0:00:06.231,0:00:11.283
Bạn có thể không mấy để ý đến răng,[br]nhưng chúng rất diệu kì.

0:00:11.283,0:00:14.433
Chúng nghiền nát toàn bộ thức ăn[br]trong suốt cuộc đời bạn,

0:00:14.433,0:00:18.263
trong khi vẫn đủ chắc[br]để không gãy vỡ.

0:00:18.263,0:00:21.183
Và chúng được hình thành[br]chỉ bằng các vật liệu thô

0:00:21.183,0:00:24.403
từ thức ăn mà chúng nghiền nát [br]ngay lần đầu tiên.

0:00:24.403,0:00:26.834
Điều gì ẩn sau sức mạnh đáng nể đó?

0:00:26.834,0:00:31.313
Nhờ vào một cấu trúc khéo léo[br]mà răng trở nên vừa cứng vừa bền.

0:00:31.313,0:00:35.631
Độ cứng được coi là [br]khả năng chống nứt gãy,

0:00:35.631,0:00:39.444
còn độ bền [br]ngăn vết nứt lan rộng.

0:00:39.444,0:00:42.338
Có rất ít loại vật liệu[br]có cả hai tính chất này.

0:00:42.338,0:00:46.214
Chẳng hạn, thủy tinh cứng [br]nhưng không bền,

0:00:46.214,0:00:48.963
da thì bền nhưng không cứng.

0:00:48.963,0:00:51.979
Răng có cả hai tính chất trên[br]nhờ vào hai lớp:

0:00:51.979,0:00:57.444
một lớp men rắn chắc bên ngoài, được làm[br]gần như hoàn toàn bằng canxi photphat,

0:00:57.444,0:01:00.632
và bên dưới là một lớp ngà[br]cứng chắc hơn,

0:01:00.632,0:01:04.293
được hình thành từ sợi hữu cơ[br]khiến chúng trở nên dẻo dai.

0:01:04.293,0:01:08.201
Cấu trúc tuyệt vời này[br]được tạo ra bởi hai loại tế bào:

0:01:08.201,0:01:10.995
nguyên bào men tiết ra men răng

0:01:10.995,0:01:14.075
và nguyên bào ngà tiết ra ngà.

0:01:14.075,0:01:17.103
Khi răng hình thành,[br]nguyên bào ngà di chuyển vào trong,

0:01:17.103,0:01:21.554
trong khi nguyên bào men di chuyển[br]ra ngoài và bong ra khi tới bề mặt.

0:01:21.554,0:01:25.567
Ở men răng, quá trình này[br]sản sinh ra các sợi dài và mỏng,

0:01:25.567,0:01:28.934
mỗi sợi có đường kính [br]khoảng 60 nanomet,

0:01:28.934,0:01:32.295
bằng một phần nghìn[br]bề dày một sợi tóc người.

0:01:32.295,0:01:35.695
Chúng được xếp lại thành các que,

0:01:35.695,0:01:38.393
hàng chục ngàn que [br]trên mỗi milimet vuông,

0:01:38.393,0:01:41.525
để tạo nên lớp men răng bảo vệ.

0:01:41.525,0:01:45.264
Một khi quá trình này kết thúc,[br]men răng không thể tự phục hồi,

0:01:45.264,0:01:48.745
bởi tất cả các tế bào[br]tạo nên chúng đã mất đi,

0:01:48.745,0:01:52.224
thật may là men răng[br]không dễ dàng bị phá hỏng.

0:01:52.224,0:01:55.524
Nguyên bào ngà [br]có quy trình phức tạp hơn.

0:01:55.524,0:01:58.434
Không như nguyên bào men, [br]chúng bám quanh,

0:01:58.434,0:02:01.845
tiếp tục tiết ra ngà [br]trong suốt cuộc đời.

0:02:01.845,0:02:05.176
Mặc dù răng của các loài động vật[br]có vú đều có sự khác biệt,

0:02:05.176,0:02:10.004
quá trình phát triển cơ bản của răng[br]đều giống nhau, cho dù là sư tử,

0:02:10.004,0:02:11.035
kangaroo,

0:02:11.035,0:02:11.964
voi,

0:02:11.964,0:02:13.566
hay chúng ta.

0:02:13.566,0:02:17.074
Điều khác biệt là cách mà thiên nhiên[br]tạo nên hình dạng của răng,

0:02:17.074,0:02:19.389
thay đổi khuôn mẫu[br]lúc trưởng thành

0:02:19.389,0:02:23.234
và tạo hình để phù hợp [br]với tập tính ăn uống của từng loài.

0:02:23.234,0:02:28.513
Bò có răng hàm bằng phẳng [br]với các gợn song song để nghiền cỏ cứng.

0:02:28.513,0:02:34.192
Mèo có răng hàm sắc nhọn[br]như lưỡi dao, để cắt thịt và gân.

0:02:34.192,0:02:39.083
Lợn có răng dày và cùn,[br]hữu ích khi nghiền hạt và rễ cứng.

0:02:39.083,0:02:41.502
Rất nhiều bộ răng hàm[br]của động vật có vú hiện nay

0:02:41.502,0:02:45.271
có thể bắt nguồn từ [br]một hình thái chung gọi là "răng ba đỉnh",

0:02:45.271,0:02:47.972
xuất hiện lần đầu tiên[br]trong thời đại khủng long.

0:02:47.972,0:02:51.961
Vào thế kỷ 19, nhà cổ sinh vật học[br]Edward Drinker Cope

0:02:51.961,0:02:55.442
đã phát triển mô hình cơ bản[br]về cách tiến hóa của mẫu răng này.

0:02:55.442,0:02:59.002
Ông giả định nó bắt đầu[br]với một răng hình nón,

0:02:59.002,0:03:02.382
như ta thấy ở nhiều loài cá,[br]lưỡng cư và bò sát.

0:03:02.382,0:03:06.892
Sau đó, các chỏm nhỏ được thêm vào,[br]nên răng có ba đỉnh theo hàng ngang,

0:03:06.892,0:03:10.634
xếp ngay ngắn từ trước ra sau,[br]nối lại bằng các đỉnh.

0:03:10.634,0:03:15.524
Qua thời gian, các chỏm bị đẩy khỏi hàng[br]tạo thành vương miện tam giác.

0:03:15.524,0:03:21.193
Những răng liền kề tạo nên các đỉnh[br]theo hình ziczac để cắt và thái.

0:03:21.193,0:03:25.114
Một phần thấp hơn hình thành[br]phía sau của mỗi răng,

0:03:25.114,0:03:27.721
là nền tảng cho việc nghiền.

0:03:27.721,0:03:32.545
Cope nhận thấy, răng hàm ba đỉnh[br]có vai trò như bước đầu tiên

0:03:32.545,0:03:35.894
cho sự phát triển[br]của các hình thái sau này,

0:03:35.894,0:03:38.392
được định hình bởi nhu cầu tiến hóa.

0:03:38.392,0:03:40.899
Chuốt thẳng các đỉnh và loại bỏ phần sau,

0:03:40.899,0:03:44.503
bạn có những chiếc răng nanh[br]của mèo và chó.

0:03:44.503,0:03:50.335
Loại bỏ đỉnh phía trước, nâng phần sau,[br]bạn có răng hàm của người.

0:03:50.335,0:03:53.495
Thêm một vài điều chỉnh, ta có[br]răng của ngựa hay bò.

0:03:53.495,0:03:58.084
Một số chi tiết trong giả thuyết trực giác[br]của Cope đã được chứng minh là sai.

0:03:58.084,0:03:59.975
Nhưng trong di tích hóa thạch,

0:03:59.975,0:04:03.454
có những mẫu vật răng[br]trông giống như ông dự đoán

0:04:03.454,0:04:08.275
và ta có thể lần tìm hình dạng răng hàm[br]nguyên thủy của tất cả động vật có vú.

0:04:08.275,0:04:11.743
Ngày nay, khả năng tiêu thụ[br]các loại thức ăn đa dạng

0:04:11.743,0:04:14.929
giúp động vật có vú sinh tồn[br]trong môi trường sống

0:04:14.929,0:04:17.045
trải dài từ đỉnh núi đến biển sâu,

0:04:17.045,0:04:19.269
đến rừng mưa nhiệt đới và sa mạc.

0:04:19.269,0:04:22.755
Thế nên, sự đa dạng sinh học[br]mà ta có ngày hôm nay

0:04:22.755,0:04:26.295
phần lớn là nhờ sức mạnh đáng nể [br]và khả năng thích nghi

0:04:26.295,0:04:30.045
của chiếc răng hàm bé nhỏ.