0:00:01.000,0:00:03.000
Eg veit kva de tenkjer.

0:00:03.000,0:00:05.000
De trur eg har gått feil,

0:00:05.000,0:00:07.000
og at nokon skal koma på scena om eit minutt

0:00:07.000,0:00:09.000
og visa meg vegen tilbake til setet mitt.

0:00:09.000,0:00:15.000
(Applaus)

0:00:15.000,0:00:18.000
Eg får høyra det heile tida i Dubai.

0:00:18.000,0:00:20.000
"Er du her på ferie?"

0:00:20.000,0:00:22.000
(Latter)

0:00:22.000,0:00:25.000
"Kome her på besøk til barna dine?"

0:00:25.000,0:00:27.000
"Kor lenge skal du vera her?"

0:00:27.000,0:00:30.000
Vel, eg håpar det blir ei stund til.

0:00:30.000,0:00:33.000
Eg har budd og vore lærar i Golfen

0:00:33.000,0:00:35.000
i over 30 år.

0:00:35.000,0:00:39.000
(Applaus)

0:00:39.000,0:00:43.000
Og i løpet av den tida, har eg sett mange endringar.

0:00:43.000,0:00:45.000
Den statistikken

0:00:45.000,0:00:47.000
er ganske sjokkerande.

0:00:47.000,0:00:49.000
Og eg vil snakka til dykk i dag

0:00:49.000,0:00:51.000
om tap av språk

0:00:51.000,0:00:54.000
og globaliseringa av engelsk.

0:00:54.000,0:00:56.000
Eg vil fortelja dykk om vennen min

0:00:56.000,0:00:59.000
som var engelsklærar for vaksne i Abu Dhabi.

0:00:59.000,0:01:01.000
Og ein fin dag

0:01:01.000,0:01:03.000
bestemte ho seg for å ta dei med ut i hagen

0:01:03.000,0:01:05.000
og læra dei vokabular frå hagen.

0:01:05.000,0:01:07.000
Men ho enda sjølv opp med å læra

0:01:07.000,0:01:09.000
alle dei arabiske orda for lokale planter,

0:01:09.000,0:01:11.000
og alt dei kunne nyttast til -

0:01:11.000,0:01:14.000
medisinsk bruk, kosmetikk,

0:01:14.000,0:01:17.000
matlaging eller urter.

0:01:17.000,0:01:19.000
Korleis fekk desse studentane all denne kunnskapen?

0:01:19.000,0:01:21.000
Sjølvsagt, frå besteforeldra deira

0:01:21.000,0:01:24.000
og jamvel oldeforeldra deira.

0:01:24.000,0:01:27.000
Det er ikkje nødvendig å fortelja dykk kor viktig det er

0:01:27.000,0:01:29.000
å vera i stand til å kommunisere

0:01:29.000,0:01:31.000
på tvers av generasjonar.

0:01:31.000,0:01:33.000
Men sørgjeleg nok, i dag,

0:01:33.000,0:01:35.000
er fleire språk døyande

0:01:35.000,0:01:37.000
i ein fart ingen har sett tidlegare.

0:01:37.000,0:01:40.000
Eit språk døyr kvar fjortande dag.

0:01:41.000,0:01:43.000
Til same tid

0:01:43.000,0:01:45.000
er engelsk det udiskutable globale språket.

0:01:45.000,0:01:47.000
Kan det vera ein samanheng?

0:01:47.000,0:01:49.000
Eg veit ikkje.

0:01:49.000,0:01:52.000
Men eg veit at eg har sett mange endringar.

0:01:52.000,0:01:55.000
Då eg først kom til Golfen, kom eg til Kuwait

0:01:55.000,0:01:58.000
i dei dagane det var eit område med motgang.

0:01:58.000,0:02:00.000
Faktisk, ikkje så lenge sidan.

0:02:00.000,0:02:03.000
Det er litt for tidleg.

0:02:03.000,0:02:05.000
Men likevel,

0:02:05.000,0:02:07.000
eg blei rekruttert av British Council

0:02:07.000,0:02:09.000
saman med kring 25 andre lærarar.

0:02:09.000,0:02:11.000
Og me var dei første ikkje-muslimane

0:02:11.000,0:02:14.000
som fekk undervisa i dei statlege skulane i Kuwait.

0:02:14.000,0:02:16.000
Me fekk koma for å undervisa engelsk

0:02:16.000,0:02:20.000
fordi styresmaktene ønskte å modernisera landet,

0:02:20.000,0:02:23.000
og styrkja innbyggjarane sine gjennom utdanning.

0:02:23.000,0:02:25.000
Og sjølvsagt, Storbritannia tente på

0:02:25.000,0:02:28.000
noko av den kjekke oljerikdomen.

0:02:28.000,0:02:30.000
Ok.

0:02:30.000,0:02:33.000
Dette er den store endringa eg har sett,

0:02:33.000,0:02:35.000
korleis engelsk

0:02:35.000,0:02:37.000
har endra seg

0:02:37.000,0:02:41.000
frå å vera av gjensidig interesse,

0:02:41.000,0:02:44.000
til å bli den massive internasjonale verksemda det er i dag.

0:02:44.000,0:02:48.000
Ikkje berre eit framanspråk på skulepensumet.

0:02:48.000,0:02:50.000
Og ikkje lenger eit domene

0:02:50.000,0:02:52.000
for mor England åleine.

0:02:52.000,0:02:54.000
Det er blitt noko som alle heng seg på,

0:02:54.000,0:02:57.000
alle engelsktalande nasjonar på jorda.

0:02:57.000,0:02:59.000
Og kvifor ikkje?

0:02:59.000,0:03:02.000
Trass alt, den beste utdanninga -

0:03:02.000,0:03:05.000
ifølgje den siste rangeringa over verdas universitet,

0:03:05.000,0:03:07.000
er å finna ved

0:03:07.000,0:03:11.000
dei britiske og amerikanske universiteta.

0:03:11.000,0:03:15.000
Så alle ønskjer å ha ei engelsk utdanning, naturlegvis.

0:03:15.000,0:03:17.000
Men viss du ikkje har det som morsmål,

0:03:17.000,0:03:19.000
må du stå på ein test.

0:03:19.000,0:03:21.000
No, kan det vera rett

0:03:21.000,0:03:23.000
å avvisa ein student

0:03:23.000,0:03:25.000
berre på grunnlag av språklege evner?

0:03:25.000,0:03:27.000
Kanskje har du ein dataspesialist

0:03:27.000,0:03:29.000
som er eit geni.

0:03:29.000,0:03:32.000
Vil han ha trong for det same språket som ein jurist, til dømes?

0:03:32.000,0:03:35.000
Vel, eg trur ikkje det.

0:03:36.000,0:03:39.000
Me engelsklærarar avviser dei heile tida.

0:03:39.000,0:03:41.000
Me set opp eit stoppskilt,

0:03:41.000,0:03:43.000
og me stoppar dei på vegen deira.

0:03:43.000,0:03:45.000
Dei får ikkje følgja draumen deira lenger,

0:03:45.000,0:03:48.000
før dei kan engelsk.

0:03:49.000,0:03:52.000
Og la meg seia det slik,

0:03:52.000,0:03:56.000
viss eg hadde møtt ein einspråkleg nederlendar,

0:03:56.000,0:03:58.000
som hadde kuren mot kreft,

0:03:58.000,0:04:01.000
ville eg stoppa han frå å byrja på det engelske universitetet mitt?

0:04:01.000,0:04:03.000
Eg trur ikkje det.

0:04:03.000,0:04:06.000
Men jau, det er akkurat det me gjer.

0:04:06.000,0:04:09.000
Me engelsklærarar er portvaktarane.

0:04:09.000,0:04:12.000
Og du må tilfredsstilla oss først

0:04:12.000,0:04:15.000
om at engelsken din er god nok.

0:04:16.000,0:04:18.000
Det kan vera farleg

0:04:18.000,0:04:21.000
å gi for mykje makt

0:04:21.000,0:04:23.000
til eit smalt lag av samfunnet.

0:04:23.000,0:04:26.000
Kanskje vil barrieren vera for universell.

0:04:26.000,0:04:28.000
Ok.

0:04:28.000,0:04:31.000
"Men", høyrer eg de seia,

0:04:31.000,0:04:33.000
"kva med forskinga?"

0:04:33.000,0:04:35.000
"Den er jo alltid på engelsk".

0:04:35.000,0:04:37.000
Ja, bøkene er på engelsk

0:04:37.000,0:04:39.000
tidsskrifta er laga på engelsk,

0:04:39.000,0:04:42.000
men det er ein sjølvoppfyllande profeti.

0:04:42.000,0:04:44.000
Det møter krava til engelsken.

0:04:44.000,0:04:46.000
Og slik går det vidare.

0:04:46.000,0:04:49.000
Eg spør dykk: kva skjedde med omsetting?

0:04:49.000,0:04:53.000
Viss de tenkjer på gullalderen i islam,

0:04:53.000,0:04:56.000
så var det ein mengde omsetting då.

0:04:56.000,0:04:59.000
Dei omsette frå latinsk og gresk

0:04:59.000,0:05:01.000
til arabisk og persisk

0:05:01.000,0:05:03.000
og det blei omsett vidare

0:05:03.000,0:05:05.000
til dei germanske språka i Europa

0:05:05.000,0:05:07.000
og dei romanske språka.

0:05:07.000,0:05:11.000
Og slik kom det lys etter dei mørke åra i Europa.

0:05:12.000,0:05:14.000
Ikkje mistyd meg,

0:05:14.000,0:05:16.000
eg er ikkje mot å undervisa i engelsk,

0:05:16.000,0:05:18.000
til alle engelsklærarar der ute.

0:05:18.000,0:05:20.000
Eg elskar at me har eit globalt språk.

0:05:20.000,0:05:23.000
Me treng eit slik språk meir enn nokon gong.

0:05:23.000,0:05:25.000
Men eg er i mot å bruka det

0:05:25.000,0:05:27.000
som ein barriere.

0:05:27.000,0:05:30.000
Ønskjer me verkeleg å enda opp med 600 språk,

0:05:30.000,0:05:33.000
med engelsk eller kinesisk som hovudspråk?

0:05:33.000,0:05:36.000
Me treng meir enn det. Kvar skal me setja grensa?

0:05:36.000,0:05:38.000
Dette systemet

0:05:38.000,0:05:41.000
føretrekk intelligens

0:05:41.000,0:05:44.000
med kunnskap om engelsk

0:05:44.000,0:05:46.000
som er heilt tilfeldig.

0:05:46.000,0:05:52.000
(Applaus)

0:05:52.000,0:05:54.000
Og eg vil minna dykk på

0:05:54.000,0:05:57.000
at gigantane som dagens

0:05:57.000,0:05:59.000
intelligensia står på skuldrane av

0:05:59.000,0:06:01.000
ikkje måtte ha engelsk,

0:06:01.000,0:06:03.000
dei måtte ikkje stå på ein engelsktest.

0:06:03.000,0:06:06.000
Ta til dømes Einstein.

0:06:07.000,0:06:10.000
Han var forresten rekna som under middels på skulen

0:06:10.000,0:06:12.000
fordi han hadde dysleksi.

0:06:12.000,0:06:14.000
Men heldigvis for verda,

0:06:14.000,0:06:17.000
så trong han ikkje stå på ein engelsktest.

0:06:17.000,0:06:20.000
Fordi dei starta ikkje før i 1964

0:06:20.000,0:06:22.000
med TOEFL,

0:06:22.000,0:06:24.000
den amerikanske engelsktesten.

0:06:24.000,0:06:26.000
No har det eksplodert.

0:06:26.000,0:06:29.000
Det er mengder av engelsktestar.

0:06:29.000,0:06:31.000
Og millionar på millionar av studentar

0:06:31.000,0:06:33.000
tek desse testane kvart år.

0:06:33.000,0:06:35.000
No kan det vera de tenkjer, de og meg,

0:06:35.000,0:06:37.000
at desse avgiftene for å ta ein test, er ok,

0:06:37.000,0:06:39.000
men dei hindrar

0:06:39.000,0:06:41.000
så mange millionar av fattige folk.

0:06:41.000,0:06:43.000
Så me må kvitta oss med dei med ein gong.

0:06:43.000,0:06:46.000
(Applaus)

0:06:46.000,0:06:49.000
Dette bringer meg til ei overskrift eg såg nettopp:

0:06:49.000,0:06:51.000
"Utdanning: Det store skiljet"

0:06:51.000,0:06:53.000
No forstår eg det,

0:06:53.000,0:06:56.000
eg forstår kvifor folk vil ha fokus på engelsk.

0:06:56.000,0:06:59.000
Dei vil gje borna sine dei beste sjansane til å lukkast.

0:07:00.000,0:07:03.000
For å gje dei dette, har dei bruk for ei vestleg utdanning.

0:07:03.000,0:07:05.000
Fordi, sjølvsagt, dei beste jobbane

0:07:05.000,0:07:08.000
går til folk som går ut frå vestlege universitet,

0:07:08.000,0:07:10.000
som eg viste tidlegare.

0:07:10.000,0:07:12.000
Det er noko som går i sirkel.

0:07:12.000,0:07:14.000
Ok.

0:07:14.000,0:07:16.000
La meg fortelja ei historie om to vitskapsmenn.

0:07:16.000,0:07:18.000
To engelske vitskapsmenn.

0:07:18.000,0:07:20.000
Dei heldt på med eit eksperiment

0:07:20.000,0:07:22.000
som hadde med genetikk å gjera

0:07:22.000,0:07:25.000
- om frambeina og bakbeina på dyr.

0:07:25.000,0:07:27.000
Men dei fekk ikkje resultata dei ønskte.

0:07:27.000,0:07:29.000
Dei ana ikkje kva dei skulle gjera

0:07:29.000,0:07:32.000
til det kom ein tysk vitskapsmann

0:07:32.000,0:07:35.000
som skjøna at dei brukte to ord

0:07:35.000,0:07:37.000
for frambein og bakbein,

0:07:37.000,0:07:41.000
medan genetikken ikkje skilde mellom dei,

0:07:41.000,0:07:43.000
noko ikkje tysken heller gjorde.

0:07:43.000,0:07:45.000
Så bingo,

0:07:45.000,0:07:47.000
problemet var løyst.

0:07:47.000,0:07:49.000
Viss du ikkje kan tenkja ein tanke

0:07:49.000,0:07:52.000
så sit du fast.

0:07:52.000,0:07:54.000
Men viss eit anna språk kan tenkja den tanken,

0:07:54.000,0:07:56.000
så, ved å samarbeida,

0:07:56.000,0:07:59.000
kan me oppnå og læra så mykje meir.

0:08:01.000,0:08:03.000
Dottera mi

0:08:03.000,0:08:06.000
kom til England frå Kuwait.

0:08:06.000,0:08:09.000
Ho hadde studert naturfag og matte på arabisk.

0:08:09.000,0:08:12.000
Det er ein arabiskspråkleg skule.

0:08:12.000,0:08:15.000
Ho måtte omsetja faga til engelsk.

0:08:15.000,0:08:17.000
Og ho var best i klassen

0:08:17.000,0:08:19.000
i desse faga.

0:08:19.000,0:08:21.000
Dette fortel oss

0:08:21.000,0:08:23.000
at når studentar kjem utanlandsfrå

0:08:23.000,0:08:25.000
vil me ikkje alltid gje dei nok ros

0:08:25.000,0:08:27.000
for kva dei veit,

0:08:27.000,0:08:30.000
som dei veit på sitt eige språk.

0:08:30.000,0:08:32.000
Når eit språk døyr

0:08:32.000,0:08:35.000
veit me ikkje kva me mistar med dette språket.

0:08:35.000,0:08:39.000
Dette er -- eg veit ikkje om de såg det på CNN nyleg --

0:08:39.000,0:08:41.000
dei gav Helteprisen

0:08:41.000,0:08:44.000
til ein ung kenyansk gjetargut

0:08:44.000,0:08:47.000
som ikkje kunne gjera lekser om kvelden i landsbyen sin

0:08:47.000,0:08:49.000
som dei andre landsbyborna

0:08:49.000,0:08:51.000
fordi parafinlampa hans

0:08:51.000,0:08:53.000
hadde for mykje røyk og ho øydela augo hans.

0:08:53.000,0:08:56.000
Og likevel, var det aldri nok parafin,

0:08:56.000,0:08:59.000
fordi kor mykje har du råd til for ein dollar om dagen?

0:08:59.000,0:09:01.000
Så han fann opp

0:09:01.000,0:09:04.000
ein kostnadsfri solcellelampe.

0:09:04.000,0:09:06.000
Og no får borna i landsbyen hans

0:09:06.000,0:09:08.000
dei same karakterane på skulen

0:09:08.000,0:09:12.000
som borna som har elektrisitet heime.

0:09:12.000,0:09:18.000
(Applaus)

0:09:18.000,0:09:20.000
Då han mottok denne prisen,

0:09:20.000,0:09:22.000
sa han desse flotte orda:

0:09:22.000,0:09:25.000
"Borna kan leia Afrika frå kva det er i dag,

0:09:25.000,0:09:27.000
eit mørkt kontinent,

0:09:27.000,0:09:29.000
til eit lyst kontinent."

0:09:29.000,0:09:31.000
Ein enkel ide,

0:09:31.000,0:09:34.000
men det kan ha så langtrekkjande konsekvensar.

0:09:35.000,0:09:37.000
Folk som ikkje har lys,

0:09:37.000,0:09:40.000
anten fysisk eller metaforisk,

0:09:40.000,0:09:43.000
kan ikkje stå på eksamen,

0:09:43.000,0:09:46.000
og me kan aldri få vita kva dei veit.

0:09:46.000,0:09:49.000
La oss ikkje la dei og oss sjølve

0:09:49.000,0:09:51.000
vera i mørkret.

0:09:51.000,0:09:54.000
La oss feira mangfald.

0:09:54.000,0:09:57.000
Pass på språket ditt.

0:09:57.000,0:10:01.000
Bruk det til å spreia store idear.

0:10:01.000,0:10:08.000
(Applaus)

0:10:08.000,0:10:10.000
Takk skal de ha.

0:10:10.000,0:10:13.000
(Applaus)