WEBVTT

00:00:00.600 --> 00:00:07.639
Thich Nhat Hanh zen maisuak
erantzuten du

00:00:09.212 --> 00:00:12.794
"Gizotsoa" izeneko
jolasean aritzea gustatzen zaigu.

00:00:12.974 --> 00:00:16.583
Pertsona batzuek diote
ez garela horrekin jolastu behar

00:00:16.774 --> 00:00:19.073
hiltzearekin daukalako zerikusia.

00:00:19.298 --> 00:00:23.964
Beste batzuek diote jolas hutsa dela.
Zer egin behar dugu?

00:00:31.413 --> 00:00:33.218
(Frantsesez)
Esan nahiko nuke

00:00:33.356 --> 00:00:37.673
batzuei ez zaiela ondo iruditzen
"Gizotsoa" deritzon jokoan aritzea.

00:00:39.504 --> 00:00:44.132
Heldu batzuek diote joko txarra dela.

00:00:44.215 --> 00:00:48.180
Ez garela horrekin aritu behar hemen,
heriotzarekin jolasten baitugu.

00:00:48.576 --> 00:00:50.285
Ezin duzu hori egin.

00:00:50.584 --> 00:00:55.741
Beste zenbaitentzako ona da
talde jokoa baita.

00:00:57.067 --> 00:01:00.385
Galdera da: Ona da ala ez da?

00:01:01.090 --> 00:01:05.154
Zer irakas dezakezu gai honi buruz?

00:01:09.758 --> 00:01:11.136
(Itzultzailea)
Thay maitea,

00:01:11.236 --> 00:01:14.322
lagun hau joko bati buruz ari da.

00:01:14.746 --> 00:01:17.262
Zenbait gaztek maite dute
horrekin jolastea.

00:01:17.512 --> 00:01:20.398
"Gizotsoa" da jokoaren izena.

00:01:22.553 --> 00:01:26.750
Zenbait helduk diote 
ez garela horrekin jolastu behar,

00:01:27.515 --> 00:01:30.089
erailtzearekin jolasten delako.

00:01:30.661 --> 00:01:34.437
Beste batzuek diote
jolas ona izan daitekeela.

00:01:35.092 --> 00:01:38.193
Nola konpondu arazoa?

00:01:38.558 --> 00:01:44.164
Zer irakatsi ahal diguzu
gai hau ulertzeko?

00:01:46.681 --> 00:01:48.559
Jokoa esan nahi al duzu?

00:01:50.367 --> 00:01:56.504
(Murmurioa)

00:02:04.106 --> 00:02:06.071
Joko bat baino ez da.

00:02:06.171 --> 00:02:12.814
Txanda bat amaitzean
nor hil aukeratzen duzu.

00:02:15.045 --> 00:02:18.385
Pertsonaia bereziak daude,
sorginak adibidez.

00:02:20.313 --> 00:02:24.596
Gizotsoa nor den aukeratzeko
botoa ematen da.

00:02:25.381 --> 00:02:29.544
Zure taldea zaindu behar duzu
eta ahal bada, gizotsoa hil.

00:02:29.698 --> 00:02:33.242
Horregatik, seme-alabak dituztenek diote

00:02:33.432 --> 00:02:36.696
hil egin behar dela,
hilko duzuna aukeratu.

00:02:36.956 --> 00:02:39.151
Eta zure burua
defendatu behar duzu esanez:

00:02:39.151 --> 00:02:41.343
"Ni ez naiz gizotsoa,
ez nazazu hil!"

00:02:41.443 --> 00:02:43.727
Eta beste umeek batera esan behar dute:

00:02:43.797 --> 00:02:46.779
"Uste dut hau dela gizotsoa.
Hil egin behar dugu".

00:02:46.819 --> 00:02:48.902
Baina errugabea izan daiteke.

00:02:48.978 --> 00:02:50.742
Jokoaren zioa da

00:02:50.742 --> 00:02:54.058
gizotsoek irabazten dute pertsona normalak
hiltzen dituztenean.

00:02:54.268 --> 00:02:58.592
Eta pertsonek irabazten dute
gizotso guztiak hil dituztenean.

00:03:03.916 --> 00:03:08.222
(Thay) Hai Nghiem arreba,
Thayen ordez erantzungo zenuke?

00:03:08.464 --> 00:03:10.359
(Barreak)

00:03:12.413 --> 00:03:14.784
Thay Phap Luuk ere agian.

00:03:26.794 --> 00:03:29.403
Hil egiten duzu ala itxurak egiten dituzu?

00:03:32.891 --> 00:03:35.109
Benetan norbait hil nahi duzu?

00:03:40.790 --> 00:03:43.299
Hai Nghiem arrebarentzako mikrofonoa.

00:04:06.458 --> 00:04:08.215
Thay maitea, sangha maitea,

00:04:12.007 --> 00:04:15.051
iraganean jolastu egin dut honekin.

00:04:17.505 --> 00:04:22.283
Beraz, jokoaren espiritua
ezagutzen dudala uste dut.

00:04:38.326 --> 00:04:44.441
Gazte eta umeentzako den joko honetan
gustatzen zitzaidana zen

00:04:48.867 --> 00:04:50.843
rol bat duzula.

00:04:54.087 --> 00:04:59.027
Bagara nekazari errugabe bat, edo gizotso,

00:04:59.446 --> 00:05:02.437
edo sorgin, edo neskato bat.

00:05:07.481 --> 00:05:11.792
Noski, rol hauetan
gaiztoak eta onak daude.

00:05:16.080 --> 00:05:19.503
Jende errugabea ona da.

00:05:19.864 --> 00:05:22.086
Bizitza salbatu nahi dute.

00:05:24.697 --> 00:05:28.591
Gizotsoek gaiztoak dira.

00:05:29.173 --> 00:05:31.473
Biktimak egin nahi dituzte.

00:05:36.459 --> 00:05:42.233
Badira beste rol batzuk,
bizitzak salbatzen dituztenenak,

00:05:42.970 --> 00:05:44.593
edo...

00:05:48.452 --> 00:05:53.947
jende gehiago hiltzeko moduan
joka dezakezu.

00:05:59.517 --> 00:06:04.438
Egiaz, itxurak egiten dituzu,
ez duzu inor zauritzen.

00:06:05.333 --> 00:06:07.326
Hitz egiteko modu bat da.

00:06:07.657 --> 00:06:10.342
Baina batzuk jokoak
asko motibatzen ditu.

00:06:12.711 --> 00:06:15.583
Joko honetan asko hitz egin behar da

00:06:15.673 --> 00:06:18.572
besteak konbentzitu behar dituzulako
ez zarela gizotsoa,

00:06:18.682 --> 00:06:20.791
ez zaituztela hil behar.

00:06:25.693 --> 00:06:28.832
Batzuetan, gizotsoa zara
eta hil nahi zaituzte.

00:06:29.091 --> 00:06:33.557
Orduan gezurra esan behar duzu:
"Ni ez naiz gizotsoa".

00:06:38.284 --> 00:06:39.463
Beraz...

00:06:40.659 --> 00:06:45.512
Batzuetan
suarekin jolasten duzula uste dut.

00:06:47.394 --> 00:06:49.107
Gezurra esan edo...

00:06:51.525 --> 00:06:54.511
errugabe bat hiltzen saiatzen zara.

00:07:03.879 --> 00:07:09.114
Joko honetatik ikas dezakeguna da

00:07:14.045 --> 00:07:18.279
komunitate baten barruan
rol desberdinak izan ditzakegula

00:07:18.672 --> 00:07:20.787
eta horrek ez duela esan nahi...

00:07:23.191 --> 00:07:27.509
ez dauka zertan bortitza izan behar.

00:07:30.176 --> 00:07:34.302
Umeek agian antzerako jolas bat
aurki dezakete

00:07:34.553 --> 00:07:38.909
elkarrekin hitz egitera behartzen duena,
hainbat rol betetzera,

00:07:39.496 --> 00:07:41.926
inor hil behar barik.

00:07:42.156 --> 00:07:44.613
Agian, hiltzen ibili beharrean

00:07:47.084 --> 00:07:49.057
proiektuak egin daitezke

00:07:53.676 --> 00:07:56.782
edo elkarrekin ikasi,

00:07:59.690 --> 00:08:05.345
edo ahulenak, behartsuak salbatu.

00:08:11.411 --> 00:08:14.214
Espero dut Thayk gehiago esango duela.

00:08:14.324 --> 00:08:16.698
(Barreak)

00:08:21.514 --> 00:08:26.230
Uste dut umeek
honi buruz hitz egin dezaketela

00:08:27.066 --> 00:08:29.295
ondorio batera iristeko.

00:08:32.004 --> 00:08:33.256
Baldin eta...

00:08:34.779 --> 00:08:41.241
zenbaitek jokoa ez badute onartzen,

00:08:41.690 --> 00:08:46.983
jolasteko modua aldatzen dugu
denek onar dezaten.

00:08:49.562 --> 00:08:55.187
Nire sorterrian jendea
hiltzen zuten gau eta egun,

00:08:55.378 --> 00:08:57.273
jende asko hil zuten.

00:08:58.510 --> 00:09:00.964
Alde bat komunista zen.

00:09:01.797 --> 00:09:04.416
Eta bestea antikomunista.

00:09:07.781 --> 00:09:11.084
Elkar hiltzen zuten egunero, gauero,

00:09:11.557 --> 00:09:14.894
beste aldekoak gaiztoak zirelakoan.

00:09:17.977 --> 00:09:21.036
Sufrimenduak urteak iraun zuen.

00:09:21.848 --> 00:09:25.603
Jolasa da, jolas izugarria.

00:09:28.909 --> 00:09:33.246
Oso garrantzitsua da ongiari,
gaizkiari buruzko gure iritzia.

00:09:36.066 --> 00:09:38.508
Ez ezazu...

00:09:39.003 --> 00:09:41.777
Ez zaitez saiatu esaten:
"Hori gaiztoa da".

00:09:45.009 --> 00:09:48.286
Zerbait txarra bada,
suntsitu egin behar duzu.

00:09:49.590 --> 00:09:51.581
Ez pentsa horrela.

00:09:56.728 --> 00:09:59.277
Suposatu norbait gaiso dagoela.

00:10:00.225 --> 00:10:08.103
Birus, bakteria bat dauka
larri gaixotzen duena.

00:10:16.219 --> 00:10:17.588
Nahi dugu...

00:10:20.781 --> 00:10:22.700
berari lagundu.

00:10:27.106 --> 00:10:34.551
Gaixotasuna akabatu
bera hil barik, ezta?

00:10:38.684 --> 00:10:47.204
Birusa, bakteria akabatu,
ez pertsona hura, ezta?

00:10:49.001 --> 00:10:54.032
Norbait bortitza denean,
bidegabe jokatzen duenean,

00:10:56.226 --> 00:10:58.966
gaizkile bat denean,

00:11:01.842 --> 00:11:07.498
ez dugu bera hil behar,
biolentzia hil behar dugu,

00:11:11.060 --> 00:11:13.078
pertsona horren hira.

00:11:15.149 --> 00:11:16.520
Ez inor hil.

00:11:17.048 --> 00:11:20.595
Horregatik, gerra denboran,
Thayk abesti bat asmatu zuen.

00:11:21.644 --> 00:11:24.205
Eta gazteei eskatu zien
kaletan zehar kantatzeko.

00:11:24.596 --> 00:11:26.372
"Gure etsaia ez da gizakia.

00:11:26.665 --> 00:11:29.804
Gizakia hiltzen badugu,
norekin biziko gara?"

00:11:31.673 --> 00:11:34.131
Herri kanta bihurtu zen.

00:11:38.410 --> 00:11:42.424
Beraz, gure printzipioa ez hiltzea da.

00:11:42.598 --> 00:11:50.465
Ez dugu inor hiltzen,
nahiz eta terrorista, kriminala izan.

00:11:52.020 --> 00:11:57.140
Pertzepzio okerra hil nahi dugu,

00:11:58.243 --> 00:11:59.467
eta...

00:12:00.418 --> 00:12:05.072
ezjakintasuna, gorrotoa, beldurra,
bortizkeria, pertsona horrengan.

00:12:05.272 --> 00:12:07.976
Ez dugu bera hil nahi.

00:12:09.097 --> 00:12:11.681
Beraz, joko bat asmatu behar duzu

00:12:11.865 --> 00:12:16.888
non ez dugu pertsona hilko,
baizik eta beragan dagoen gaizkia.

00:12:17.611 --> 00:12:21.403
Gaizki hori biolentzia,
hira, gorrotoa da.

00:12:22.301 --> 00:12:31.451
Baina oso abila izan behar duzu
pertsonaren biolentzia, gorrotoa hiltzeko.

00:12:32.679 --> 00:12:39.872
Arreta osoz hitz egin eta entzutean,

00:12:40.604 --> 00:12:44.627
lagundu ahal diozu bere sumina,
biolentzia hiltzen.

00:12:45.532 --> 00:12:47.893
Ezin duzu hori armekin egin.

00:12:52.572 --> 00:12:57.446
Hori da ikasi behar dugun lehen gauza:
inoiz ez gizakirik hil.

00:12:58.340 --> 00:13:01.365
Beregan dagoen gaizkia baino ez hil.

00:13:02.201 --> 00:13:04.807
Baina hiltzeko ez duzu armarik behar.

00:13:06.288 --> 00:13:10.152
Errukiz entzutea da behar duzuna.

00:13:11.553 --> 00:13:16.932
Hau da erantzunaren lehen zatia.
Bigarrena sakonagoa da.

00:13:17.689 --> 00:13:20.851
Badakizu ezer ez dela jaiotzen,
ezer ez da hiltzen.

00:13:21.063 --> 00:13:24.243
Horregatik ezin duzu sumina hil ere ez.

00:13:25.112 --> 00:13:27.914
Beste gauza bat bihurtzen duzu.

00:13:29.868 --> 00:13:33.972
Ezin duzu hodeia hil,
euri bihurtzen lagun diezaiokezu.

00:13:35.286 --> 00:13:38.935
Bada sumina eta bortizkeria
eraldatzeko modu bat,

00:13:39.519 --> 00:13:42.124
gauza atseginago bat bihurtzeko,

00:13:42.227 --> 00:13:47.002
adibidez errukia, ulermena, adiskidetzea.

00:13:47.513 --> 00:13:50.571
Meditazioa praktikatuz egin dezakezu.

00:13:50.864 --> 00:13:52.821
Hori da hemen ikasten duguna.

00:13:56.403 --> 00:13:58.802
Ez dugu hiltzen ezta...

00:14:01.141 --> 00:14:04.801
Ez dugu hiltzen
ezta sumina edo gorrotoa ere,

00:14:05.648 --> 00:14:07.703
badakigulako ezer ez dela hiltzen.

00:14:07.888 --> 00:14:12.333
Baina badakigu hira, gorrotoa
gauza onuragarri bat bihurtzen,

00:14:12.433 --> 00:14:14.692
hala nola, errukia, maitasuna.

00:14:14.924 --> 00:14:20.889
Plum Villagen haserrea
erruki bihurtzen ikasten dugu.

00:14:23.436 --> 00:14:27.179
Bortizkeria adeitasun bihurtzen
ikasten dugu.

00:14:30.914 --> 00:14:33.501
Umeek ere ikas dezakete hau.

00:14:34.095 --> 00:14:37.361
Eta irailean eskolara bueltatzean,

00:14:37.509 --> 00:14:39.596
badakite nola tratatu

00:14:42.874 --> 00:14:46.762
haserrez betetako ume bortitzak.

00:14:47.606 --> 00:14:50.138
Ez ditugu zigortu edo jo nahi.

00:14:50.528 --> 00:14:55.985
hain bortitz, hain suminkor
ez izaten lagundu nahi diegu.

00:14:56.909 --> 00:14:59.752
Hori Plum Villagen ikas dezakezu.

00:15:00.083 --> 00:15:03.961
Klasekideei lagundu ahal diezu.

00:15:07.173 --> 00:15:13.165
Galdetu Plum Villageko
zure zaintzaileei nola egin hau.

00:15:18.145 --> 00:15:22.779
Asmatu jokoren bat ikasten laguntzeko.

00:15:25.906 --> 00:15:29.830
Badirudi pertsona bat,
ume bat, gaiztoa dela.

00:15:30.796 --> 00:15:33.336
Bera hil behar dugula diote.

00:15:33.935 --> 00:15:36.203
Inor hil dezakegu?

00:15:37.721 --> 00:15:38.956
Ez!

00:15:39.703 --> 00:15:46.497
Bortitza, suminkorra ez izaten
lagundu behar diogu.

00:15:48.034 --> 00:15:49.405
Baina nola?

00:15:49.688 --> 00:15:52.060
Hainbat joko asma ditzakegu.

00:15:52.243 --> 00:15:55.338
Jolas asko dago, jolas ederrak.

00:15:55.925 --> 00:16:02.398
Zergatik ez eman astia ikasteko jolasten?

00:16:04.310 --> 00:16:05.857
Eskerrik asko!

00:16:07.520 --> 00:16:11.216
konektatu,
inspiratu, elikatu

00:16:12.477 --> 00:16:18.710
(Kanpaia)