0:00:07.021,0:00:11.283
Μπορεί να τα θεωρείτε δεδομένα,[br]αλλά τα δόντια σας είναι ένα θαύμα.

0:00:11.283,0:00:14.433
Κόβουν όλη την τροφή για όλη σας τη ζωή,

0:00:14.433,0:00:18.263
ενώ είναι αρκετά δυνατά [br]και δεν σπάνε τα ίδια.

0:00:18.263,0:00:21.183
Και δημιουργούνται από τα ίδια υλικά

0:00:21.183,0:00:24.403
που τα ίδια αλέθουν στην τροφή.

0:00:24.403,0:00:26.834
Τι κρύβεται πίσω από [br]την εντυπωσιακή τους δύναμη;

0:00:26.834,0:00:31.313
Τα δόντια βασίζονται σε μια πανέξυπνη δομή[br]που τα κάνει σκληρά και ανθεκτικά.

0:00:31.313,0:00:35.631
Η σκληρότητα μπορεί να θεωρηθεί ως[br]η ικανότητα να αντιστέκονται στο ράγισμα,

0:00:35.631,0:00:39.444
ενώ η ανθεκτικότητά τους σταματάει [br]την επέκταση του ραγίσματος.

0:00:39.444,0:00:42.338
Πολύ λίγα υλικά έχουν [br]και τις δύο ιδιότητες.

0:00:42.338,0:00:46.214
Για παράδειγμα, το γυαλί[br]είναι σκληρό αλλά όχι ανθεκτικό,

0:00:46.214,0:00:48.963
ενώ το δέρμα ανθεκτικό αλλά όχι σκληρό.

0:00:48.963,0:00:51.979
Τα δόντια τα καταφέρνουν [br]λόγω των δύο στρώσεών τους

0:00:51.979,0:00:57.444
μια σκληρή εξωτερική από αδαμαντίνη,[br]φτιαγμένη κυρίως από φωσφορικό ασβέστιο,

0:00:57.444,0:01:00.632
και από κάτω μια ανθεκτικότερη[br]στρώση από οδοντίνη,

0:01:00.632,0:01:04.293
φτιαγμένη εν μέρει από οργανικές ίνες [br]που την κάνουν ευλύγιστη.

0:01:04.293,0:01:08.201
Αυτή η καταπληκτική δομή δημιουργείται [br]από δύο είδη κυττάρων:

0:01:08.201,0:01:10.995
οι αδαμαντινοβλάστες[br]που εκκρίνουν αδαμαντίνη

0:01:10.995,0:01:14.075
και οι οδοντοβλάστες[br]που εκκρίνουν οδοντίνη

0:01:14.075,0:01:17.103
Καθώς διαμορφώνουν τα δόντια,[br]οι οδοντοβλάστες κινούνται προς τα μέσα

0:01:17.103,0:01:21.554
ενώ οι αδαμαντινοβλάστες προς τα έξω και [br]απομακρύνονται μόλις φτάσουν την επιφάνεια

0:01:21.554,0:01:25.567
Για την αδαμαντίνη, η διαδικασία[br]παράγει μακριές και λεπτές ίνες

0:01:25.567,0:01:28.934
με διάμετρο η καθεμία 60 νανομέτρων.

0:01:28.934,0:01:32.295
Αυτό είναι το ένα χιλιοστό[br]του πλάτους μιας ανθρώπινης τρίχας.

0:01:32.295,0:01:35.695
Οι ίνες ενώνονται σε ράβδους, [br]δένονται μεταξύ τους,

0:01:35.695,0:01:38.393
δεκάδες χιλιάδες ανά τετραγωνικό χιλιοστό,

0:01:38.393,0:01:41.525
σε μια στρώση αδαμαντίνης, σαν ασπίδα.

0:01:41.525,0:01:45.264
Μόλις τελειώσει η διαδικασία, η αδαμαντίνη[br]σας δεν μπορεί να διορθωθεί ξανά

0:01:45.264,0:01:48.745
γιατί όλα τα κύτταρα που[br]τη φτιάχνουν έχουν πια χαθεί,

0:01:48.745,0:01:52.224
έτσι είμαστε τυχεροί που δεν μπορεί[br]να καταστραφεί εύκολα.

0:01:52.224,0:01:55.329
Οι οδοντοβλάστες έχουν[br]μια πιο πολύπλοκη διαδικασία,

0:01:55.329,0:01:58.434
αλλά σε αντίθεση με τους [br]αδαμαντινοβλάστες, παραμένουν,

0:01:58.434,0:02:01.845
συνεχίζοντας να εκκρίνουν[br]οδοντίνη όλη σας τη ζωή.

0:02:01.845,0:02:05.176
Παρά τις οδοντικές διαφορές στα θηλαστικά

0:02:05.176,0:02:10.004
η διαδικασία ανάπτυξης δοντιών[br]είναι ίδια είτε στα λιοντάρια,

0:02:10.004,0:02:11.035
είτε στα καγκουρό,

0:02:11.035,0:02:12.984
είτε στους ελέφαντες, είτε σε εμάς.

0:02:13.566,0:02:17.074
Αυτό που διαφέρει είναι το πώς[br]η φύση πλάθει το σχήμα του δοντιού

0:02:17.074,0:02:19.389
που αλλάζει τα σημεία δίπλωσης ή ανάπτυξης

0:02:19.389,0:02:23.234
σύμφωνα με τη διαφορετική[br]δίαιτα του κάθε είδους.

0:02:23.234,0:02:28.513
Οι αγελάδες έχουν επίπεδους γομφίους με[br]παράλληλες μύτες για το μάσημα γρασιδιού.

0:02:28.513,0:02:34.192
Οι γάτες μυτερούς γομφίους, σαν λεπίδες,[br]για το μάσημα κρέατος και νεύρων.

0:02:34.192,0:02:39.083
Τα γουρούνια έχουν αμβλείς και παχείς,[br]χρήσιμους για σκληρές ρίζες και σπόρους.

0:02:39.083,0:02:41.502
Οι χιλιάδες γομφίοι στα σύγχρονα θηλαστικά

0:02:41.502,0:02:45.271
έχουν τις ρίζες τους στην κοινή μορφή,[br]τον «τρισφηνικό»,

0:02:45.271,0:02:47.972
που εμφανίστηκε για πρώτη φορά[br]την εποχή των δεινοσαύρων.

0:02:47.972,0:02:51.961
Τον 19ο αιώνα, ο παλαιοντολόγος[br]Έντουαρντ Ντρίνκερ Κοουπ

0:02:51.961,0:02:55.442
ανέπτυξε ένα μοντέλο[br]για το πώς εξελίχθηκε η μορφή του.

0:02:55.442,0:02:59.002
Υπέθεσε ότι ξεκίνησε ως κωνοειδές δόντι,

0:02:59.002,0:03:02.382
όπως συμβαίνει σε πολλά ψάρια,[br]αμφίβια και ερπετά.

0:03:02.382,0:03:06.892
Μετά προστέθηκαν μικρές τομές,[br]ώστε το δόντι είχε τρεις στη σειρά,

0:03:06.892,0:03:10.634
ευθυγραμμισμένες από μπρος μέχρι πίσω[br]και συνδεδεμένες με κορυφές.

0:03:10.634,0:03:15.524
Στο πέρασμα του χρόνου, οι τομές ξέφυγαν[br]από την ευθεία και έγιναν τριγωνικές κορώνες.

0:03:15.524,0:03:21.193
Τα διπλανά δόντια σχημάτισαν συνεχές[br]ζικ ζακ κορυφών για κόψιμο και τεμάχισμα.

0:03:21.193,0:03:25.114
Δημιουργήθηκε τότε ένα κάτω επίπεδο[br]στο πίσω μέρος κάθε δοντιού,

0:03:25.114,0:03:27.721
το οποίο έγινε πλατφόρμα άλεσης.

0:03:27.721,0:03:32.545
Όπως συνειδητοποίησε ο Κόουπ, ο[br]τρισφηνικός γόμφιος ήταν εναρκτήριο σημείο

0:03:32.545,0:03:35.894
για την εξάπλωση επόμενων[br]εξειδικευμένων μορφών,

0:03:35.894,0:03:38.392
που η καθεμιά υπάκουε[br]στις ανάγκες της εξέλιξης.

0:03:38.392,0:03:40.899
Ισιώστε τις κορυφές[br]και αφαιρέστε το κάτω επίπεδο

0:03:40.899,0:03:44.743
και θα έχετε τα βολικά λεπιδωτά δόντια[br]της γάτας και του σκύλου.

0:03:44.743,0:03:47.889
Αφαιρέστε την μπροστινή κορυφή,[br]ανεβάστε το κάτω επίπεδο

0:03:47.889,0:03:50.335
και να οι ανθρώπινοι γομφίοι.

0:03:50.335,0:03:54.025
Μερικές ακόμη διορθώσεις[br]σας δίνουν δόντι αλόγου ή αγελάδας.

0:03:54.025,0:03:57.994
Μερικές λεπτομέρειες στη διαισθητική[br]υπόθεση του Κόουπ αποδείχτηκαν λάθος.

0:03:57.994,0:03:59.435
Όμως στο αρχείο απολιθωμάτων

0:03:59.435,0:04:03.164
υπήρχαν παραδείγματα δοντιών[br]που είναι όπως προέβλεψε

0:04:03.164,0:04:08.275
και ακολουθούμε γομφίους όλων των ζωντανών[br]θηλαστικών ως την πρωτόγονη μορφή τους.

0:04:08.275,0:04:11.603
Σήμερα η ικανότητα κατανάλωσης[br]διαφορετικών μορφών φαγητού

0:04:11.603,0:04:14.119
επιτρέπει στα θηλαστικά[br]να επιβιώνουν σε περιβάλλοντα

0:04:14.119,0:04:17.045
από τις κορυφές των βουνών[br]ως τα βάθη των ωκεανών,

0:04:17.045,0:04:19.269
από τα τροπικά δάση ως τις ερήμους.

0:04:19.269,0:04:23.705
Η επιτυχία της βιολογικής μας τάξης είναι[br]λοιπόν επιτυχής σε μεγάλο βαθμό

0:04:23.705,0:04:26.295
λόγω της αξιοσημείωτης δύναμης[br]και προσαρμοστικότητας

0:04:26.295,0:04:28.795
του ταπεινού γομφίου των θηλαστικών.