1
00:00:00,600 --> 00:00:07,639
Thich Nhat Hanh zen maisuak
erantzuten du

2
00:00:09,212 --> 00:00:12,794
"Gizotsoa" izeneko
jolasean aritzea gustatzen zaigu.

3
00:00:12,974 --> 00:00:16,583
Pertsona batzuek diote
ez garela horrekin jolastu behar

4
00:00:16,774 --> 00:00:19,073
hiltzearekin daukalako zerikusia.

5
00:00:19,298 --> 00:00:23,964
Beste batzuek diote jolas hutsa dela.
Zer egin behar dugu?

6
00:00:31,413 --> 00:00:33,218
(Frantsesez)
Esan nahiko nuke

7
00:00:33,356 --> 00:00:37,673
batzuei ez zaiela ondo iruditzen
"Gizotsoa" deritzon jokoan aritzea.

8
00:00:39,504 --> 00:00:44,132
Heldu batzuek diote joko txarra dela.

9
00:00:44,215 --> 00:00:48,180
Ez garela horrekin aritu behar hemen,
heriotzarekin jolasten baitugu.

10
00:00:48,576 --> 00:00:50,285
Ezin duzu hori egin.

11
00:00:50,584 --> 00:00:55,741
Beste zenbaitentzako ona da
talde jokoa baita.

12
00:00:57,067 --> 00:01:00,385
Galdera da: Ona da ala ez da?

13
00:01:01,090 --> 00:01:05,154
Zer irakas dezakezu gai honi buruz?

14
00:01:09,758 --> 00:01:11,136
(Itzultzailea)
Thay maitea,

15
00:01:11,236 --> 00:01:14,322
lagun hau joko bati buruz ari da.

16
00:01:14,746 --> 00:01:17,262
Zenbait gaztek maite dute
horrekin jolastea.

17
00:01:17,512 --> 00:01:20,398
"Gizotsoa" da jokoaren izena.

18
00:01:22,553 --> 00:01:26,750
Zenbait helduk diote 
ez garela horrekin jolastu behar,

19
00:01:27,515 --> 00:01:30,089
erailtzearekin jolasten delako.

20
00:01:30,661 --> 00:01:34,437
Beste batzuek diote
jolas ona izan daitekeela.

21
00:01:35,092 --> 00:01:38,193
Nola konpondu arazoa?

22
00:01:38,558 --> 00:01:44,164
Zer irakatsi ahal diguzu
gai hau ulertzeko?

23
00:01:46,681 --> 00:01:48,559
Jokoa esan nahi al duzu?

24
00:01:50,367 --> 00:01:56,504
(Murmurioa)

25
00:02:04,106 --> 00:02:06,071
Joko bat baino ez da.

26
00:02:06,171 --> 00:02:12,814
Txanda bat amaitzean
nor hil aukeratzen duzu.

27
00:02:15,045 --> 00:02:18,385
Pertsonaia bereziak daude,
sorginak adibidez.

28
00:02:20,313 --> 00:02:24,596
Gizotsoa nor den aukeratzeko
botoa ematen da.

29
00:02:25,381 --> 00:02:29,544
Zure taldea zaindu behar duzu
eta ahal bada, gizotsoa hil.

30
00:02:29,698 --> 00:02:33,242
Horregatik, seme-alabak dituztenek diote

31
00:02:33,432 --> 00:02:36,696
hil egin behar dela,
hilko duzuna aukeratu.

32
00:02:36,956 --> 00:02:39,151
Eta zure burua
defendatu behar duzu esanez:

33
00:02:39,151 --> 00:02:41,343
"Ni ez naiz gizotsoa,
ez nazazu hil!"

34
00:02:41,443 --> 00:02:43,727
Eta beste umeek batera esan behar dute:

35
00:02:43,797 --> 00:02:46,779
"Uste dut hau dela gizotsoa.
Hil egin behar dugu".

36
00:02:46,819 --> 00:02:48,902
Baina errugabea izan daiteke.

37
00:02:48,978 --> 00:02:50,742
Jokoaren zioa da

38
00:02:50,742 --> 00:02:54,058
gizotsoek irabazten dute pertsona normalak
hiltzen dituztenean.

39
00:02:54,268 --> 00:02:58,592
Eta pertsonek irabazten dute
gizotso guztiak hil dituztenean.

40
00:03:03,916 --> 00:03:08,222
(Thay) Hai Nghiem arreba,
Thayen ordez erantzungo zenuke?

41
00:03:08,464 --> 00:03:10,359
(Barreak)

42
00:03:12,413 --> 00:03:14,784
Thay Phap Luuk ere agian.

43
00:03:26,794 --> 00:03:29,403
Hil egiten duzu ala itxurak egiten dituzu?

44
00:03:32,891 --> 00:03:35,109
Benetan norbait hil nahi duzu?

45
00:03:40,790 --> 00:03:43,299
Hai Nghiem arrebarentzako mikrofonoa.

46
00:04:06,458 --> 00:04:08,215
Thay maitea, sangha maitea,

47
00:04:12,007 --> 00:04:15,051
iraganean jolastu egin dut honekin.

48
00:04:17,505 --> 00:04:22,283
Beraz, jokoaren espiritua
ezagutzen dudala uste dut.

49
00:04:38,326 --> 00:04:44,441
Gazte eta umeentzako den joko honetan
gustatzen zitzaidana zen

50
00:04:48,867 --> 00:04:50,843
rol bat duzula.

51
00:04:54,087 --> 00:04:59,027
Bagara nekazari errugabe bat, edo gizotso,

52
00:04:59,446 --> 00:05:02,437
edo sorgin, edo neskato bat.

53
00:05:07,481 --> 00:05:11,792
Noski, rol hauetan
gaiztoak eta onak daude.

54
00:05:16,080 --> 00:05:19,503
Jende errugabea ona da.

55
00:05:19,864 --> 00:05:22,086
Bizitza salbatu nahi dute.

56
00:05:24,697 --> 00:05:28,591
Gizotsoek gaiztoak dira.

57
00:05:29,173 --> 00:05:31,473
Biktimak egin nahi dituzte.

58
00:05:36,459 --> 00:05:42,233
Badira beste rol batzuk,
bizitzak salbatzen dituztenenak,

59
00:05:42,970 --> 00:05:44,593
edo...

60
00:05:48,452 --> 00:05:53,947
jende gehiago hiltzeko moduan
joka dezakezu.

61
00:05:59,517 --> 00:06:04,438
Egiaz, itxurak egiten dituzu,
ez duzu inor zauritzen.

62
00:06:05,333 --> 00:06:07,326
Hitz egiteko modu bat da.

63
00:06:07,657 --> 00:06:10,342
Baina batzuk jokoak
asko motibatzen ditu.

64
00:06:12,711 --> 00:06:15,583
Joko honetan asko hitz egin behar da

65
00:06:15,673 --> 00:06:18,572
besteak konbentzitu behar dituzulako
ez zarela gizotsoa,

66
00:06:18,682 --> 00:06:20,791
ez zaituztela hil behar.

67
00:06:25,693 --> 00:06:28,832
Batzuetan, gizotsoa zara
eta hil nahi zaituzte.

68
00:06:29,091 --> 00:06:33,557
Orduan gezurra esan behar duzu:
"Ni ez naiz gizotsoa".

69
00:06:38,284 --> 00:06:39,463
Beraz...

70
00:06:40,659 --> 00:06:45,512
Batzuetan
suarekin jolasten duzula uste dut.

71
00:06:47,394 --> 00:06:49,107
Gezurra esan edo...

72
00:06:51,525 --> 00:06:54,511
errugabe bat hiltzen saiatzen zara.

73
00:07:03,879 --> 00:07:09,114
Joko honetatik ikas dezakeguna da

74
00:07:14,045 --> 00:07:18,279
komunitate baten barruan
rol desberdinak izan ditzakegula

75
00:07:18,672 --> 00:07:20,787
eta horrek ez duela esan nahi...

76
00:07:23,191 --> 00:07:27,509
ez dauka zertan bortitza izan behar.

77
00:07:30,176 --> 00:07:34,302
Umeek agian antzerako jolas bat
aurki dezakete

78
00:07:34,553 --> 00:07:38,909
elkarrekin hitz egitera behartzen duena,
hainbat rol betetzera,

79
00:07:39,496 --> 00:07:41,926
inor hil behar barik.

80
00:07:42,156 --> 00:07:44,613
Agian, hiltzen ibili beharrean

81
00:07:47,084 --> 00:07:49,057
proiektuak egin daitezke

82
00:07:53,676 --> 00:07:56,782
edo elkarrekin ikasi,

83
00:07:59,690 --> 00:08:05,345
edo ahulenak, behartsuak salbatu.

84
00:08:11,411 --> 00:08:14,214
Espero dut Thayk gehiago esango duela.

85
00:08:14,324 --> 00:08:16,698
(Barreak)

86
00:08:21,514 --> 00:08:26,230
Uste dut umeek
honi buruz hitz egin dezaketela

87
00:08:27,066 --> 00:08:29,295
ondorio batera iristeko.

88
00:08:32,004 --> 00:08:33,256
Baldin eta...

89
00:08:34,779 --> 00:08:41,241
zenbaitek jokoa ez badute onartzen,

90
00:08:41,690 --> 00:08:46,983
jolasteko modua aldatzen dugu
denek onar dezaten.

91
00:08:49,562 --> 00:08:55,187
Nire sorterrian jendea
hiltzen zuten gau eta egun,

92
00:08:55,378 --> 00:08:57,273
jende asko hil zuten.

93
00:08:58,510 --> 00:09:00,964
Alde bat komunista zen.

94
00:09:01,797 --> 00:09:04,416
Eta bestea antikomunista.

95
00:09:07,781 --> 00:09:11,084
Elkar hiltzen zuten egunero, gauero,

96
00:09:11,557 --> 00:09:14,894
beste aldekoak gaiztoak zirelakoan.

97
00:09:17,977 --> 00:09:21,036
Sufrimenduak urteak iraun zuen.

98
00:09:21,848 --> 00:09:25,603
Jolasa da, jolas izugarria.

99
00:09:28,909 --> 00:09:33,246
Oso garrantzitsua da ongiari,
gaizkiari buruzko gure iritzia.

100
00:09:36,066 --> 00:09:38,508
Ez ezazu...

101
00:09:39,003 --> 00:09:41,777
Ez zaitez saiatu esaten:
"Hori gaiztoa da".

102
00:09:45,009 --> 00:09:48,286
Zerbait txarra bada,
suntsitu egin behar duzu.

103
00:09:49,590 --> 00:09:51,581
Ez pentsa horrela.

104
00:09:56,728 --> 00:09:59,277
Suposatu norbait gaiso dagoela.

105
00:10:00,225 --> 00:10:08,103
Birus, bakteria bat dauka
larri gaixotzen duena.

106
00:10:16,219 --> 00:10:17,588
Nahi dugu...

107
00:10:20,781 --> 00:10:22,700
berari lagundu.

108
00:10:27,106 --> 00:10:34,551
Gaixotasuna akabatu
bera hil barik, ezta?

109
00:10:38,684 --> 00:10:47,204
Birusa, bakteria akabatu,
ez pertsona hura, ezta?

110
00:10:49,001 --> 00:10:54,032
Norbait bortitza denean,
bidegabe jokatzen duenean,

111
00:10:56,226 --> 00:10:58,966
gaizkile bat denean,

112
00:11:01,842 --> 00:11:07,498
ez dugu bera hil behar,
biolentzia hil behar dugu,

113
00:11:11,060 --> 00:11:13,078
pertsona horren hira.

114
00:11:15,149 --> 00:11:16,520
Ez inor hil.

115
00:11:17,048 --> 00:11:20,595
Horregatik, gerra denboran,
Thayk abesti bat asmatu zuen.

116
00:11:21,644 --> 00:11:24,205
Eta gazteei eskatu zien
kaletan zehar kantatzeko.

117
00:11:24,596 --> 00:11:26,372
"Gure etsaia ez da gizakia.

118
00:11:26,665 --> 00:11:29,804
Gizakia hiltzen badugu,
norekin biziko gara?"

119
00:11:31,673 --> 00:11:34,131
Herri kanta bihurtu zen.

120
00:11:38,410 --> 00:11:42,424
Beraz, gure printzipioa ez hiltzea da.

121
00:11:42,598 --> 00:11:50,465
Ez dugu inor hiltzen,
nahiz eta terrorista, kriminala izan.

122
00:11:52,020 --> 00:11:57,140
Pertzepzio okerra hil nahi dugu,

123
00:11:58,243 --> 00:11:59,467
eta...

124
00:12:00,418 --> 00:12:05,072
ezjakintasuna, gorrotoa, beldurra,
bortizkeria, pertsona horrengan.

125
00:12:05,272 --> 00:12:07,976
Ez dugu bera hil nahi.

126
00:12:09,097 --> 00:12:11,681
Beraz, joko bat asmatu behar duzu

127
00:12:11,865 --> 00:12:16,888
non ez dugu pertsona hilko,
baizik eta beragan dagoen gaizkia.

128
00:12:17,611 --> 00:12:21,403
Gaizki hori biolentzia,
hira, gorrotoa da.

129
00:12:22,301 --> 00:12:31,451
Baina oso abila izan behar duzu
pertsonaren biolentzia, gorrotoa hiltzeko.

130
00:12:32,679 --> 00:12:39,872
Arreta osoz hitz egin eta entzutean,

131
00:12:40,604 --> 00:12:44,627
lagundu ahal diozu bere sumina,
biolentzia hiltzen.

132
00:12:45,532 --> 00:12:47,893
Ezin duzu hori armekin egin.

133
00:12:52,572 --> 00:12:57,446
Hori da ikasi behar dugun lehen gauza:
inoiz ez gizakirik hil.

134
00:12:58,340 --> 00:13:01,365
Beregan dagoen gaizkia baino ez hil.

135
00:13:02,201 --> 00:13:04,807
Baina hiltzeko ez duzu armarik behar.

136
00:13:06,288 --> 00:13:10,152
Errukiz entzutea da behar duzuna.

137
00:13:11,553 --> 00:13:16,932
Hau da erantzunaren lehen zatia.
Bigarrena sakonagoa da.

138
00:13:17,689 --> 00:13:20,851
Badakizu ezer ez dela jaiotzen,
ezer ez da hiltzen.

139
00:13:21,063 --> 00:13:24,243
Horregatik ezin duzu sumina hil ere ez.

140
00:13:25,112 --> 00:13:27,914
Beste gauza bat bihurtzen duzu.

141
00:13:29,868 --> 00:13:33,972
Ezin duzu hodeia hil,
euri bihurtzen lagun diezaiokezu.

142
00:13:35,286 --> 00:13:38,935
Bada sumina eta bortizkeria
eraldatzeko modu bat,

143
00:13:39,519 --> 00:13:42,124
gauza atseginago bat bihurtzeko,

144
00:13:42,227 --> 00:13:47,002
adibidez errukia, ulermena, adiskidetzea.

145
00:13:47,513 --> 00:13:50,571
Meditazioa praktikatuz egin dezakezu.

146
00:13:50,864 --> 00:13:52,821
Hori da hemen ikasten duguna.

147
00:13:56,403 --> 00:13:58,802
Ez dugu hiltzen ezta...

148
00:14:01,141 --> 00:14:04,801
Ez dugu hiltzen
ezta sumina edo gorrotoa ere,

149
00:14:05,648 --> 00:14:07,703
badakigulako ezer ez dela hiltzen.

150
00:14:07,888 --> 00:14:12,333
Baina badakigu hira, gorrotoa
gauza onuragarri bat bihurtzen,

151
00:14:12,433 --> 00:14:14,692
hala nola, errukia, maitasuna.

152
00:14:14,924 --> 00:14:20,889
Plum Villagen haserrea
erruki bihurtzen ikasten dugu.

153
00:14:23,436 --> 00:14:27,179
Bortizkeria adeitasun bihurtzen
ikasten dugu.

154
00:14:30,914 --> 00:14:33,501
Umeek ere ikas dezakete hau.

155
00:14:34,095 --> 00:14:37,361
Eta irailean eskolara bueltatzean,

156
00:14:37,509 --> 00:14:39,596
badakite nola tratatu

157
00:14:42,874 --> 00:14:46,762
haserrez betetako ume bortitzak.

158
00:14:47,606 --> 00:14:50,138
Ez ditugu zigortu edo jo nahi.

159
00:14:50,528 --> 00:14:55,985
hain bortitz, hain suminkor
ez izaten lagundu nahi diegu.

160
00:14:56,909 --> 00:14:59,752
Hori Plum Villagen ikas dezakezu.

161
00:15:00,083 --> 00:15:03,961
Klasekideei lagundu ahal diezu.

162
00:15:07,173 --> 00:15:13,165
Galdetu Plum Villageko
zure zaintzaileei nola egin hau.

163
00:15:18,145 --> 00:15:22,779
Asmatu jokoren bat ikasten laguntzeko.

164
00:15:25,906 --> 00:15:29,830
Badirudi pertsona bat,
ume bat, gaiztoa dela.

165
00:15:30,796 --> 00:15:33,336
Bera hil behar dugula diote.

166
00:15:33,935 --> 00:15:36,203
Inor hil dezakegu?

167
00:15:37,721 --> 00:15:38,956
Ez!

168
00:15:39,703 --> 00:15:46,497
Bortitza, suminkorra ez izaten
lagundu behar diogu.

169
00:15:48,034 --> 00:15:49,405
Baina nola?

170
00:15:49,688 --> 00:15:52,060
Hainbat joko asma ditzakegu.

171
00:15:52,243 --> 00:15:55,338
Jolas asko dago, jolas ederrak.

172
00:15:55,925 --> 00:16:02,398
Zergatik ez eman astia ikasteko jolasten?

173
00:16:04,310 --> 00:16:05,857
Eskerrik asko!

174
00:16:07,520 --> 00:16:11,216
konektatu,
inspiratu, elikatu

175
00:16:12,477 --> 00:16:18,710
(Kanpaia)