1
00:00:01,122 --> 00:00:02,813
Ostatni rok...


2
00:00:02,837 --> 00:00:04,040
był dla mnie jak piekło.

3
00:00:04,064 --> 00:00:05,862
(Śmiech)

4
00:00:08,571 --> 00:00:12,123
Pierwszy raz zjadłem nigeryjski "jollof".

5
00:00:12,147 --> 00:00:13,729
(Śmiech)

6
00:00:14,616 --> 00:00:17,475
Tak na poważnie,

7
00:00:17,499 --> 00:00:20,313
przeszedłem przez wewnętrzny chaos.

8
00:00:21,235 --> 00:00:23,416
Zmierzyłem się z ogromnym stresem,

9
00:00:23,440 --> 00:00:25,463
doświadczyłem ataku paniki.

10
00:00:26,542 --> 00:00:29,232
Nie mogłem pracować przez kilka dni.

11
00:00:30,336 --> 00:00:32,488
A w inne dni

12
00:00:32,488 --> 00:00:36,658
chciało mi się tylko leżeć i płakać.

13
00:00:36,658 --> 00:00:41,907
Lekarz spytał, czy chciałbym pomówić
ze specjalistą od zdrowia psychicznego

14
00:00:41,931 --> 00:00:44,034
o stresie i lęku.

15
00:00:44,769 --> 00:00:46,071
Zdrowie psychiczne?

16
00:00:46,972 --> 00:00:50,862
Zamilkłem i energicznie pokręciłem głową.

17
00:00:53,245 --> 00:00:56,997
Poczułem głęboki wstyd.

18
00:00:58,413 --> 00:01:01,851
Poczułem ciężar piętna.

19
00:01:03,139 --> 00:01:05,498
Mam kochającą, oddaną rodzinę

20
00:01:05,522 --> 00:01:07,829
i niewiarygodnie lojalnych przyjaciół,

21
00:01:07,853 --> 00:01:10,852
a jednak nie umiałem przemóc się,

22
00:01:10,852 --> 00:01:14,476
żeby powiedzieć komuś o moim bólu.

23
00:01:16,004 --> 00:01:20,471
Czułem się przyduszony surową strukturą

24
00:01:20,495 --> 00:01:22,785
afrykańskiej męskości.

25
00:01:23,765 --> 00:01:25,880
"Ludzie mają prawdziwe problemy, Sangu.

26
00:01:25,904 --> 00:01:27,359
Ogarnij się!"

27
00:01:28,956 --> 00:01:31,877
Gdy pierwszy raz usłyszałem 
o zdrowiu psychicznym,

28
00:01:31,880 --> 00:01:35,843
byłem uczniem w szkole z internatem,
świeżo po przyjeździe z Ghany

29
00:01:35,867 --> 00:01:37,798
do Peddie School w New Jersey.

30
00:01:39,067 --> 00:01:42,473
Spotkało mnie brutalne przeżycie:

31
00:01:42,497 --> 00:01:45,050
straciłem w miesiąc siedem bliskich osób.

32
00:01:46,569 --> 00:01:48,025
Pielęgniarkę szkolną

33
00:01:48,049 --> 00:01:52,113
martwiły moje przejścia, 
niech ją Bóg błogosławi,

34
00:01:52,137 --> 00:01:54,087
pytała o moje zdrowie psychiczne.

35
00:01:55,426 --> 00:01:57,409
Pomyślałem: "Odbiło jej?

36
00:01:58,214 --> 00:02:00,658
Nie wie, że jestem Afrykaninem?".

37
00:02:00,682 --> 00:02:01,680
(Śmiech)

38
00:02:01,680 --> 00:02:04,071
Tak jak Okonkwa w powieści
"Wszystko rozpada się",

39
00:02:04,071 --> 00:02:08,356
mężczyźni z Afryki ani nie myślą
o uczuciach, ani ich nie pokazują.

40
00:02:08,971 --> 00:02:10,662
Radzimy sobie z problemami.

41
00:02:10,686 --> 00:02:12,229
(Brawa)

42
00:02:13,181 --> 00:02:15,180
Radzimy sobie z problemami.

43
00:02:15,204 --> 00:02:19,975
Zadzwoniłem do brata
i śmiałem się z "oyibo", białych ludzi,

44
00:02:19,999 --> 00:02:21,856
z ich dziwnych chorób,

45
00:02:21,880 --> 00:02:25,118
depresji, ADD i tych "dziwnych rzeczy".

46
00:02:26,500 --> 00:02:28,491
Dorastając w Afryce Zachodniej,

47
00:02:28,515 --> 00:02:32,896
pojęcie "psychiczny" oznacza szaleńca

48
00:02:32,920 --> 00:02:35,163
z brudnymi dredami,

49
00:02:35,187 --> 00:02:37,963
który bredzi półnagi na ulicy.

50
00:02:39,084 --> 00:02:40,904
Znamy ten typ człowieka.

51
00:02:40,928 --> 00:02:43,209
Rodzice ostrzegali nas przed nim.

52
00:02:43,400 --> 00:02:45,465
"Mamo, dlaczego on jest szalony?".

53
00:02:45,465 --> 00:02:46,455
"Przez narkotyki!

54
00:02:46,455 --> 00:02:49,174
Możesz skończyć tak jak on,
jeśli tylko na nie spojrzysz".

55
00:02:49,174 --> 00:02:50,227
(Śmiech)

56
00:02:50,980 --> 00:02:53,045
Zachorujcie na zapalenie płuc,

57
00:02:53,069 --> 00:02:56,871
a matka pogna z wami
do najbliższego szpitala na leczenie.

58
00:02:58,090 --> 00:03:00,706
Ale ośmielcie się stwierdzić depresję,

59
00:03:01,458 --> 00:03:04,860
a lokalny pastor będzie wypędzać demony

60
00:03:04,884 --> 00:03:06,988
i oskarżać wiedźmy w wiosce.

61
00:03:07,298 --> 00:03:10,198
Według WHO

62
00:03:10,222 --> 00:03:13,280
zdrowie psychiczne oznacza radzenie sobie

63
00:03:13,304 --> 00:03:15,003
ze stresującymi sytuacjami w życiu,

64
00:03:15,921 --> 00:03:19,364
tak, żeby pracować owocnie i wydajnie,

65
00:03:19,388 --> 00:03:23,015
i żeby wnieść wkład dla społeczeństwa.

66
00:03:23,501 --> 00:03:30,113
Zdrowie psychiczne to emocjonalny,
psychologiczny i społeczny dobrobyt.

67
00:03:30,856 --> 00:03:35,616
75% przypadków chorób psychicznych

68
00:03:35,640 --> 00:03:38,268
występuje w biednych państwach.

69
00:03:38,268 --> 00:03:40,140
Jednakże większość afrykańskich rządów

70
00:03:40,154 --> 00:03:44,361
inwestuje mniej niż 1% budżetu
w opiekę zdrowotną,

71
00:03:44,385 --> 00:03:45,661
w zdrowie psychiczne.

72
00:03:46,681 --> 00:03:47,861
Co gorsza,

73
00:03:47,885 --> 00:03:52,004
mamy poważny niedobór
psychiatrów w Afryce.

74
00:03:52,836 --> 00:03:57,119
Dla przykładu, szacuje się, 
że w Nigerii jest ich 200,

75
00:03:57,812 --> 00:04:00,833
w blisko 200 milionowym państwie.

76
00:04:02,422 --> 00:04:03,891
W całej Afryce,

77
00:04:03,915 --> 00:04:07,818
90% osób nie ma dostępu do leczenia.

78
00:04:08,681 --> 00:04:10,434
W rezultacie

79
00:04:10,458 --> 00:04:13,462
cierpimy w samotności,

80
00:04:13,486 --> 00:04:15,930
uciszeni przez piętno.

81
00:04:17,498 --> 00:04:22,173
My, Afrykańczycy, często reagujemy
na zdrowie psychiczne z dystansem,

82
00:04:22,844 --> 00:04:24,046
ignorancją,

83
00:04:24,535 --> 00:04:25,713
poczuciem winy,

84
00:04:26,134 --> 00:04:27,340
strachem

85
00:04:27,934 --> 00:04:29,220
i złością.

86
00:04:30,309 --> 00:04:34,986
Arboleda-Flórez przeprowadził badanie,

87
00:04:35,010 --> 00:04:38,668
które pytało o przyczynę 
chorób psychicznych.

88
00:04:39,667 --> 00:04:44,951
34% nigeryjskich respondentów 
podało nadużywanie narkotyków,

89
00:04:46,340 --> 00:04:51,524
19% podało boski gniew i wolę Boga,

90
00:04:51,548 --> 00:04:52,853
(Śmiech)

91
00:04:53,450 --> 00:04:58,978
12% podało czarną magię i opętanie.

92
00:04:59,796 --> 00:05:04,356
Niewiele osób podało inne
znane przyczyny chorób psychicznych,

93
00:05:04,380 --> 00:05:06,026
takie jak geny,

94
00:05:06,050 --> 00:05:07,986
status społecznoekonomiczny,

95
00:05:08,010 --> 00:05:09,605
wojnę,

96
00:05:09,629 --> 00:05:11,042
konflikt

97
00:05:11,066 --> 00:05:12,581
albo stratę bliskiej osoby.

98
00:05:14,009 --> 00:05:16,896
Potępianie chorób psychicznych

99
00:05:16,920 --> 00:05:21,386
często skutkuje ostracyzmem
i demonizowaniem chorych.

100
00:05:22,435 --> 00:05:26,431
Fotoreporter Robin Hammond 
udokumentował takie złe traktowanie

101
00:05:26,455 --> 00:05:27,848
w Ugandzie,

102
00:05:28,845 --> 00:05:30,174
w Somalii,

103
00:05:31,269 --> 00:05:33,098
a także tu, w Nigerii.

104
00:05:35,554 --> 00:05:40,326
Piętno jest osobiste.

105
00:05:42,122 --> 00:05:43,751
W 2009 roku

106
00:05:44,796 --> 00:05:47,902
odebrałem szaleńczy telefon w środku nocy.

107
00:05:49,359 --> 00:05:51,707
U mojego najlepszego przyjaciela,

108
00:05:51,731 --> 00:05:56,870
błyskotliwego, skłonnego do refleksji,
urzekającego, młodego mężczyzny,

109
00:05:56,894 --> 00:05:59,045
zdiagnozowano schizofrenię.

110
00:06:00,604 --> 00:06:05,022
Widziałem, jak odsunęło się
kilku przyjaciół, z którymi dorastaliśmy.

111
00:06:07,316 --> 00:06:08,839
Słyszałem chichoty.

112
00:06:09,628 --> 00:06:11,220
Słyszałem szepty.

113
00:06:12,186 --> 00:06:14,416
"Słyszałeś, że on oszalał?"

114
00:06:15,275 --> 00:06:17,195
"Odbiło mu!"

115
00:06:17,849 --> 00:06:22,169
Obraźliwe i poniżające
komentarze o jego stanie,

116
00:06:22,193 --> 00:06:26,170
słowa, których nigdy
nie powiemy o chorym na raka

117
00:06:26,194 --> 00:06:27,954
albo o chorym na malarię.

118
00:06:28,664 --> 00:06:32,343
Gdy jednak chodzi o choroby psychiczne,

119
00:06:32,367 --> 00:06:35,417
ignorancja miażdży empatię.

120
00:06:36,719 --> 00:06:40,888
Stałem u jego boku
gdy środowisko się od niego odsunęło.

121
00:06:42,160 --> 00:06:44,492
Nasza miłość nigdy się nie zachwiała.

122
00:06:45,848 --> 00:06:48,927
Zainteresowało mnie zdrowie psychiczne.

123
00:06:49,874 --> 00:06:52,506
Zainspirowany jego nieszczęściem,

124
00:06:52,530 --> 00:06:55,853
pomogłem w założeniu
grupy wsparcia dla uczniów

125
00:06:55,877 --> 00:06:57,532
w moim koledżu.

126
00:06:57,556 --> 00:07:00,933
W ramach pracy korepetytora
na studiach magisterskich

127
00:07:00,957 --> 00:07:04,919
wspierałem wielu licencjatów
z problemami psychicznymi.

128
00:07:05,451 --> 00:07:07,966
Widziałem problemy afrykańskich studentów

129
00:07:07,990 --> 00:07:09,827
z rozmową na ten temat.

130
00:07:10,746 --> 00:07:14,742
Nawet z tą wiedzą i ich historiami,

131
00:07:14,766 --> 00:07:16,752
sam miałem trudności,

132
00:07:16,776 --> 00:07:21,349
żeby porozmawiać z kimś,
gdy mierzyłem się z własnym lękiem,

133
00:07:21,373 --> 00:07:25,335
tak wielki jest strach
przed opinią szaleńca.

134
00:07:27,915 --> 00:07:29,113
Wszyscy,

135
00:07:29,878 --> 00:07:32,065
ale w szczególności my, Afrykańczycy,

136
00:07:32,955 --> 00:07:38,862
musimy uświadomić sobie, że choroby
psychiczne nie ujmują nam męskości,

137
00:07:38,886 --> 00:07:41,777
a trauma nie neguje naszej siły.

138
00:07:42,936 --> 00:07:47,645
Musimy uznać zdrowie psychiczne
za ważne na równi z fizycznym.

139
00:07:48,583 --> 00:07:52,986
Musimy przestać cierpieć w ciszy.

140
00:07:54,119 --> 00:07:57,577
Musimy zaprzestać piętnowania choroby

141
00:07:57,601 --> 00:07:59,807
i ranienia chorych.

142
00:08:01,579 --> 00:08:03,038
Porozmawiajcie z przyjaciółmi.

143
00:08:04,014 --> 00:08:05,590
Porozmawiajcie z bliskimi.

144
00:08:06,574 --> 00:08:08,339
Porozmawiajcie ze specjalistami.

145
00:08:09,617 --> 00:08:10,895
Bądźcie otwarci.

146
00:08:11,795 --> 00:08:13,672
Czyńcie to z przekonaniem,

147
00:08:14,515 --> 00:08:17,042
że nie jesteście sami.

148
00:08:18,191 --> 00:08:20,371
Odezwijcie się, jeśli macie kłopoty.

149
00:08:22,594 --> 00:08:26,121
Uczciwe podejście do samopoczucia

150
00:08:26,145 --> 00:08:27,804
nie oznacza słabości.

151
00:08:28,809 --> 00:08:30,352
Oznacza, że jesteśmy ludźmi.

152
00:08:31,679 --> 00:08:36,225
Czas zakończyć piętnowanie
chorób psychicznych.

153
00:08:37,110 --> 00:08:40,521
Więc kiedy znów usłyszycie
słowo "psychiczny",

154
00:08:41,408 --> 00:08:43,403
nie myślcie o szaleńcu.

155
00:08:44,343 --> 00:08:45,552
Pomyślcie o mnie.

156
00:08:45,976 --> 00:08:47,900
(Brawa)

157
00:08:47,924 --> 00:08:49,207
Dziękuję.

158
00:08:49,231 --> 00:08:53,223
(Brawa)