06:26.000,0:06:29.000
uspije dijagnosticirati TBC prije nego umru --

0:06:29.000,0:06:32.000
a brojevi ne lažu.

0:06:33.000,0:06:36.000
To znači da, ako imate TBC

0:06:36.000,0:06:38.000
postoji veća mogućnost da vam se neće otkriti

0:06:38.000,0:06:41.000
tako da ćete jednostavno umrijeti od sekundarnih posljedica TBCa.

0:06:45.000,0:06:47.000
Ako vam se ipak

0:06:47.000,0:06:49.000
bolest dijagnosticira vrlo rano

0:06:49.000,0:06:51.000
liječenje može početi --

0:06:51.000,0:06:54.000
čak kod HIV pozitivnih ljudi to ima smisla.

0:06:54.000,0:06:56.000
Možete, ustvari, izliječiti TBC --

0:06:56.000,0:06:59.000
čak i HIV.

0:06:59.000,0:07:02.000
U našem jeziku, holandskom,

0:07:02.000,0:07:04.000
naziv za TBC

0:07:04.000,0:07:06.000
je ''tering''

0:07:06.000,0:07:08.000
što se etimološki

0:07:08.000,0:07:11.000
odnosi na miris katrana.

0:07:11.000,0:07:13.000
Još su stari kinezi

0:07:13.000,0:07:16.000
i grci, Hipokrat,

0:07:16.000,0:07:18.000
objavili i dokumentovali

0:07:18.000,0:07:21.000
da se TBC može dijagnosticirati

0:07:21.000,0:07:23.000
na kratkotrajnim izlučevinama

0:07:23.000,0:07:26.000
koje pacijenti proizvode.

0:07:26.000,0:07:28.000
Mi smo skupili uzorke

0:07:28.000,0:07:30.000
iz bolnica --

0:07:30.000,0:07:32.000
kao obično testiranje,

0:07:32.000,0:07:35.000
dresirali pacove na njima

0:07:35.000,0:07:37.000
da vidimo da li funkcioniše --

0:07:37.000,0:07:39.000
i uspjeli smo.

0:07:39.000,0:07:41.000
Možemo dostići 89 posto osjetiljivosti

0:07:41.000,0:07:43.000
i 86 posto specifičnosti

0:07:43.000,0:07:45.000
koristeći više pacova zaredom.

0:07:45.000,0:07:47.000
Ovako to funkcioniše,

0:07:48.000,0:07:51.000
i ovo je zapravo generička tehnologija.

0:07:51.000,0:07:54.000
Ovdje govorimo o eksplozivima i tuberkulozi

0:07:54.000,0:07:56.000
ali, zamislite,

0:07:56.000,0:07:58.000
možete staviti bilo šta ovdje ispod.

0:07:58.000,0:08:00.000
Dakle, kako ovo radi?

0:08:00.000,0:08:02.000
Imate kasetu sa 10 uzoraka.

0:08:02.000,0:08:05.000
Stavite tih 10 uzoraka odjednom u kavez.

0:08:05.000,0:08:07.000
Životinji treba tek dvjestoti dio sekunde

0:08:07.000,0:08:10.000
da prepozna miris -- ide, dakle, veoma brzo.

0:08:10.000,0:08:13.000
Ovdje je pacov već kod trećeg uzorka.

0:08:13.000,0:08:16.000
Ovaj uzorak je pozitivan,

0:08:17.000,0:08:20.000
nakon kog životinja čuje ''klik'' i dolazi po nagradu.

0:08:22.000,0:08:24.000
Radeći ovo, veoma brzo

0:08:24.000,0:08:27.000
možemo doći do, neke vrste, drugogstepenog mišljenja

0:08:27.000,0:08:29.000
kako bi se utvrdilo koji su pacijenti pozitivni,

0:08:29.000,0:08:32.000
a koji negativni.

0:08:32.000,0:08:34.000
Poređenja radi,

0:08:34.000,0:08:36.000
dok mikroskopist može provjeriti

0:08:36.000,0:08:38.000
40 uzoraka na dan,

0:08:38.000,0:08:40.000
pacov može provjeriti

0:08:40.000,0:08:42.000
isti broj uzoraka

0:08:42.000,0:08:44.000
za samo sedam minuta.

0:08:44.000,0:08:46.000
U kavezu poput ovoga --

0:08:46.000,0:08:51.000
(Aplauz)

0:08:51.000,0:08:54.000
U kavezu poput ovoga, ako imate pacove,

0:08:54.000,0:08:56.000
a mi trenutno imamo

0:08:56.000,0:08:58.000
25 pacova za TBC,

0:08:58.000,0:09:01.000
možete provjeriti 1.680 uzoraka,

0:09:01.000,0:09:04.000
radite li čitav dan.

0:09:06.000,0:09:09.000
Možete li zamisliti šta može potencijalno proizaći iz ovog?

0:09:09.000,0:09:11.000
Detekcija štetnih tvari

0:09:11.000,0:09:13.000
u zemlji.

0:09:13.000,0:09:15.000
Na carini,

0:09:15.000,0:09:18.000
za detekciju nelegalnih dobara u kontejnerima itd.

0:09:19.000,0:09:21.000
Ali zadržimo se na tuberkulozi.

0:09:21.000,0:09:23.000
Želim vrlo kratko naglasiti --

0:09:23.000,0:09:25.000
plavi stupci

0:09:25.000,0:09:27.000
su rezultati mikroskopa

0:09:27.000,0:09:30.000
na samo pet klinika u Dar es Salaamu

0:09:30.000,0:09:32.000
na populaciji od 500.000 ljudi

0:09:32.000,0:09:35.000
gdje je testirano njih 15.000.

0:09:35.000,0:09:38.000
Mikroskopija za 1.800 pacijenata.

0:09:38.000,0:09:42.000
A, time što smo uzorke ponovo dali pacovima

0:09:42.000,0:09:45.000
i ponovo razmotrili rezultate

0:09:45.000,0:09:47.000
povećali smo učinkovitost otkirvanja

0:09:47.000,0:09:49.000
za preko 30 posto.

0:09:49.000,0:09:51.000
Tokom prošle godine --

0:09:51.000,0:09:53.000
ovisno od intervala koje uzimate --

0:09:53.000,0:09:55.000
dosljedno smo povećavali

0:09:55.000,0:09:57.000
broj otkrivenih uzoraka

0:09:57.000,0:09:59.000
u pet bolnica u Dar es Salaamu

0:09:59.000,0:10:02.000
između 30 i 40 posto.

0:10:02.000,0:10:04.000
Ovo je, dakle, veoma značajno.

0:10:04.000,0:10:06.000
Znajući da jedna osoba koju mikroskopija ne otkrije

0:10:06.000,0:10:08.000
zarazi do 15 ljudi,

0:10:08.000,0:10:10.000
zdravih ljudi, tokom jedne godine,

0:10:10.000,0:10:12.000
možete biti sigurni

0:10:12.000,0:10:14.000
da smo spasili mnogo života.

0:10:14.000,0:10:17.000
Bar su to učinili naši pacovi-heroji.

0:10:17.000,0:10:19.000
Sljedeći naš korak bi bio

0:10:19.000,0:10:21.000
da standardiziramo ovu tehnologiju.

0:10:21.000,0:10:23.000
Jednostavne stvari

0:10:23.000,0:10:27.000
kao, na primjer, mali laser u rupi

0:10:27.000,0:10:29.000
gdje životinja stavlja svoj nos na pet sekundi.

0:10:29.000,0:10:31.000
Dakle, standardizacija ovoga.

0:10:31.000,0:10:33.000
Također, standardizacija pilula,

0:10:33.000,0:10:35.000
nagradne hrane,

0:10:35.000,0:10:37.000
i poluautomatizovati ovo

0:10:37.000,0:10:40.000
kako bismo ovo mogli podići na veću razinu

0:10:40.000,0:10:43.000
i utjecati na živote još više ljudi.

0:10:43.000,0:10:46.000
Mogu zaključiti da mogu postojati i druge aplikacije ovoga.

0:10:46.000,0:10:48.000
Ovo je prvi prototip

0:10:48.000,0:10:50.000
našeg ''pacova-kamermana''

0:10:50.000,0:10:52.000
što je ustvari pacov sa ruksakom

0:10:52.000,0:10:54.000
s kamerom koja može ići ispod ruševina

0:10:54.000,0:10:56.000
da pronađe žrtve

0:10:56.000,0:10:58.000
poslije zemljotresa itd.

0:10:58.000,0:11:00.000
Ovo je faza prototipa.

0:11:00.000,0:11:02.000
Kod ovog još nemamo sistem koji bi radio.

0:11:03.000,0:11:06.000
U zaključku bih želio reći,

0:11:06.000,0:11:08.000
pomislit ćete da je o pacovima ili ovim projektima,

0:11:08.000,0:11:10.000
ali je se u konačnici radi o ljudima.

0:11:10.000,0:11:12.000
Radi se o davanju snage ranjivim zajednicama

0:11:12.000,0:11:15.000
kako bi se nosili sa skupim

0:11:15.000,0:11:18.000
i opasnim humanitarnim zadacima detekcije

0:11:18.000,0:11:21.000
i to domaćim resursima

0:11:21.000,0:11:23.000
kojih dosta ima.

0:11:23.000,0:11:26.000
Dakle nešto posve drugačije je

0:11:26.000,0:11:29.000
da nastavite izazivati vlastitu percepciju

0:11:29.000,0:11:32.000
o resursima oko vas

0:11:32.000,0:11:35.000
bilo da se radi o okolišu,

0:11:35.000,0:11:38.000
tehnologiji, životinjama ili ljudima --

0:11:40.000,0:11:43.000
i, da se uljudno uskladimo sa ovim resursima

0:11:43.000,0:11:46.000
kako bismo stimulirali održiv rad.

0:11:46.000,0:11:48.000
Hvala vam.

0:11:48.000,0:11:50.000
(Aplauz)