1
00:00:01,000 --> 00:00:03,000
Mi scias tion, kion vi pensas.

2
00:00:03,000 --> 00:00:05,000
Vi pensas, ke mi perdiĝis,

3
00:00:05,000 --> 00:00:07,000
kaj iu baldaŭ venos surscenejen

4
00:00:07,000 --> 00:00:09,000
por ĝentile regvidi min al mia seĝo.

5
00:00:09,000 --> 00:00:15,000
(aplaŭdo)

6
00:00:15,000 --> 00:00:18,000
Mi ofte spertas tion en Dubajo.

7
00:00:18,000 --> 00:00:20,000
"Vi venis por ferii, ĉu ne, s-ino?"

8
00:00:20,000 --> 00:00:22,000
(ridoj)

9
00:00:22,000 --> 00:00:25,000
"Aŭ por viziti la infanojn, ĉu?

10
00:00:25,000 --> 00:00:27,000
Kiom longe vi restos?"

11
00:00:27,000 --> 00:00:30,000
Nu fakte, dum ankoraŭ longa tempo, mi esperas.

12
00:00:30,000 --> 00:00:33,000
Mi loĝas kaj instruas ĉe la Persa Golfo

13
00:00:33,000 --> 00:00:35,000
dum pli ol 30 jaroj.

14
00:00:35,000 --> 00:00:39,000
(aplaŭdo)

15
00:00:39,000 --> 00:00:43,000
Kaj dum tiu tempo, mi vidis multajn ŝanĝojn.

16
00:00:43,000 --> 00:00:45,000
Nu, tiu statistiko

17
00:00:45,000 --> 00:00:47,000
estas ege ŝoka.

18
00:00:47,000 --> 00:00:49,000
Kaj mi volas paroli al vi hodiaŭ

19
00:00:49,000 --> 00:00:51,000
pri malapero de lingvoj

20
00:00:51,000 --> 00:00:54,000
kaj la tutmondiĝo de la angla.

21
00:00:54,000 --> 00:00:56,000
Mi volas rakonti al vi pri mia amikino,

22
00:00:56,000 --> 00:00:59,000
kiu instruis la anglan al plenkreskuloj en Abudabio.

23
00:00:59,000 --> 00:01:01,000
Kaj iun tagon,

24
00:01:01,000 --> 00:01:03,000
ŝi decidis fari lecionon en la ĝardeno

25
00:01:03,000 --> 00:01:05,000
por instrui al ili vortojn pri la naturo.

26
00:01:05,000 --> 00:01:07,000
Sed je la fino estis ŝi, kiu lernis

27
00:01:07,000 --> 00:01:09,000
la arabajn vortojn por la lokaj plantoj,

28
00:01:09,000 --> 00:01:11,000
kune kun la diversaj manieroj uzi ilin --

29
00:01:11,000 --> 00:01:14,000
resanige, ŝminke,

30
00:01:14,000 --> 00:01:17,000
kuire, kiel herboj.

31
00:01:17,000 --> 00:01:19,000
Kiel tiuj studentoj eksciis pri ĉio ĉi?

32
00:01:19,000 --> 00:01:21,000
Evidente, de siaj geavoj

33
00:01:21,000 --> 00:01:24,000
kaj eĉ de la pra-geavoj.

34
00:01:24,000 --> 00:01:27,000
Mi ne bezonas klarigi al vi kiom gravas

35
00:01:27,000 --> 00:01:29,000
la eblo komuniki

36
00:01:29,000 --> 00:01:31,000
tra la generacioj.

37
00:01:31,000 --> 00:01:33,000
Sed bedaŭrinde, nuntempe,

38
00:01:33,000 --> 00:01:35,000
lingvoj formortas

39
00:01:35,000 --> 00:01:37,000
je rapideco kiel neniam antaŭe.

40
00:01:37,000 --> 00:01:40,000
Unu lingvo formortas ĉiun 14-an tagon.

41
00:01:41,000 --> 00:01:43,000
Nu, samtempe,

42
00:01:43,000 --> 00:01:45,000
la angla estas la senkonkura tutmonda lingvo.

43
00:01:45,000 --> 00:01:47,000
Ĉu tiuj faktoj estas ligitaj?

44
00:01:47,000 --> 00:01:49,000
Mi ne scias.

45
00:01:49,000 --> 00:01:52,000
Sed mi ja scias, ke mi vidis multajn ŝanĝojn.

46
00:01:52,000 --> 00:01:55,000
Kiam mi unuafoje venis al la Persa Golfo, mi venis al Kuvajto

47
00:01:55,000 --> 00:01:58,000
en periodo kiam la vivo tie estis ankoraŭ malfacila.

48
00:01:58,000 --> 00:02:00,000
Fakte, antaŭ ne tiom longa tempo.

49
00:02:00,000 --> 00:02:03,000
Tio estas iom tro frua.

50
00:02:03,000 --> 00:02:05,000
Sed ĉiukaze,

51
00:02:05,000 --> 00:02:07,000
la Brita Konsilio dungis min

52
00:02:07,000 --> 00:02:09,000
kaj ĉirkaŭ 25 aliajn geinstruistojn.

53
00:02:09,000 --> 00:02:11,000
Kaj ni estis la unuaj ne-islamanaj

54
00:02:11,000 --> 00:02:14,000
instruistoj en la ŝtataj lernejoj tie en Kuvajto.

55
00:02:14,000 --> 00:02:16,000
Oni venigis nin por instrui la anglan

56
00:02:16,000 --> 00:02:20,000
ĉar la registaro volis modernigi la landon

57
00:02:20,000 --> 00:02:23,000
kaj fortikigi la civitanojn per edukado.

58
00:02:23,000 --> 00:02:25,000
Kaj evidente, ankaŭ Britio profitis

59
00:02:25,000 --> 00:02:28,000
pro iom de la bela nafta riĉeco.

60
00:02:28,000 --> 00:02:30,000
Bone.

61
00:02:30,000 --> 00:02:33,000
Jen la plej grava ŝanĝo, kiun mi vidis --

62
00:02:33,000 --> 00:02:35,000
la instruado de la angla

63
00:02:35,000 --> 00:02:37,000
nun ŝanĝiĝis

64
00:02:37,000 --> 00:02:41,000
de reciproke avantaĝa afero

65
00:02:41,000 --> 00:02:44,000
al grandega internacia komerco tia, kia ĝi estas hodiaŭ.

66
00:02:44,000 --> 00:02:48,000
Ne plu simple unu fremda lingvo en la lerneja fakaro.

67
00:02:48,000 --> 00:02:50,000
Kaj ne plu la ekskluziva tereno

68
00:02:50,000 --> 00:02:52,000
de la patrina lando Anglio.

69
00:02:52,000 --> 00:02:54,000
Ĝi iĝis laŭmoda komerco

70
00:02:54,000 --> 00:02:57,000
por ĉiu angla-parolanta lando de la tero.

71
00:02:57,000 --> 00:02:59,000
Kaj kial ne?

72
00:02:59,000 --> 00:03:02,000
Ne forgesu, ke la plej bona edukado --

73
00:03:02,000 --> 00:03:05,000
laŭ la plej lasta Tutmonda Vicordigo de Universitatoj --

74
00:03:05,000 --> 00:03:07,000
troviĝas en la universitatoj

75
00:03:07,000 --> 00:03:11,000
de Britio kaj Usono.

76
00:03:11,000 --> 00:03:15,000
Do ĉiu volas havi anglalingvan edukadon, kompreneble.

77
00:03:15,000 --> 00:03:17,000
Sed se vi ne estas denaska anglaparolanto,

78
00:03:17,000 --> 00:03:19,000
vi devas fari teston.

79
00:03:19,000 --> 00:03:21,000
Nu, ĉu estas pravigeble

80
00:03:21,000 --> 00:03:23,000
malakcepti studonton

81
00:03:23,000 --> 00:03:25,000
laŭ nur lingva kriterio?

82
00:03:25,000 --> 00:03:27,000
Eble vi havus komputilan scienciston,

83
00:03:27,000 --> 00:03:29,000
kiu estas geniulo.

84
00:03:29,000 --> 00:03:32,000
Ĉu vere li bezonus la saman lingvokapablon kiel advokato, ekzemple?

85
00:03:32,000 --> 00:03:35,000
Nu, mi kredas, ke ne.

86
00:03:36,000 --> 00:03:39,000
Ni instruistoj de la angla malakceptadas ilin ĉiutage.

87
00:03:39,000 --> 00:03:41,000
Ni starigas halt-ŝildon,

88
00:03:41,000 --> 00:03:43,000
kaj ni abrupte haltigas ilin.

89
00:03:43,000 --> 00:03:45,000
Ili ne rajtas plu sekvadi siajn revojn

90
00:03:45,000 --> 00:03:48,000
ĝis kiam ili sukcesos kun la angla lingvo.

91
00:03:49,000 --> 00:03:52,000
Nu, imagu tion:

92
00:03:52,000 --> 00:03:56,000
se mi renkontus unulingvan nederlandanon,

93
00:03:56,000 --> 00:03:58,000
kiu havus la kuracilon kontraŭ kancero,

94
00:03:58,000 --> 00:04:01,000
ĉu mi rifuzus al li studlokon en mia brita universitato?

95
00:04:01,000 --> 00:04:03,000
Mi dirus, ke ne.

96
00:04:03,000 --> 00:04:06,000
Tamen, ja precize tion ni faras.

97
00:04:06,000 --> 00:04:09,000
Ni instruistoj de la angla estas la gardistoj ĉe la pordego.

98
00:04:09,000 --> 00:04:12,000
Kaj vi devas unue montri al ni,

99
00:04:12,000 --> 00:04:15,000
ke vi sufiĉe bone regas la anglan.

100
00:04:16,000 --> 00:04:18,000
Povas esti danĝere

101
00:04:18,000 --> 00:04:21,000
doni tro da povo

102
00:04:21,000 --> 00:04:23,000
al iu mallarĝa segmento de la socio.

103
00:04:23,000 --> 00:04:26,000
Eble la barilo estus tro universala.

104
00:04:26,000 --> 00:04:28,000
Bone.

105
00:04:28,000 --> 00:04:31,000
"Sed," mi aŭdas vin diri,

106
00:04:31,000 --> 00:04:33,000
"kio pri la esplorado?

107
00:04:33,000 --> 00:04:35,000
Ĉio estas en la angla."

108
00:04:35,000 --> 00:04:37,000
Do la libroj estas en la angla,

109
00:04:37,000 --> 00:04:39,000
la ĵurnaloj estas en la angla,

110
00:04:39,000 --> 00:04:42,000
sed tio estas memplenuma profetaĵo

111
00:04:42,000 --> 00:04:44,000
Tio plifortigas la neprigon de la angla.

112
00:04:44,000 --> 00:04:46,000
Kaj tiel plu.

113
00:04:46,000 --> 00:04:49,000
Mi demandas vin, kio pri tradukado?

114
00:04:49,000 --> 00:04:53,000
Pensu pri la Islama Ora Epoko,

115
00:04:53,000 --> 00:04:56,000
kiam okazis multege da tradukado.

116
00:04:56,000 --> 00:04:59,000
Ili tradukis el la latina kaj la greka

117
00:04:59,000 --> 00:05:01,000
al la araba kaj la persa,

118
00:05:01,000 --> 00:05:03,000
kaj sekvis tradukoj

119
00:05:03,000 --> 00:05:05,000
al la ĝermanaj lingvoj de Eŭropo

120
00:05:05,000 --> 00:05:07,000
kaj la latinidaj lingvoj.

121
00:05:07,000 --> 00:05:11,000
Kaj tiel, lumo brilis sur la Malluma Epoko de Eŭropo.

122
00:05:12,000 --> 00:05:14,000
Nu, ne miskomprenu min,

123
00:05:14,000 --> 00:05:16,000
ĉiuj vi instruistoj de la angla:

124
00:05:16,000 --> 00:05:18,000
mi ne kontraŭas la instruadon de la angla.

125
00:05:18,000 --> 00:05:20,000
Mi ŝategas, ke ni havas tutmondan lingvon.

126
00:05:20,000 --> 00:05:23,000
Ni bezonas tion nun pli ol iam ajn antaŭe.

127
00:05:23,000 --> 00:05:25,000
Sed mi kontraŭas uzi ĝin

128
00:05:25,000 --> 00:05:27,000
kiel barilon.

129
00:05:27,000 --> 00:05:30,000
Ĉu vere ni volas troviĝi kun nur 600 lingvoj

130
00:05:30,000 --> 00:05:33,000
kaj unu ĉeflingvo, eble la angla, eble la ĉina?

131
00:05:33,000 --> 00:05:36,000
Ni bezonas pli ol tion. Kie ni metu la limon?

132
00:05:36,000 --> 00:05:38,000
Tiu sistemo

133
00:05:38,000 --> 00:05:41,000
egaligas inteligenton

134
00:05:41,000 --> 00:05:44,000
al scipovo de la angla

135
00:05:44,000 --> 00:05:46,000
kaj tio estas tute arbitra.

136
00:05:46,000 --> 00:05:52,000
(aplaŭdo)

137
00:05:52,000 --> 00:05:54,000
Mi volas rememorigi vin

138
00:05:54,000 --> 00:05:57,000
ke la gigantoj, sur kies ŝultroj

139
00:05:57,000 --> 00:05:59,000
staras la hodiaŭa intelektularo

140
00:05:59,000 --> 00:06:01,000
ne estis devigataj posedi la anglan,

141
00:06:01,000 --> 00:06:03,000
ili ne devis havi diplomon pri la angla.

142
00:06:03,000 --> 00:06:06,000
Jen bona ekzemplo: Einstein.

143
00:06:07,000 --> 00:06:10,000
Flanke, oni konsideris lin nelernema en la lernejo,

144
00:06:10,000 --> 00:06:12,000
ĉar li fakte estis disleksia.

145
00:06:12,000 --> 00:06:14,000
Sed feliĉe por la mondo,

146
00:06:14,000 --> 00:06:17,000
li ne devis sukcesi en ekzameno pri la angla.

147
00:06:17,000 --> 00:06:20,000
Ĉar tio komenciĝis nur en 1964,

148
00:06:20,000 --> 00:06:22,000
kun la t.n. TOEFL,

149
00:06:22,000 --> 00:06:24,000
la usona testo pri la angla.

150
00:06:24,000 --> 00:06:26,000
Nun tio eksplodis.

151
00:06:26,000 --> 00:06:29,000
Estas multege da testoj pri la angla.

152
00:06:29,000 --> 00:06:31,000
Kaj milionoj kaj milionoj da lernantoj

153
00:06:31,000 --> 00:06:33,000
ĉiujare faras tiujn testojn.

154
00:06:33,000 --> 00:06:35,000
Nu, eble vi pensas — vi kaj mi —

155
00:06:35,000 --> 00:06:37,000
ke la prezoj por tio ne estas tiom altaj,

156
00:06:37,000 --> 00:06:39,000
sed ili estas maleblige altaj

157
00:06:39,000 --> 00:06:41,000
por multaj milionoj da malriĉaj homoj.

158
00:06:41,000 --> 00:06:43,000
Do ni tuj malakceptas tiujn homojn.

159
00:06:43,000 --> 00:06:46,000
(aplaŭdo)

160
00:06:46,000 --> 00:06:49,000
Mi memoras titolon en gazeto, kiun mi ĵus vidis:

161
00:06:49,000 --> 00:06:51,000
"Edukado: La Granda Disiĝo."

162
00:06:51,000 --> 00:06:53,000
Nun mi komprenas,

163
00:06:53,000 --> 00:06:56,000
kial homoj koncentriĝas je la angla.

164
00:06:56,000 --> 00:06:59,000
Ili volas doni al siaj infanoj la plej bonan ŝancon por la vivo.

165
00:07:00,000 --> 00:07:03,000
Kaj por fari tion, ili bezonas riĉlandan edukadon.

166
00:07:03,000 --> 00:07:05,000
Ĉar, evidente, la plej bonajn laborlokojn

167
00:07:05,000 --> 00:07:08,000
prenas homoj el la riĉlandaj universitatoj,

168
00:07:08,000 --> 00:07:10,000
kiel mi antaŭe montris.

169
00:07:10,000 --> 00:07:12,000
Estas diabla cirklo.

170
00:07:12,000 --> 00:07:14,000
Jen.

171
00:07:14,000 --> 00:07:16,000
Aŭskultu rakonton pri du sciencistoj,

172
00:07:16,000 --> 00:07:18,000
du anglaj sciencistoj.

173
00:07:18,000 --> 00:07:20,000
Ili faris eksperimenton

174
00:07:20,000 --> 00:07:22,000
pri genetiko

175
00:07:22,000 --> 00:07:25,000
rilate al antaŭaj kaj malantaŭaj gamboj de bestoj.

176
00:07:25,000 --> 00:07:27,000
Kaj ili ne trovis la rezultojn, kiujn ili serĉis.

177
00:07:27,000 --> 00:07:29,000
Ili vere ne sciis kion fari,

178
00:07:29,000 --> 00:07:32,000
ĝis kiam alvenis germana sciencisto

179
00:07:32,000 --> 00:07:35,000
kiu rimarkis, ke ili uzis du apartajn vortojn

180
00:07:35,000 --> 00:07:37,000
por la antaŭaj kaj malantaŭaj gamboj,

181
00:07:37,000 --> 00:07:41,000
sed la genetiko ne konas tiun distingon,

182
00:07:41,000 --> 00:07:43,000
same kiel la germana lingvo.

183
00:07:43,000 --> 00:07:45,000
Do trovite,

184
00:07:45,000 --> 00:07:47,000
problemo solvita.

185
00:07:47,000 --> 00:07:49,000
Se vi ne kapablas havi iun penson,

186
00:07:49,000 --> 00:07:52,000
vi blokiĝas.

187
00:07:52,000 --> 00:07:54,000
Sed se alia lingvo ja ebligas tiun penson,

188
00:07:54,000 --> 00:07:56,000
tiam, per kunlaboro,

189
00:07:56,000 --> 00:07:59,000
ni povas atingi kaj lerni tiom pli multe.

190
00:08:01,000 --> 00:08:03,000
Mia filino

191
00:08:03,000 --> 00:08:06,000
venis al Anglio de Kuvajto.

192
00:08:06,000 --> 00:08:09,000
Ŝi estis studinta sciencon kaj matematikon per la araba,

193
00:08:09,000 --> 00:08:12,000
en arablingva lernejo.

194
00:08:12,000 --> 00:08:15,000
Ŝi devis angligi ĝin en la gimnazio.

195
00:08:15,000 --> 00:08:17,000
Kaj ŝi estis la plej bona lernanto en la klasoj

196
00:08:17,000 --> 00:08:19,000
pri tiuj fakoj.

197
00:08:19,000 --> 00:08:21,000
Tio montras ke,

198
00:08:21,000 --> 00:08:23,000
kiam lernantoj venas al ni el fremdaj landoj,

199
00:08:23,000 --> 00:08:25,000
eble ni ne sufiĉe rekonas

200
00:08:25,000 --> 00:08:27,000
ties sciojn

201
00:08:27,000 --> 00:08:30,000
kiam ili scias tion en sia propra lingvo.

202
00:08:30,000 --> 00:08:32,000
Kiam lingvo mortas,

203
00:08:32,000 --> 00:08:35,000
ni ne scias kion ni perdas kun tiu lingvo.

204
00:08:35,000 --> 00:08:39,000
Tiel estas -- mi ne scias ĉu vi vidis tion per CNN --

205
00:08:39,000 --> 00:08:41,000
ili donis Heroan Premion

206
00:08:41,000 --> 00:08:44,000
al juna ŝafista knabo en Kenjo

207
00:08:44,000 --> 00:08:47,000
kiu ne povis studi vespere en sia vilaĝo

208
00:08:47,000 --> 00:08:49,000
samkiel la aliaj vilaĝaj infanoj,

209
00:08:49,000 --> 00:08:51,000
ĉar la kerosena lampo fumis

210
00:08:51,000 --> 00:08:53,000
kaj tio damaĝis liajn okulojn.

211
00:08:53,000 --> 00:08:56,000
Kaj ĉiukaze, ili neniam havis sufiĉe da keroseno,

212
00:08:56,000 --> 00:08:59,000
ĉar kion oni povas aĉeti per po unu dolaro tage?

213
00:08:59,000 --> 00:09:01,000
Do, li inventis

214
00:09:01,000 --> 00:09:04,000
senkostan persunan lampon.

215
00:09:04,000 --> 00:09:06,000
Kaj nun la infanoj en lia vilaĝo

216
00:09:06,000 --> 00:09:08,000
same sukcesas en la lernejo

217
00:09:08,000 --> 00:09:12,000
kiel la infanoj, kiuj havas elektron hejme.

218
00:09:12,000 --> 00:09:18,000
(aplaŭdo)

219
00:09:18,000 --> 00:09:20,000
Kiam li ricevis la premion,

220
00:09:20,000 --> 00:09:22,000
li diris tiujn belajn vortojn:

221
00:09:22,000 --> 00:09:25,000
"La infanoj povas gvidi Afrikon el ĝia hodiaŭa stato,

222
00:09:25,000 --> 00:09:27,000
malluma kontinento,

223
00:09:27,000 --> 00:09:29,000
al lumplena kontinento."

224
00:09:29,000 --> 00:09:31,000
Jen simpla ideo,

225
00:09:31,000 --> 00:09:34,000
sed ĝi povus havi tre longdistancajn konsekvencojn.

226
00:09:35,000 --> 00:09:37,000
Sen lumo --

227
00:09:37,000 --> 00:09:40,000
ĉu fizika aŭ metafora --

228
00:09:40,000 --> 00:09:43,000
homoj ne povas sukcesi en niaj ekzamenoj,

229
00:09:43,000 --> 00:09:46,000
kaj ni neniam povas scii tion, kion ili scias.

230
00:09:46,000 --> 00:09:49,000
Ni ne lasu ilin kaj nin

231
00:09:49,000 --> 00:09:51,000
en la mallumo.

232
00:09:51,000 --> 00:09:54,000
Ni festu la diversecon.

233
00:09:54,000 --> 00:09:57,000
Okupiĝu pri via lingvo.

234
00:09:57,000 --> 00:10:01,000
Uzu ĝin por disvastigi plej bonajn ideojn.

235
00:10:01,000 --> 00:10:08,000
(aplaŭdo) "Neniu vidas flori tiun belan floron, Kaj en soleco ĝi malŝparas sian gloron."

236
00:10:08,000 --> 00:10:10,000
Koran dankon.

237
00:10:10,000 --> 00:10:13,000
(aplaŭdo)