WEBVTT

00:00:01.006 --> 00:00:03.790
Existen rexistros históricos 
que nos permiten saber

00:00:03.790 --> 00:00:05.880
como vestían os antigos gregos,

00:00:06.150 --> 00:00:07.264
como vivían,

00:00:07.458 --> 00:00:08.600
como loitaban...

00:00:09.004 --> 00:00:10.528
mais, como pensaban?

00:00:11.432 --> 00:00:15.562
Unha idea natural é que os aspectos máis
profundos do pensamento humano

00:00:15.796 --> 00:00:17.582
--a nosa capacidade para imaxinar,

00:00:17.792 --> 00:00:19.056
para sermos conscientes,

00:00:19.453 --> 00:00:20.284
para soñar--

00:00:20.468 --> 00:00:22.087
foron sempre os mesmos.

00:00:22.872 --> 00:00:24.168
Outra posibilidade

00:00:24.395 --> 00:00:27.693
é que as transformacións sociais
que deran forma á nosa cultura

00:00:28.142 --> 00:00:31.927
puideran cambiar tamén as columnas
estruturais do pensamento humano.

00:00:32.911 --> 00:00:35.435
Pode que todos teñamos opinións
diferentes sobre isto.

00:00:35.459 --> 00:00:38.070
Realmente, trátase
dun vello debate filosófico.

00:00:38.644 --> 00:00:41.346
No entanto, pode abordarse
esta pregunta desde a ciencia?

00:00:42.834 --> 00:00:45.050
Gustaríame propoñer que,

00:00:45.364 --> 00:00:49.755
do mesmo xeito que recreamos o
aspecto das antigas cidades gregas

00:00:50.160 --> 00:00:52.067
a partir duns cantos ladrillos,

00:00:52.572 --> 00:00:56.132
vexamos os escritos dunha cultura
como os rexistros arqueolóxicos,

00:00:56.722 --> 00:00:58.865
os fósiles do pensamento humano.

00:00:59.905 --> 00:01:00.944
E, de feito,

00:01:01.103 --> 00:01:03.309
facendo algún tipo de análise psicolóxica

00:01:03.333 --> 00:01:06.164
dalgúns dos libros máis antigos
da cultura humana,

00:01:07.211 --> 00:01:11.947
Julian Jaynes suxeriu nos 70
unha hipótese tan arriscada como radical:

00:01:12.880 --> 00:01:14.734
que hai só 3.000 anos,

00:01:15.317 --> 00:01:20.205
os humanos eran
o que hoxe chamaríamos esquizofrénicos.

00:01:21.753 --> 00:01:23.261
E fixo esta afirmación

00:01:23.285 --> 00:01:26.342
baseándose en que os primeiros humanos
descritos neses libros

00:01:26.610 --> 00:01:28.514
comportábanse de xeito sistemático

00:01:28.538 --> 00:01:31.130
nas diferentes tradicións
e lugares do mundo,

00:01:31.578 --> 00:01:34.709
como se escoitasen e obedecesen voces

00:01:35.134 --> 00:01:37.798
que eles crían que procedían dos Deuses,

00:01:38.198 --> 00:01:39.396
ou das musas...

00:01:40.063 --> 00:01:42.832
e que hoxe chamariamos alucinacións.

00:01:43.888 --> 00:01:46.174
E só máis tarde, co paso do tempo,

00:01:46.538 --> 00:01:49.899
comezaron a recoñecer
que eles mesmos eran os creadores,

00:01:50.213 --> 00:01:52.609
os donos daquelas voces interiores.

00:01:53.316 --> 00:01:55.690
E a partir disto, gañaron introspección:

00:01:56.055 --> 00:01:58.538
a capacidade de pensar
sobre os propios pensamentos.

00:01:59.785 --> 00:02:02.800
Así que a teoría de Jaynes
é que a consciencia,

00:02:03.206 --> 00:02:05.840
polo menos da forma
en que a percibimos hoxe,

00:02:06.396 --> 00:02:09.669
sentindo que somos pilotos
na nosa propia existencia,

00:02:09.960 --> 00:02:12.634
é un avance cultural bastante recente.

00:02:13.456 --> 00:02:15.176
E esta teoría é formidable,

00:02:15.176 --> 00:02:16.453
mais ten un problema obvio

00:02:16.453 --> 00:02:20.460
que é o feito de estar construída
sobre uns poucos exemplos moi específicos.

00:02:21.085 --> 00:02:22.848
De xeito que a pregunta é se a teoría

00:02:22.872 --> 00:02:27.057
de que a introspección desenvolvida
na historia humana hai só 3.000 anos

00:02:27.647 --> 00:02:30.871
se pode examinar desde un punto de vista
cuantitativo e obxectivo.

00:02:31.543 --> 00:02:34.796
E o problema de como abordar
isto é bastante obvio.

00:02:35.130 --> 00:02:38.427
Non é coma se Platón se erguese
un día e logo escribise.

00:02:38.614 --> 00:02:40.157
"Ola, son Platón,

00:02:40.167 --> 00:02:43.196
e desde hoxe, teño unha conciencia
completamente introspectiva."

00:02:43.226 --> 00:02:44.646
(Risas)

00:02:45.527 --> 00:02:48.444
E isto, en verdade, dinos
cal é a esencia do problema.

00:02:49.467 --> 00:02:53.522
Temos que atopar a emerxencia
dun concepto que nunca foi dito.

00:02:54.434 --> 00:02:58.443
A palabra "introspección"
non aparece nin unha soa vez

00:02:58.768 --> 00:03:00.687
nos libros que queremos analizar.

00:03:01.728 --> 00:03:05.715
Así que a nosa forma de resolvelo
foi construír o espazo das palabras.

00:03:06.571 --> 00:03:09.663
Este é un gran espazo
que contén todas as palabras

00:03:09.882 --> 00:03:12.422
dispostas de modo 
que a distancia entre dúas delas

00:03:12.708 --> 00:03:15.443
é indicativa do estreitamente
relacionadas que están.

00:03:16.460 --> 00:03:17.611
Por exemplo,

00:03:17.635 --> 00:03:20.532
un espera que as palabras
"can" e "gato" estean moi próximas,

00:03:20.556 --> 00:03:24.387
e que "pomelo" e "logaritmo"
estean moi separadas.

00:03:24.809 --> 00:03:28.705
E isto débese cumprir para cada
par de palabras dentro do espazo.

00:03:29.666 --> 00:03:32.717
E podemos construír o espazo das palabras
de diferentes maneiras.

00:03:32.911 --> 00:03:34.634
Unha é preguntándolles aos expertos,

00:03:34.658 --> 00:03:36.481
un pouco como facemos cos dicionarios.

00:03:36.896 --> 00:03:38.324
Outra posibilidade

00:03:38.348 --> 00:03:41.972
é seguir a simple suposición de que
cando dúas palabras están relacionadas

00:03:42.087 --> 00:03:44.306
tenden a aparecer nas mesmas frases,

00:03:44.460 --> 00:03:45.805
nos mesmos parágrafos,

00:03:45.937 --> 00:03:47.424
nos mesmos documentos,

00:03:47.731 --> 00:03:50.718
máis veces das que se esperaría
por simple casualidade.

00:03:52.231 --> 00:03:53.930
E esta sinxela hipótese,

00:03:54.305 --> 00:03:55.518
este simple método,

00:03:55.635 --> 00:03:57.446
cunha serie de trucos computacionais

00:03:57.446 --> 00:03:58.655
relacionados co feito

00:03:58.679 --> 00:04:01.305
de que este é un espazo complexo
e de gran dimensión,

00:04:01.767 --> 00:04:03.432
resultou ser moi efectivo.

00:04:04.155 --> 00:04:06.829
E para darvos unha mostra
do ben que funciona,

00:04:06.981 --> 00:04:10.808
este é o resultado conseguido cando
analizamos algunhas palabras familiares.

00:04:11.607 --> 00:04:12.792
Podedes ver primeiro

00:04:12.816 --> 00:04:15.977
que as palabras se organizan 
automaticamente en campos semánticos.

00:04:16.118 --> 00:04:18.334
Velaí as froitas, as partes do corpo,

00:04:18.358 --> 00:04:20.784
as partes do ordenador,
os termos científicos...

00:04:21.119 --> 00:04:25.341
O algoritmo tamén identifica
que organizamos conceptos en xerarquías.

00:04:25.852 --> 00:04:27.003
Por exemplo,

00:04:27.027 --> 00:04:30.624
podedes ver que os termos científicos
se distribúen en dúas subcategorías

00:04:30.648 --> 00:04:32.748
de termos astronómicos e físicos.

00:04:33.338 --> 00:04:35.584
E logo temos cousas moi sutís.

00:04:35.608 --> 00:04:37.513
Por exemplo, a palabra astronomía,

00:04:37.537 --> 00:04:39.492
que parece ter unha disposición estraña,

00:04:39.492 --> 00:04:41.265
está exactamente onde debería,

00:04:41.448 --> 00:04:42.682
entre o que é,

00:04:43.067 --> 00:04:44.129
unha ciencia real,

00:04:44.361 --> 00:04:45.768
e entre o que describe,

00:04:45.921 --> 00:04:47.384
os termos astronómicos.

00:04:48.182 --> 00:04:50.073
E poderiamos seguir e seguir con isto.

00:04:50.097 --> 00:04:52.157
En verdade, se ollades para isto un anaco,

00:04:52.181 --> 00:04:54.039
e unides traxectorias aleatoriamente,

00:04:54.063 --> 00:04:57.229
veredes que se parece
un pouco a facer poesía.

00:04:58.018 --> 00:04:59.900
Pasa isto porque, dalgún xeito,

00:04:59.924 --> 00:05:02.864
camiñar por este espazo
é como camiñar pola mente.

00:05:04.027 --> 00:05:05.644
E por último,

00:05:05.668 --> 00:05:09.465
este algoritmo tamén identifica
cales son as nosas intuicións,

00:05:09.732 --> 00:05:13.390
sobre que palabras deberían ir primeiro
ao campo da introspección.

00:05:13.652 --> 00:05:14.875
Así, por exemplo,

00:05:14.899 --> 00:05:18.770
palabras como "eu," "culpa,"
"razón," "emoción,"

00:05:18.902 --> 00:05:20.695
están moi preto de "introspección,"

00:05:20.815 --> 00:05:21.966
mentres que outras,

00:05:21.990 --> 00:05:24.160
como "vermello," "fútbol,"
"candea," "plátano"

00:05:24.181 --> 00:05:25.425
están moi lonxe.

00:05:26.054 --> 00:05:28.343
E unha vez que construímos o espazo,

00:05:28.840 --> 00:05:31.366
a pregunta sobre a historia
da introspección,

00:05:31.690 --> 00:05:33.768
ou sobre a historia de calquera concepto

00:05:34.047 --> 00:05:38.450
que antes parecía abstracta e
dalgún xeito difusa,

00:05:38.850 --> 00:05:40.277
vólvese concreta,

00:05:40.478 --> 00:05:43.129
é abordable desde a ciencia cuantitativa.

00:05:44.216 --> 00:05:46.700
Todo o que temos que facer é
coller os libros,

00:05:47.002 --> 00:05:48.222
dixitalizalos,

00:05:48.407 --> 00:05:50.914
e tomar este fluxo de palabras
como unha traxectoria,

00:05:51.240 --> 00:05:52.969
proxectándoo no espazo,

00:05:53.233 --> 00:05:56.675
e logo preguntármonos se esta traxectoria
pasa un tempo significativo

00:05:57.011 --> 00:05:59.860
circulando preto do concepto
de introspección.

00:06:00.760 --> 00:06:01.956
E con isto,

00:06:01.980 --> 00:06:04.192
poderiamos analizar
a historia da introspección

00:06:04.192 --> 00:06:05.957
na tradición da antiga Grecia,

00:06:06.061 --> 00:06:08.663
da cal temos o mellor rexistro
escrito dispoñible.

00:06:09.631 --> 00:06:11.956
Así que o que fixemos foi
coller todos os libros,

00:06:11.956 --> 00:06:13.845
ordenámolos cronoloxicamente,

00:06:14.068 --> 00:06:15.820
e de cada libro collemos as palabras

00:06:15.820 --> 00:06:17.645
e proxectámolas no espazo,

00:06:18.109 --> 00:06:21.027
logo miramos o cerca
que cada palabra estaba da introspección,

00:06:21.027 --> 00:06:22.257
e fixemos unha media.

00:06:22.590 --> 00:06:25.316
Despois preguntámonos se,
a medida que pasaba o tempo,

00:06:25.812 --> 00:06:28.930
eses libros se achegaban máis e máis

00:06:29.088 --> 00:06:30.509
ao concepto da introspección.

00:06:30.866 --> 00:06:34.667
E isto é exactamente o que sucede
na tradición da Grecia antiga.

00:06:35.698 --> 00:06:39.035
Pódese ver que, dentro dos libros
máis antigos na tradición homérica

00:06:39.035 --> 00:06:42.261
hai unha pequena aproximación
á introspección.

00:06:42.505 --> 00:06:44.491
Pero uns catro séculos antes de Cristo,

00:06:44.515 --> 00:06:49.223
comeza a despegar rapidamente
ata case quintuplicarse

00:06:49.247 --> 00:06:51.747
a aproximación paulatina dos libros

00:06:51.771 --> 00:06:53.453
ao concepto de introspección.

00:06:54.159 --> 00:06:56.104
E algo bo disto

00:06:56.567 --> 00:06:58.065
é que agora podémonos preguntar

00:06:58.065 --> 00:07:01.812
se isto tamén é certo nunha tradición
diferente e independente.

00:07:02.962 --> 00:07:06.138
Así que empregamos esta mesma análise
na tradición xudeocristiá,

00:07:06.162 --> 00:07:08.883
e obtivemos virtualmente o mesmo patrón.

00:07:09.548 --> 00:07:14.183
De novo, un pequeno aumento nos libros
máis antigos do Antigo Testamento,

00:07:14.207 --> 00:07:16.121
e logo un aumento moito máis rápido

00:07:16.145 --> 00:07:17.984
nos libros do Novo Testamento.

00:07:18.008 --> 00:07:19.960
E logo chegamos ó cumio da introspección

00:07:20.064 --> 00:07:22.191
n’as “Confesións de Santo Agostiño”,

00:07:22.215 --> 00:07:24.072
uns catrocentos anos despois de Cristo.

00:07:24.897 --> 00:07:26.554
E isto foi moi importante,

00:07:26.865 --> 00:07:30.238
porque Santo Agostiño
foi recoñecido por eruditos,

00:07:30.262 --> 00:07:32.174
filólogos, historiadores,

00:07:32.458 --> 00:07:34.536
como un dos fundadores da instrospección.

00:07:35.060 --> 00:07:38.357
En verdade, algúns considérano
o pai da psicoloxía moderna.

00:07:39.012 --> 00:07:40.723
Así que o noso algoritmo,

00:07:40.875 --> 00:07:43.717
que ten a virtude de ser cuantitativo,

00:07:43.741 --> 00:07:44.821
de ser obxectivo,

00:07:45.028 --> 00:07:46.762
e, por suposto, sumamente veloz

00:07:47.068 --> 00:07:49.195
--opera nunha fracción de segundo--

00:07:49.489 --> 00:07:52.660
pode captar algunhas
das conclusións máis importantes

00:07:53.016 --> 00:07:55.238
desta longa tradición de investigación.

00:07:56.317 --> 00:07:59.608
E isto é dalgún xeito
unha das belezas da ciencia,

00:07:59.992 --> 00:08:03.165
que é que agora esta idea pode trasladarse

00:08:03.492 --> 00:08:06.063
e estenderse a moitos dominios distintos.

00:08:06.769 --> 00:08:11.229
Así que do mesmo xeito que preguntamos
sobre o pasado da percepción humana,

00:08:11.560 --> 00:08:14.745
quizais a pregunta máis complicada
que podemos formularnos

00:08:14.990 --> 00:08:19.045
é se isto pode contarnos algo
sobre o futuro da nosa propia consciencia.

00:08:19.550 --> 00:08:21.020
Dito de forma máis precisa,

00:08:21.044 --> 00:08:23.015
se as palabras que pronunciamos hoxe

00:08:23.484 --> 00:08:28.184
poden dicir algo sobre onde estarán
as nosas mentes nuns cantos días,

00:08:28.705 --> 00:08:29.856
nuns cantos meses

00:08:29.880 --> 00:08:30.895
ou nuns cantos anos.

00:08:31.597 --> 00:08:34.522
E da mesma forma en que moitos de nós
levamos sensores

00:08:34.640 --> 00:08:36.203
que nos miden o ritmo cardíaco,

00:08:36.451 --> 00:08:37.668
a respiración,

00:08:37.744 --> 00:08:38.966
os xenes,

00:08:39.434 --> 00:08:42.349
coa esperanza de que poida axudarnos
a previr enfermidades,

00:08:43.030 --> 00:08:46.565
podemos preguntarnos se monitorizando
e analizando as palabras que dicimos,

00:08:46.655 --> 00:08:48.960
chiamos, enviamos por correo, escribimos,

00:08:49.362 --> 00:08:54.066
estas poden indicar antes de tempo
se algo vai ir mal nas nosas mentes.

00:08:55.087 --> 00:08:56.621
E canda Guillermo Cecchi,

00:08:56.645 --> 00:08:59.407
o meu irmán nesta aventura,

00:08:59.670 --> 00:09:01.172
fixémonos cargo desta tarefa.

00:09:02.228 --> 00:09:07.615
E fixémolo analizando 
o discurso gravado de 34 mozos

00:09:07.784 --> 00:09:10.562
que tiñan un alto risco
de desenvolver esquizofrenia.

00:09:11.434 --> 00:09:13.925
O que fixemos foi medir
o discurso no día un,

00:09:14.229 --> 00:09:17.549
e logo preguntarnos se as propiedades
dese discurso poderían predicir,

00:09:17.605 --> 00:09:20.101
nun intervalo de case tres anos,

00:09:20.125 --> 00:09:22.160
o futuro desenvolvemento da psicose.

00:09:23.427 --> 00:09:25.793
Pero malia as nosas expectativas,

00:09:25.817 --> 00:09:28.934
acadamos un fracaso tras outro.

00:09:29.793 --> 00:09:33.410
Non había información 
suficiente na semántica

00:09:33.699 --> 00:09:36.313
coma para predicir
a futura organización da mente.

00:09:36.516 --> 00:09:38.091
Era boa dabondo

00:09:38.349 --> 00:09:42.253
para distinguir entre un grupo
de esquizofrénicos e un grupo de control,

00:09:42.548 --> 00:09:44.690
como fixeramos cos textos antigos,

00:09:45.284 --> 00:09:48.278
mais non para predicir
o inicio dunha psicose.

00:09:49.164 --> 00:09:50.539
Porén, decatámonos

00:09:50.894 --> 00:09:54.542
de que quizais o máis importante 
non era o que estaban a dicir,

00:09:55.006 --> 00:09:56.586
senón como o dicían.

00:09:57.679 --> 00:09:58.873
Máis especificamente,

00:09:58.873 --> 00:10:01.869
non se trataba do campo semántico
ao que pertencían as palabras,

00:10:01.869 --> 00:10:04.374
senón do lonxe e rápido que saltaban

00:10:04.398 --> 00:10:06.524
dun campo semántico a outro.

00:10:07.247 --> 00:10:08.792
Así que elaboramos esta medida,

00:10:08.792 --> 00:10:11.169
denominada "coherencia semántica",

00:10:11.415 --> 00:10:16.219
que basicamente mide a persistencia
da fala dentro dun tema semántico,

00:10:16.243 --> 00:10:17.772
nunha categoría semántica.

00:10:19.294 --> 00:10:22.889
E resultou que neste grupo de 34 persoas,

00:10:23.365 --> 00:10:27.024
o algoritmo baseado
na coherencia semántica puido predicir,

00:10:27.048 --> 00:10:29.270
cunha precisión do 100 por cento,

00:10:29.572 --> 00:10:32.079
quen desenvolvería psicose e quen non.

00:10:32.976 --> 00:10:35.913
E isto foi algo que non se puido conseguir

00:10:35.937 --> 00:10:37.445
--nin por aproximación--

00:10:37.469 --> 00:10:40.595
con ningunha 
das medidas clínicas existentes.

00:10:42.525 --> 00:10:46.021
E recordo vividamente,
mentres traballaba nisto,

00:10:46.128 --> 00:10:48.445
estaba eu sentado diante do ordenador

00:10:48.469 --> 00:10:50.752
e vin uns cantos chíos de Polo

00:10:51.128 --> 00:10:54.261
--Polo fora o meu primeiro estudante
en Bos Aires,

00:10:54.269 --> 00:10:56.380
e naquel momento
estaba a vivir en Nova York

00:10:56.413 --> 00:10:58.501
E había algo nos seus chíos

00:10:58.525 --> 00:11:01.706
--non era quen de dicir o que,
non había nada explícito--

00:11:02.050 --> 00:11:03.692
pero tiven un forte presentimento,

00:11:04.095 --> 00:11:06.969
unha forte intuición, 
de que algo non ía ben.

00:11:08.347 --> 00:11:11.070
Así que collín o teléfono e chameino,

00:11:11.094 --> 00:11:12.682
e era certo, non se sentía ben.

00:11:13.362 --> 00:11:15.078
E este simple feito,

00:11:15.323 --> 00:11:17.389
este ler entre liñas,

00:11:17.838 --> 00:11:21.695
este sentir, a través das palabras,
os seus sentimentos,

00:11:22.124 --> 00:11:25.023
foi unha forma de axudar
sinxela, pero moi efectiva.

00:11:25.987 --> 00:11:27.318
O que vos digo hoxe

00:11:27.649 --> 00:11:29.882
é que estamos preto de comprender

00:11:30.181 --> 00:11:33.528
como converter esta intuición
que todos temos,

00:11:34.491 --> 00:11:35.732
que todos compartimos,

00:11:35.880 --> 00:11:37.077
nun algoritmo.

00:11:38.102 --> 00:11:39.462
E, ao facelo,

00:11:39.587 --> 00:11:43.639
poderiamos ver no futuro 
unha forma moi diferente de saúde mental,

00:11:44.261 --> 00:11:49.370
baseada nunha análise obxectiva,
cuantitativa e automatizada

00:11:49.906 --> 00:11:51.369
das palabras que escribimos,

00:11:51.639 --> 00:11:53.073
das palabras que dicimos.

00:11:53.320 --> 00:11:54.431
Grazas.

00:11:55.075 --> 00:11:58.325
(Aplausos)