0:00:00.600,0:00:07.639
Thich Nhat Hanh zen maisuak[br]erantzuten du

0:00:09.212,0:00:12.794
"Gizotsoa" izeneko[br]jolasean aritzea gustatzen zaigu.

0:00:12.974,0:00:16.583
Pertsona batzuek diote[br]ez garela horrekin jolastu behar

0:00:16.774,0:00:19.073
hiltzearekin daukalako zerikusia.

0:00:19.298,0:00:23.964
Beste batzuek diote jolas hutsa dela.[br]Zer egin behar dugu?

0:00:31.413,0:00:33.218
(Frantsesez)[br]Esan nahiko nuke

0:00:33.356,0:00:37.673
batzuei ez zaiela ondo iruditzen[br]"Gizotsoa" deritzon jokoan aritzea.

0:00:39.504,0:00:44.132
Heldu batzuek diote joko txarra dela.

0:00:44.215,0:00:48.180
Ez garela horrekin aritu behar hemen,[br]heriotzarekin jolasten baitugu.

0:00:48.576,0:00:50.285
Ezin duzu hori egin.

0:00:50.584,0:00:55.741
Beste zenbaitentzako ona da[br]talde jokoa baita.

0:00:57.067,0:01:00.385
Galdera da: Ona da ala ez da?

0:01:01.090,0:01:05.154
Zer irakas dezakezu gai honi buruz?

0:01:09.758,0:01:11.136
(Itzultzailea)[br]Thay maitea,

0:01:11.236,0:01:14.322
lagun hau joko bati buruz ari da.

0:01:14.746,0:01:17.262
Zenbait gaztek maite dute[br]horrekin jolastea.

0:01:17.512,0:01:20.398
"Gizotsoa" da jokoaren izena.

0:01:22.553,0:01:26.750
Zenbait helduk diote [br]ez garela horrekin jolastu behar,

0:01:27.515,0:01:30.089
erailtzearekin jolasten delako.

0:01:30.661,0:01:34.437
Beste batzuek diote[br]jolas ona izan daitekeela.

0:01:35.092,0:01:38.193
Nola konpondu arazoa?

0:01:38.558,0:01:44.164
Zer irakatsi ahal diguzu[br]gai hau ulertzeko?

0:01:46.681,0:01:48.559
Jokoa esan nahi al duzu?

0:01:50.367,0:01:56.504
(Murmurioa)

0:02:04.106,0:02:06.071
Joko bat baino ez da.

0:02:06.171,0:02:12.814
Txanda bat amaitzean[br]nor hil aukeratzen duzu.

0:02:15.045,0:02:18.385
Pertsonaia bereziak daude,[br]sorginak adibidez.

0:02:20.313,0:02:24.596
Gizotsoa nor den aukeratzeko[br]botoa ematen da.

0:02:25.381,0:02:29.544
Zure taldea zaindu behar duzu[br]eta ahal bada, gizotsoa hil.

0:02:29.698,0:02:33.242
Horregatik, seme-alabak dituztenek diote

0:02:33.432,0:02:36.696
hil egin behar dela,[br]hilko duzuna aukeratu.

0:02:36.956,0:02:39.151
Eta zure burua[br]defendatu behar duzu esanez:

0:02:39.151,0:02:41.343
"Ni ez naiz gizotsoa,[br]ez nazazu hil!"

0:02:41.443,0:02:43.727
Eta beste umeek batera esan behar dute:

0:02:43.797,0:02:46.779
"Uste dut hau dela gizotsoa.[br]Hil egin behar dugu".

0:02:46.819,0:02:48.902
Baina errugabea izan daiteke.

0:02:48.978,0:02:50.742
Jokoaren zioa da

0:02:50.742,0:02:54.058
gizotsoek irabazten dute pertsona normalak[br]hiltzen dituztenean.

0:02:54.268,0:02:58.592
Eta pertsonek irabazten dute[br]gizotso guztiak hil dituztenean.

0:03:03.916,0:03:08.222
(Thay) Hai Nghiem arreba,[br]Thayen ordez erantzungo zenuke?

0:03:08.464,0:03:10.359
(Barreak)

0:03:12.413,0:03:14.784
Thay Phap Luuk ere agian.

0:03:26.794,0:03:29.403
Hil egiten duzu ala itxurak egiten dituzu?

0:03:32.891,0:03:35.109
Benetan norbait hil nahi duzu?

0:03:40.790,0:03:43.299
Hai Nghiem arrebarentzako mikrofonoa.

0:04:06.458,0:04:08.215
Thay maitea, sangha maitea,

0:04:12.007,0:04:15.051
iraganean jolastu egin dut honekin.

0:04:17.505,0:04:22.283
Beraz, jokoaren espiritua[br]ezagutzen dudala uste dut.

0:04:38.326,0:04:44.441
Gazte eta umeentzako den joko honetan[br]gustatzen zitzaidana zen

0:04:48.867,0:04:50.843
rol bat duzula.

0:04:54.087,0:04:59.027
Bagara nekazari errugabe bat, edo gizotso,

0:04:59.446,0:05:02.437
edo sorgin, edo neskato bat.

0:05:07.481,0:05:11.792
Noski, rol hauetan[br]gaiztoak eta onak daude.

0:05:16.080,0:05:19.503
Jende errugabea ona da.

0:05:19.864,0:05:22.086
Bizitza salbatu nahi dute.

0:05:24.697,0:05:28.591
Gizotsoek gaiztoak dira.

0:05:29.173,0:05:31.473
Biktimak egin nahi dituzte.

0:05:36.459,0:05:42.233
Badira beste rol batzuk,[br]bizitzak salbatzen dituztenenak,

0:05:42.970,0:05:44.593
edo...

0:05:48.452,0:05:53.947
jende gehiago hiltzeko moduan[br]joka dezakezu.

0:05:59.517,0:06:04.438
Egiaz, itxurak egiten dituzu,[br]ez duzu inor zauritzen.

0:06:05.333,0:06:07.326
Hitz egiteko modu bat da.

0:06:07.657,0:06:10.342
Baina batzuk jokoak[br]asko motibatzen ditu.

0:06:12.711,0:06:15.583
Joko honetan asko hitz egin behar da

0:06:15.673,0:06:18.572
besteak konbentzitu behar dituzulako[br]ez zarela gizotsoa,

0:06:18.682,0:06:20.791
ez zaituztela hil behar.

0:06:25.693,0:06:28.832
Batzuetan, gizotsoa zara[br]eta hil nahi zaituzte.

0:06:29.091,0:06:33.557
Orduan gezurra esan behar duzu:[br]"Ni ez naiz gizotsoa".

0:06:38.284,0:06:39.463
Beraz...

0:06:40.659,0:06:45.512
Batzuetan[br]suarekin jolasten duzula uste dut.

0:06:47.394,0:06:49.107
Gezurra esan edo...

0:06:51.525,0:06:54.511
errugabe bat hiltzen saiatzen zara.

0:07:03.879,0:07:09.114
Joko honetatik ikas dezakeguna da

0:07:14.045,0:07:18.279
komunitate baten barruan[br]rol desberdinak izan ditzakegula

0:07:18.672,0:07:20.787
eta horrek ez duela esan nahi...

0:07:23.191,0:07:27.509
ez dauka zertan bortitza izan behar.

0:07:30.176,0:07:34.302
Umeek agian antzerako jolas bat[br]aurki dezakete

0:07:34.553,0:07:38.909
elkarrekin hitz egitera behartzen duena,[br]hainbat rol betetzera,

0:07:39.496,0:07:41.926
inor hil behar barik.

0:07:42.156,0:07:44.613
Agian, hiltzen ibili beharrean

0:07:47.084,0:07:49.057
proiektuak egin daitezke

0:07:53.676,0:07:56.782
edo elkarrekin ikasi,

0:07:59.690,0:08:05.345
edo ahulenak, behartsuak salbatu.

0:08:11.411,0:08:14.214
Espero dut Thayk gehiago esango duela.

0:08:14.324,0:08:16.698
(Barreak)

0:08:21.514,0:08:26.230
Uste dut umeek[br]honi buruz hitz egin dezaketela

0:08:27.066,0:08:29.295
ondorio batera iristeko.

0:08:32.004,0:08:33.256
Baldin eta...

0:08:34.779,0:08:41.241
zenbaitek jokoa ez badute onartzen,

0:08:41.690,0:08:46.983
jolasteko modua aldatzen dugu[br]denek onar dezaten.

0:08:49.562,0:08:55.187
Nire sorterrian jendea[br]hiltzen zuten gau eta egun,

0:08:55.378,0:08:57.273
jende asko hil zuten.

0:08:58.510,0:09:00.964
Alde bat komunista zen.

0:09:01.797,0:09:04.416
Eta bestea antikomunista.

0:09:07.781,0:09:11.084
Elkar hiltzen zuten egunero, gauero,

0:09:11.557,0:09:14.894
beste aldekoak gaiztoak zirelakoan.

0:09:17.977,0:09:21.036
Sufrimenduak urteak iraun zuen.

0:09:21.848,0:09:25.603
Jolasa da, jolas izugarria.

0:09:28.909,0:09:33.246
Oso garrantzitsua da ongiari,[br]gaizkiari buruzko gure iritzia.

0:09:36.066,0:09:38.508
Ez ezazu...

0:09:39.003,0:09:41.777
Ez zaitez saiatu esaten:[br]"Hori gaiztoa da".

0:09:45.009,0:09:48.286
Zerbait txarra bada,[br]suntsitu egin behar duzu.

0:09:49.590,0:09:51.581
Ez pentsa horrela.

0:09:56.728,0:09:59.277
Suposatu norbait gaiso dagoela.

0:10:00.225,0:10:08.103
Birus, bakteria bat dauka[br]larri gaixotzen duena.

0:10:16.219,0:10:17.588
Nahi dugu...

0:10:20.781,0:10:22.700
berari lagundu.

0:10:27.106,0:10:34.551
Gaixotasuna akabatu[br]bera hil barik, ezta?

0:10:38.684,0:10:47.204
Birusa, bakteria akabatu,[br]ez pertsona hura, ezta?

0:10:49.001,0:10:54.032
Norbait bortitza denean,[br]bidegabe jokatzen duenean,

0:10:56.226,0:10:58.966
gaizkile bat denean,

0:11:01.842,0:11:07.498
ez dugu bera hil behar,[br]biolentzia hil behar dugu,

0:11:11.060,0:11:13.078
pertsona horren hira.

0:11:15.149,0:11:16.520
Ez inor hil.

0:11:17.048,0:11:20.595
Horregatik, gerra denboran,[br]Thayk abesti bat asmatu zuen.

0:11:21.644,0:11:24.205
Eta gazteei eskatu zien[br]kaletan zehar kantatzeko.

0:11:24.596,0:11:26.372
"Gure etsaia ez da gizakia.

0:11:26.665,0:11:29.804
Gizakia hiltzen badugu,[br]norekin biziko gara?"

0:11:31.673,0:11:34.131
Herri kanta bihurtu zen.

0:11:38.410,0:11:42.424
Beraz, gure printzipioa ez hiltzea da.

0:11:42.598,0:11:50.465
Ez dugu inor hiltzen,[br]nahiz eta terrorista, kriminala izan.

0:11:52.020,0:11:57.140
Pertzepzio okerra hil nahi dugu,

0:11:58.243,0:11:59.467
eta...

0:12:00.418,0:12:05.072
ezjakintasuna, gorrotoa, beldurra,[br]bortizkeria, pertsona horrengan.

0:12:05.272,0:12:07.976
Ez dugu bera hil nahi.

0:12:09.097,0:12:11.681
Beraz, joko bat asmatu behar duzu

0:12:11.865,0:12:16.888
non ez dugu pertsona hilko,[br]baizik eta beragan dagoen gaizkia.

0:12:17.611,0:12:21.403
Gaizki hori biolentzia,[br]hira, gorrotoa da.

0:12:22.301,0:12:31.451
Baina oso abila izan behar duzu[br]pertsonaren biolentzia, gorrotoa hiltzeko.

0:12:32.679,0:12:39.872
Arreta osoz hitz egin eta entzutean,

0:12:40.604,0:12:44.627
lagundu ahal diozu bere sumina,[br]biolentzia hiltzen.

0:12:45.532,0:12:47.893
Ezin duzu hori armekin egin.

0:12:52.572,0:12:57.446
Hori da ikasi behar dugun lehen gauza:[br]inoiz ez gizakirik hil.

0:12:58.340,0:13:01.365
Beregan dagoen gaizkia baino ez hil.

0:13:02.201,0:13:04.807
Baina hiltzeko ez duzu armarik behar.

0:13:06.288,0:13:10.152
Errukiz entzutea da behar duzuna.

0:13:11.553,0:13:16.932
Hau da erantzunaren lehen zatia.[br]Bigarrena sakonagoa da.

0:13:17.689,0:13:20.851
Badakizu ezer ez dela jaiotzen,[br]ezer ez da hiltzen.

0:13:21.063,0:13:24.243
Horregatik ezin duzu sumina hil ere ez.

0:13:25.112,0:13:27.914
Beste gauza bat bihurtzen duzu.

0:13:29.868,0:13:33.972
Ezin duzu hodeia hil,[br]euri bihurtzen lagun diezaiokezu.

0:13:35.286,0:13:38.935
Bada sumina eta bortizkeria[br]eraldatzeko modu bat,

0:13:39.519,0:13:42.124
gauza atseginago bat bihurtzeko,

0:13:42.227,0:13:47.002
adibidez errukia, ulermena, adiskidetzea.

0:13:47.513,0:13:50.571
Meditazioa praktikatuz egin dezakezu.

0:13:50.864,0:13:52.821
Hori da hemen ikasten duguna.

0:13:56.403,0:13:58.802
Ez dugu hiltzen ezta...

0:14:01.141,0:14:04.801
Ez dugu hiltzen[br]ezta sumina edo gorrotoa ere,

0:14:05.648,0:14:07.703
badakigulako ezer ez dela hiltzen.

0:14:07.888,0:14:12.333
Baina badakigu hira, gorrotoa[br]gauza onuragarri bat bihurtzen,

0:14:12.433,0:14:14.692
hala nola, errukia, maitasuna.

0:14:14.924,0:14:20.889
Plum Villagen haserrea[br]erruki bihurtzen ikasten dugu.

0:14:23.436,0:14:27.179
Bortizkeria adeitasun bihurtzen[br]ikasten dugu.

0:14:30.914,0:14:33.501
Umeek ere ikas dezakete hau.

0:14:34.095,0:14:37.361
Eta irailean eskolara bueltatzean,

0:14:37.509,0:14:39.596
badakite nola tratatu

0:14:42.874,0:14:46.762
haserrez betetako ume bortitzak.

0:14:47.606,0:14:50.138
Ez ditugu zigortu edo jo nahi.

0:14:50.528,0:14:55.985
hain bortitz, hain suminkor[br]ez izaten lagundu nahi diegu.

0:14:56.909,0:14:59.752
Hori Plum Villagen ikas dezakezu.

0:15:00.083,0:15:03.961
Klasekideei lagundu ahal diezu.

0:15:07.173,0:15:13.165
Galdetu Plum Villageko[br]zure zaintzaileei nola egin hau.

0:15:18.145,0:15:22.779
Asmatu jokoren bat ikasten laguntzeko.

0:15:25.906,0:15:29.830
Badirudi pertsona bat,[br]ume bat, gaiztoa dela.

0:15:30.796,0:15:33.336
Bera hil behar dugula diote.

0:15:33.935,0:15:36.203
Inor hil dezakegu?

0:15:37.721,0:15:38.956
Ez!

0:15:39.703,0:15:46.497
Bortitza, suminkorra ez izaten[br]lagundu behar diogu.

0:15:48.034,0:15:49.405
Baina nola?

0:15:49.688,0:15:52.060
Hainbat joko asma ditzakegu.

0:15:52.243,0:15:55.338
Jolas asko dago, jolas ederrak.

0:15:55.925,0:16:02.398
Zergatik ez eman astia ikasteko jolasten?

0:16:04.310,0:16:05.857
Eskerrik asko!

0:16:07.520,0:16:11.216
konektatu,[br]inspiratu, elikatu

0:16:12.477,0:16:18.710
(Kanpaia)