0:00:01.373,0:00:04.031
IQ, yani genel zeka düzeyini[br]duymuşsunuzdur,

0:00:04.055,0:00:05.745
peki ya Psy-Q?

0:00:05.769,0:00:07.975
Davranışlarınızı neler belirliyor?

0:00:07.999,0:00:10.758
İnsanların davranışlarını[br]tahmin etmede ne kadar iyisiniz

0:00:10.782,0:00:12.027
hatta kendinizinkini?

0:00:12.051,0:00:15.176
Peki psikoloji hakkında bildiğinizi[br]sandığınızın ne kadarı yanlış?

0:00:15.200,0:00:18.550
En yaygın psikoloji mitlerini [br]sırayla görelim.

0:00:19.081,0:00:22.462
Muhtemelen duymuşsunuzdur,[br]söz konusu psikolojileri olduğunda

0:00:22.486,0:00:25.420
sanki erkekler Mars'tan, [br]kadınlar da Venüs'ten gelmiştir.

0:00:25.444,0:00:27.539
Erkekler ve kadınlar[br]aslında ne kadar farklı?

0:00:27.563,0:00:29.546
Bunu çözmek için erkek ve kadınların

0:00:29.546,0:00:31.736
gerçekten farklı oldukları[br]bir şeyi ele alalım

0:00:31.760,0:00:35.037
ve aynı skalada psikolojik cinsiyet[br]farklılıklarını grafiklendirelim.

0:00:35.061,0:00:36.394
Erkekler ve kadınlar

0:00:36.394,0:00:38.697
topu uzağa atabilme[br]konusunda farklıdır.

0:00:38.721,0:00:40.614
Burada erkeklerin verilerine bakarsak

0:00:40.638,0:00:43.105
normal dağılım eğrisini görürüz.

0:00:43.129,0:00:46.189
Birkaç erkek topu uzağa atabilirken[br]birkaçı da hiç uzağa atamıyor

0:00:46.189,0:00:48.101
ama çoğu ortalama bir uzaklık yakalıyor.

0:00:48.101,0:00:50.223
Kadınlar da aynı dağılımı gösteriyorlar

0:00:50.247,0:00:52.398
ama arada bayağı büyük bir fark var.

0:00:52.422,0:00:53.776
Aslında sıradan bir erkek,

0:00:53.776,0:00:56.596
topu tüm kadınların[br]%98'inden daha uzağa atabilir.

0:00:56.620,0:01:00.046
O hâlde, aynı standarttaki[br]psikolojik cinsiyet farklılıklarının

0:01:00.070,0:01:01.579
nasıl göründüğüne bakalım.

0:01:02.504,0:01:04.066
Her psikolog yer yön ayrımsamada

0:01:04.090,0:01:06.661
erkeklerin kadınlardan daha iyi[br]olduğunu söyler,

0:01:06.685,0:01:09.266
yani harita okuma gibi şeyler[br]ve doğru da.

0:01:09.290,0:01:11.793
Ama farklılığın boyutuna da [br]bir göz atalım.

0:01:11.817,0:01:14.974
Çok küçük; çizgiler birbirine çok yakın,[br]neredeyse çakışıyorlar.

0:01:14.998,0:01:18.802
Aslında sıradan bir kadın[br]tüm erkeklerin %33'ünden daha iyi,

0:01:18.826,0:01:20.938
elbette bu oran %50 olsaydı

0:01:20.962,0:01:23.173
o zaman iki cinsiyet [br]tamamen eşit olurdu.

0:01:23.570,0:01:27.292
Unutmamak gerekir ki[br]bu ve az sonra göstereceğim şey,

0:01:27.316,0:01:29.105
psikolojide şimdiye kadar keşfedilmiş

0:01:29.105,0:01:31.592
neredeyse en büyük[br]psikolojik cinsiyet farklılıkları.

0:01:31.592,0:01:32.588
Sıradakine bakalım.

0:01:32.588,0:01:34.963
Psikologlar kadınların[br]dil ve dil bilgisinde

0:01:34.963,0:01:36.992
erkeklerden daha iyi olduğunu söyler.

0:01:37.016,0:01:39.487
Bunlar standart bir dil bilgisi[br]testi performansları.

0:01:39.487,0:01:41.171
Kadınlar ve erkekler.

0:01:41.195,0:01:43.145
Evet yine ortalamada kadınlar daha iyi

0:01:43.169,0:01:44.416
ama çizgiler öyle yakın ki

0:01:44.440,0:01:47.554
erkeklerin %33'ü[br]sıradan bir kadından daha iyi.

0:01:47.578,0:01:49.122
Aynı şekilde, oran %50 olsaydı

0:01:49.146,0:01:51.923
tam anlamıyla[br]cinsiyet eşitliğini gösterecekti.

0:01:52.345,0:01:54.424
Öyleyse tam da bir[br]Mars ve Venüs durumu yok.

0:01:54.448,0:01:56.997
Aksine Mars ve Snickers gibi bir durum:

0:01:57.021,0:02:00.686
Temel olarak aynılar ama belki de[br]biri diğerinden biraz daha çılgın.

0:02:00.710,0:02:04.476
Kek yaparken resimli bir[br]yemek tarifi kitabı mı tercih edersiniz?

0:02:05.272,0:02:06.451
Evet, birkaç kişi var.

0:02:06.475,0:02:08.233
Bir arkadaşınızın tarif etmesini mi?

0:02:08.984,0:02:11.266
Yoksa deneyip kendi başınıza[br]halletmeyi mi?

0:02:12.052,0:02:13.276
Bayağı fazla kişi var.

0:02:13.300,0:02:14.828
Pekala, eğer A dediyseniz

0:02:14.852,0:02:17.339
demek ki görsel bir öğrencisiniz,

0:02:17.363,0:02:20.634
bilgiyi en iyi görsel olarak[br]sunulduğunda öğreniyorsunuz.

0:02:20.658,0:02:23.308
B dediyseniz işitsel öğrencisiniz,

0:02:23.332,0:02:27.106
yani bilgiyi en iyi[br]dinleyerek öğrenirsiniz.

0:02:27.130,0:02:30.037
C dediyseniz de kinestetik öğrencisiniz,

0:02:30.061,0:02:33.450
yani en iyi, zorunda kalıp [br]kendiniz yaptığınızda öğrenirsiniz.

0:02:33.474,0:02:35.658
Bütün bunlar bir yana,[br]tahmin ettiğiniz gibi

0:02:35.682,0:02:38.160
durum pek de öyle değil[br]çünkü hepsi tamamen mit.

0:02:38.160,0:02:42.258
Öğrenme şekilleri uydurma[br]ve bilimsel kanıtları yok.

0:02:42.282,0:02:45.702
Bizse bunları sıkı takip edilen[br]deneysel çalışmalardan anlıyoruz.

0:02:45.726,0:02:47.896
Öğrencilere öğrenmeleri için [br]tercih ettikleri

0:02:47.920,0:02:50.549
ya da tersi bir şekilde[br]materyal verildiğinde

0:02:50.573,0:02:54.238
edindikleri bilgi miktarında[br]pek değişim olmuyor.

0:02:54.262,0:02:56.042
Bir saniyeliğine düşünürseniz

0:02:56.042,0:02:58.122
doğru olduğu açıkça görülür.

0:02:58.122,0:03:02.609
En iyi sunum şekli size bağlı değil,

0:03:02.633,0:03:04.323
ne öğrenmeye çalıştığınıza bağlı.

0:03:04.347,0:03:06.146
Mesela araba kullanmayı

0:03:06.146,0:03:08.815
sadece ne yapmanız gerektiğini[br]söyleyen birini dinleyerek

0:03:08.815,0:03:10.435
hiç denemeden öğrenebilir misiniz?

0:03:10.435,0:03:13.412
Çok bilinmeyenli denklemleri[br]zihinden hesaplayarak

0:03:13.412,0:03:15.408
ve hiç yazmadan çözebilir misiniz?

0:03:15.408,0:03:16.965
Kinestetik öğrenciyseniz

0:03:16.965,0:03:19.676
mimarlık sınavınıza[br]açıklayıcı dansla çalışabilir misiniz?

0:03:19.676,0:03:22.921
Hayır. Yapmanız gereken [br]öğrenilecek materyali

0:03:22.921,0:03:24.478
sunum şekline uyarlamak,

0:03:24.502,0:03:25.819
kendinize değil.[br]

0:03:26.981,0:03:28.900
Çoğunuzun A seviye öğrencilersiniz,

0:03:28.924,0:03:31.215
Birçoğunuz GCSE sonuçlarını[br]daha yeni aldı.

0:03:31.239,0:03:33.716
Umduğunuz notu alamadıysanız

0:03:33.740,0:03:36.032
bundan öğrenme şeklinizi[br]sorumlu tutamazsınız,

0:03:36.056,0:03:39.491
fakat genlerinizi[br]sorumlu tutmak isteyebilirsiniz.

0:03:39.515,0:03:43.414
Tüm bunlar kısa süre önce[br]University College London'da bir çalışma

0:03:43.438,0:03:47.567
farklı öğrenciler ile[br]GCSE sonuçları arasındaki

0:03:47.591,0:03:49.112
%58 farkın nedeninin

0:03:49.136,0:03:50.890
genetik faktörler olduğunu gösterdi.

0:03:50.914,0:03:54.211
Bu çok doğru bir sayı gibi geliyor, [br]peki nasıl emin olabiliriz?

0:03:54.235,0:03:57.457
Pekala, genlerin ve dış etkilerin[br]oranlarını çözümlemek istersek

0:03:57.481,0:03:59.581
yapabileceğimiz şey,

0:03:59.605,0:04:01.612
ikiz çalışması yapmaktır.

0:04:01.636,0:04:05.315
Tek yumurta ikizleri [br]dış etkilerin ve genlerinin

0:04:05.339,0:04:07.386
%100'ünü paylaşırken

0:04:07.410,0:04:10.856
çift yumurta ikizlerinde[br]dış etkilerin %100'ü aynı

0:04:10.880,0:04:14.430
fakat herhangi erkek ve kız kardeş gibi,[br]genlerinin sadece %50'si ortaktır.

0:04:14.454,0:04:18.745
Dolayısıyla tek yumurta ikizlerinin[br]GCSE sonuçlarındaki benzerliği

0:04:18.769,0:04:20.840
çift yumurta ikizleriyle kıyaslayarak,

0:04:20.864,0:04:22.240
biraz da ince hesap yaparak

0:04:22.264,0:04:26.235
farklılığın ve verimliliğin dış etkilere[br]ve genlere ne kadar bağlı olduğu

0:04:26.259,0:04:27.942
ile ilgili bir fikir edinebiliriz.

0:04:27.966,0:04:31.390
Sonuç olarak %58 genlerle alakalıdır.

0:04:31.897,0:04:35.909
Bu sizin ve öğretmenlerinizin uğraşlarını[br]küçümseme anlamına gelmiyor.

0:04:35.933,0:04:38.776
Eğer GCSE sonucunuz[br]tam istediğiniz gibi değilse

0:04:38.776,0:04:41.218
o halde ebeveynlerinizi[br]sorumlu tutabilirsiniz

0:04:41.242,0:04:42.828
ya da en azından genlerini.

0:04:43.392,0:04:45.037
Sorumlu tutamayacağınız şey

0:04:45.061,0:04:47.609
sol beyinli veya sağ beyinli öğrenci olmak

0:04:47.633,0:04:49.569
çünkü bu da bir mit.

0:04:49.593,0:04:52.860
Buradali mite göre sol beyin mantıksal,

0:04:52.884,0:04:54.573
denklemlerle arası iyi

0:04:54.597,0:04:58.073
ve sağ beyin daha yaratıcı,[br]dolayısıyla sağ beyin müzikte daha iyi.

0:04:58.073,0:04:59.237
Aynı şekilde bu da mit,

0:04:59.237,0:05:01.068
çünkü neredeyse yaptığınız her şey

0:05:01.092,0:05:03.906
beyninizin neredeyse tümünün[br]beraber çalışmasını gerektirir,

0:05:03.906,0:05:07.136
hatta en basitinden[br]günlük konuşmalarınız bile.

0:05:07.692,0:05:10.569
Buna rağmen, bu mitin yaşamasının[br]bir sebebi belki de

0:05:10.593,0:05:12.961
ufak da olsa doğruluk payı olmasıdır.

0:05:12.985,0:05:15.676
Benzeri bir mit ise,[br]sol elini kullananların

0:05:15.676,0:05:17.993
sağ elini kullananlardan[br]daha yaratıcı olduğudur.

0:05:18.017,0:05:21.450
Bu bir bakıma doğrudur çünkü[br]beyniniz zıt ellerinizi yönlendirir,

0:05:21.474,0:05:25.163
yani sol elini kullananlarda[br]beynin sağ kısmı sol kısmından

0:05:25.187,0:05:26.985
biraz daha aktiftir,

0:05:27.009,0:05:29.515
yani sağ taraf daha yaratıcıdır görüşü.

0:05:29.539,0:05:31.271
Dolayısıyla sol elini kullananların

0:05:31.271,0:05:34.040
sağ elini kullananlardan[br]daha yaratıcı olduğu doğru değil.

0:05:34.064,0:05:36.354
Doğru olan, iki elini kullanabilen

0:05:36.378,0:05:39.040
veya iki elini[br]farklı işlerde kullanabilenlerin

0:05:39.064,0:05:42.819
tek elini kullananlardan[br]daha yaratıcı olduğu,

0:05:42.843,0:05:45.110
çünkü iki eli kullanmak[br]beynin her iki tarafının

0:05:45.110,0:05:47.326
birbiriyle çok fazla[br]iletişimini gerektirir,

0:05:47.350,0:05:51.214
bu da esnek düşünmeyi içine alıyor gibi.

0:05:51.238,0:05:53.142
Yaratıcı solaklar miti[br]

0:05:53.142,0:05:55.243
iki elini kullanabilme[br]yetisinin solaklarda

0:05:55.243,0:05:58.010
sağ elini kullananlardan[br]daha yaygın olmasından doğar,

0:05:58.034,0:06:01.140
yani yaratıcı solaklar tezinin[br]ufak da olsa doğruluk payı var

0:06:01.164,0:06:02.427
ama çok değil.

0:06:02.967,0:06:05.058
Benzer bir mite göre, duymuşsunuzdur,

0:06:05.082,0:06:07.374
beynimizin sadece [br]%10'unu kullanıyoruz.

0:06:07.398,0:06:08.974
Bu da tamamen mit.

0:06:08.998,0:06:11.738
Hemen hemen yaptığımız her şeyde[br]en sıradan şeyde bile,

0:06:11.762,0:06:13.846
neredeyse beynimizin tamamını kullanırız.

0:06:15.074,0:06:17.234
Bununla beraber çoğumuzun beyin gücünü[br]

0:06:17.258,0:06:21.814
mümkün olduğu kadar çok [br]kullanmadığı da gerçek.

0:06:22.273,0:06:24.728
Peki beyin gücümüzü artırmak[br]için ne yapabiliriz?

0:06:24.752,0:06:27.007
Belki biraz Mozart dinleyebiliriz.

0:06:27.031,0:06:29.636
Mozart etkisini duydunuz mu?

0:06:29.660,0:06:32.593
Yani Mozart'ı dinlemek zekayı açar

0:06:32.617,0:06:35.177
ve IQ testinde performansınızı artırır.

0:06:35.503,0:06:37.612
Aynı şekilde bu mitin de ilginç yanı,

0:06:37.636,0:06:41.048
aslında mit olmasına rağmen,[br]biraz doğruluk payı olmasıdır.

0:06:41.072,0:06:43.332
İlk araştırmada birkaç dakika

0:06:43.356,0:06:46.409
Mozart dinletilen katılımcıların,[br]sonrasında yapılan

0:06:46.433,0:06:48.400
IQ testinde sessiz oturanlardan

0:06:48.424,0:06:51.575
daha başarılı olduğu görüldü.

0:06:52.026,0:06:55.636
Fakat sonraki araştırmaya[br]Mozart müziklerini sevenler

0:06:55.660,0:06:57.767
ve Stephen King'in korku hikayelerinin

0:06:57.767,0:06:59.748
hayranı olan bir grup alındı.

0:06:59.772,0:07:03.491
Katılımcılara müzik ya da[br]hikayeler dinletildi.

0:07:03.515,0:07:06.000
Hikayelerdense Mozart'ı [br]seçen kişilerin IQ'sunda

0:07:06.024,0:07:08.807
hikayelerden çok Mozart'ı dinlemekten,[br]

0:07:08.831,0:07:11.668
ama Mozart müziklerine [br]hikayeleri tercih edenlerin IQ'sunda

0:07:11.692,0:07:14.826
Mozart'tansa Stephen King [br]hikayeleri dinlemekten

0:07:14.850,0:07:16.036
dolayı yükselme oldu.

0:07:16.060,0:07:18.808
Demek ki, sevdiğiniz bir şeyi dinlemek

0:07:18.832,0:07:21.973
sizi bir derece canlandırır ve [br]dar kapsamlı işlerde

0:07:21.997,0:07:23.652
geçici olarak IQ'nuzu artırır.

0:07:23.676,0:07:26.020
Mozart dinlemek ya da [br]

0:07:26.044,0:07:27.645
Stephen King hikayeleri dinlemek

0:07:27.669,0:07:30.755
sizi önünde sonunda daha zeki[br]yapar diye bir ima yok.

0:07:31.619,0:07:33.913
Mozart mitinin diğer bir şekli de

0:07:33.937,0:07:38.986
Mozart dinlemenin sadece zekaya değil,[br]aynı zamanda sağlığa da faydalı olduğudur.

0:07:39.501,0:07:41.975
Maalesef neredeyse her gün[br]Mozart dinleyen biri olan

0:07:41.975,0:07:44.610
Mozart'ın kendisi[br]bel soğukluğu, çiçek hastalığı,

0:07:44.634,0:07:45.796
eklem iltihabı ve [br]

0:07:45.820,0:07:48.975
çoğu kimsenin sonunda

0:07:48.999,0:07:53.065
ölümüne sebep olduğunu düşündüğü[br]frengiden muzdaripti.

0:07:53.851,0:07:56.910
Bu Mozart'ın cinsel partnerini seçerken

0:07:56.910,0:07:59.416
biraz daha dikkatli olması[br]gerektiğini gösterir.

0:07:59.440,0:08:01.313
Peki partnerimizi nasıl seçeriz?

0:08:01.337,0:08:06.596
Söylemek istediğim, bazen[br]sosyologların yaydığı,

0:08:06.620,0:08:10.164
duygusal ilişkilerde eş seçimimizin[br]kültürümüzün bir ürünü

0:08:10.188,0:08:12.051
ve kültüre özgü olduğu miti.

0:08:12.075,0:08:14.326
Fakat veriler bunu desteklemiyor.

0:08:14.350,0:08:18.401
Meşhur bir araştırmada Amerikalılardan [br]Zulululara, dünya genelinden

0:08:18.425,0:08:19.840
32 farklı kültürden insanın

0:08:19.864,0:08:21.896
partnerlerinde[br]ne aradıkları incelendi.

0:08:22.269,0:08:24.445
Dünya'daki her kültürde

0:08:24.469,0:08:27.687
erkekler partnerlerindeki [br]fiziksel çekiciliğe

0:08:27.687,0:08:29.536
kadınlardan daha çok değer verdi,

0:08:29.560,0:08:31.149
ve her kültürde de

0:08:31.173,0:08:35.995
kadınlar hırsa ve yüksek kazanca [br]erkeklerden daha fazla önem verdi.

0:08:36.019,0:08:37.257
Her kültürde de

0:08:37.281,0:08:39.796
erkekler kendilerinden genç[br]kadınları tercih etti,

0:08:39.820,0:08:42.817
ortalama rakam 2,66 yaştı sanırım,

0:08:42.841,0:08:44.290
ve her kültürde de

0:08:44.314,0:08:46.899
kadınlar kendilerinden büyük[br]erkekleri tercih etti,

0:08:46.923,0:08:49.666
ortalama olarak 3,42 yaş,

0:08:49.690,0:08:52.803
neden "herkes yaşlı ve zengin[br]sevgili ister" durumu.

0:08:52.827,0:08:53.827
(Kahkahalar)

0:08:53.851,0:08:56.150
Şimdi partner tutturmaktan,

0:08:56.174,0:08:59.837
basketbol veya futbolda ya da[br]herhangi bir sporda tutturmaya geçiyoruz.

0:08:59.861,0:09:03.993
Buradaki mit, Amerikalıların deyimiyle[br]üst üste isabet

0:09:04.017,0:09:06.321
ya da İngiltere'de dediğimiz[br]mükemmel performans

0:09:06.345,0:09:08.873
tıpkı bu çocuk gibi[br]hiçbir atışı kaçırmayan sporcular.

0:09:08.877,0:09:12.763
Halbuki isabetleri ve kaçan vuruşları

0:09:12.787,0:09:14.406
istatistiksel olarak incelerseniz

0:09:14.430,0:09:16.861
neredeyse hep rastlantı [br]olduğu ortaya çıkar.

0:09:16.885,0:09:19.230
Beyniniz rastlantısal olarak[br]model oluşturur.

0:09:19.254,0:09:20.770
Yazı tura attığınızda,

0:09:20.794,0:09:24.593
rastlantısal olarak arka arkaya[br]yazı veya tura geldiği an olacaktır

0:09:24.617,0:09:27.750
ve beyin de olmayan modelleri[br]görmeyi sevdiğinden,

0:09:27.774,0:09:30.365
biz de bu dizilere bakarak[br]anlam yükleriz ve

0:09:30.389,0:09:32.414
"Evet, bugün gerçekten de formunda" deriz.

0:09:32.438,0:09:34.384
Halbuki atışlar rastgele girseydi

0:09:34.384,0:09:37.111
aynı isabetli ve isabetsiz atış[br]dizisini elde ederdiniz.

0:09:38.591,0:09:41.745
Bir istisna ise [br]maç sonu penaltı atışlarıdır.

0:09:41.769,0:09:44.690
Futbolda penaltı atışlarını inceleyen[br]yeni bir araştırma,

0:09:44.714,0:09:47.098
maç sonu penaltılarında [br]kötü sicili olan ülkeleri,

0:09:47.098,0:09:49.142
örneğin İngiltere gibi ülkeler,

0:09:49.166,0:09:51.325
temsil eden futbolcuların şut çekerken,

0:09:51.349,0:09:55.236
daha iyi olan ülkelerden daha[br]hızlı atma eğiliminde olduğunu gösterdi

0:09:55.260,0:09:58.505
ve sonuç olarak da daha çok[br]isabetsiz atış yapmaları kaçınılmazdır.

0:09:58.894,0:10:00.710
Buradan da şu soru çıkar,

0:10:00.734,0:10:03.763
insanların performanslarını artırmanın[br]bir yolu var mı?

0:10:03.787,0:10:05.763
Düşünmeniz gereken şey,

0:10:05.787,0:10:09.172
başarısızlıkları yüzünden insanları[br]cezalandırmak ve etkisini izlemek.

0:10:09.196,0:10:12.735
"Ceza performansı artırabilir" fikri

0:10:12.759,0:10:14.971
Milgram'ın meşhur[br]öğrenme ve ceza deneyinde

0:10:14.995,0:10:17.595
katılımcıların test ettiklerini[br]düşündükleri şeydi.

0:10:17.619,0:10:20.627
Psikoloji öğrencisiyseniz [br]bunu mutlaka bilirsiniz.

0:10:20.651,0:10:23.194
Devamı şöyle; katılımcılar

0:10:23.218,0:10:26.338
ölümcül olduğuna inandıkları[br]elektrik şoklarından diğer katılımcı

0:10:26.338,0:10:28.575
yanlış cevap verdiğinde[br]sırf beyaz önlüklü biri

0:10:28.599,0:10:31.330
öyle yapmasını dediği için[br]vermeye hazırdı.

0:10:31.354,0:10:33.653
Fakat bu hikaye [br]üç sebepten dolayı mittir.

0:10:33.677,0:10:38.557
İlk olarak, laboratuvar önlüğü[br]beyaz değil aslında gri renkti.

0:10:38.581,0:10:43.318
İkincisi, deney katılımcılara[br]önceden anlatılmıştı

0:10:43.342,0:10:45.685
ve her endişe duyduklarında

0:10:45.709,0:10:48.428
şokların acı verici fakat [br]öldürücü olmadığı

0:10:48.452,0:10:51.408
ve kalıcı bir hasara da[br]sebep olmadığı hatırlatılmıştı.

0:10:51.432,0:10:53.798
Üçüncüsü, katılımcılar şokları[br]

0:10:53.822,0:10:56.620
sırf önlüklü biri [br]dediği için vermiyordu.

0:10:56.644,0:10:58.649
Deneyden sonra[br]görüşme yapıldığında,

0:10:58.673,0:11:01.080
bütün katılımcılar[br]öğrenme ve ceza deneyinin

0:11:01.104,0:11:04.637
katılımcılara anlık, fakat [br]ölümcül olmayan acılar vermesine rağmen,

0:11:04.661,0:11:06.786
bilim için kalıcı kazanımları olan[br]

0:11:06.810,0:11:12.953
önemli bir bilimsel amaca hizmet ettiğine [br]kesinlikle inandıklarını söyledi.

0:11:13.929,0:11:16.719
Pekala, yaklaşık olarak[br]12 dakikadır konuşuyorum

0:11:16.743,0:11:19.332
ve herhalde siz de[br]oturmuş beni dinliyor,

0:11:19.356,0:11:21.611
konuşma tarzımı ve vücut dilimi inceliyor

0:11:21.635,0:11:24.776
ve söylediklerimi[br]dikkate alıp almamanız gerektiğini,

0:11:24.776,0:11:27.333
doğru mu yalan mı konuştuğumu[br]çözmeye çalışıyorsunuz.

0:11:27.333,0:11:29.643
Öyle ise, büyük ihtimalle[br]tamamen yanıldınız.

0:11:29.667,0:11:31.980
Bir yalancıyı vücut dilinden[br]ve konuşma şeklinden

0:11:32.004,0:11:34.182
tespit edebileceğimizi düşünsek de

0:11:34.206,0:11:37.020
yıllardır yapılan[br]yüzlerce psikolojik teste göre,

0:11:37.020,0:11:39.649
polisler ve dedektifler de [br]dahil olmak üzere,

0:11:39.673,0:11:43.193
hepimizin vücut dili ve konuşma tarzından[br]yola çıkarak yalanı tespit etmesi

0:11:43.217,0:11:44.369
aslında bir ihtimaldir.

0:11:44.393,0:11:46.307
İlginçtir ki istisnai bir durum var:

0:11:46.331,0:11:48.479
televizyondaki kayıp haberleri.

0:11:48.503,0:11:51.618
Akrabası kaybolduğunda[br]çağrıda bulunan kişinin

0:11:51.642,0:11:55.071
aslında yakınını kendisinin öldürdüğünü[br]tespit etmek çok basit.

0:11:55.095,0:11:57.991
Sahte yakaranların [br]başını sallama, yana çevirme

0:11:57.991,0:12:00.264
ve konuşurken hata yapmaları[br]daha muhtemelken

0:12:00.264,0:12:01.743
gerçek mağdurların

0:12:01.743,0:12:04.152
kayıplarının döneceğine[br]olan umudunu ifade etmesi

0:12:04.152,0:12:06.176
ve şiddet dilinden kaçınması[br]daha muhtemel.

0:12:06.200,0:12:10.682
Mesela "öldürüldü" yerine [br]"bizden alındı" derler.

0:12:11.076,0:12:13.617
Bu arada konuşmayı bitirme vaktim gelmiş

0:12:13.641,0:12:16.593
ama öncesinde 30 saniye içinde

0:12:16.617,0:12:19.964
psikolojinin en önemli mitinden[br]bahsetmek stiyorum.

0:12:19.988,0:12:24.642
Mit şu: psikoloji sadece [br]ilginç teoriler koleksiyonudur

0:12:24.666,0:12:28.234
ve bunların hepsi faydalı şeyler anlatır[br]ve hepsinin de bir önerisi vardır.

0:12:28.258,0:12:30.749
Geçirdiğimiz sürede size[br]gösterdiğimi umduğum şey,

0:12:30.773,0:12:32.064
bunun doğru olmadığıdır.

0:12:32.088,0:12:35.481
Yapmamız gereken psikoloji teorilerini[br]ne tür tahminler yaptıklarını

0:12:35.505,0:12:37.311
görerek değerlendirmektir.

0:12:37.335,0:12:40.112
Mozart dinlemenin zekayı geliştirmesi,

0:12:40.136,0:12:44.597
bilgiyi tercih ettiğiniz öğrenme şekliyle[br]daha iyi öğrenmeniz

0:12:44.621,0:12:45.796
ya da ne olursa olsun,

0:12:45.820,0:12:48.365
tümü test edilebilir deneysel tahminler

0:12:48.389,0:12:50.200
ve ilerleyebileceğimiz tek yol

0:12:50.224,0:12:52.326
bu tahminleri sıkıca denetlenen,

0:12:52.350,0:12:54.501
deneysel çalışmalardaki verilerle[br]test etmek.

0:12:54.525,0:12:57.430
Sadece böyle yaparak[br]hangi teorilerin

0:12:57.454,0:13:00.054
daha tutarlı olduğunu [br]ve hangilerinin

0:13:00.078,0:13:03.701
tıpkı bugün anlattıklarım gibi[br]mit olduğunu keşfetmeyi umabiliriz.

0:13:03.725,0:13:04.953
Teşekkür ederim.

0:13:04.977,0:13:08.437
(Alkışlar)