0:00:09.205,0:00:11.195 "Kechirasiz, telefonimni quvvati tugadi". 0:00:11.195,0:00:13.494 "Jiddiy narsa yo'q. Hammasi yaxshi". 0:00:13.494,0:00:16.847 "Qo'yilgan ayblovlar mutlaqo asossiz". 0:00:16.847,0:00:20.799 "Kompaniya boshliqlari bu [br]qonunbuzarliklardan bexabar edi". 0:00:20.799,0:00:23.543 "Men seni sevaman". 0:00:23.543,0:00:26.656 Biz yolg'on bilan har kuni 10 dan[br]200 martagacha yuzlanamiz, 0:00:26.656,0:00:30.022 va yolg'onni aniqlash yo'llarini 0:00:30.022,0:00:32.700 topish uchun ancha vaqt ketkazamiz: 0:00:32.700,0:00:36.042 O'rta asr tergov va qiynash [br]qurollaridan tortib, poligraflar 0:00:36.042,0:00:38.725 ovoz va nafas olishni [br]analiz qiladigan mashinalar, 0:00:38.725,0:00:42.324 200 kg dan iborat miya biotoklarini [br]yozuvchi uskunalargacha. 0:00:42.324,0:00:45.296 Shunga qaramay, bunday uskunalar ma'lum bir[br]sharoyitda ishlaydi 0:00:45.296,0:00:48.156 va ko'pchiliklarini hattoki aldash [br]ham mumkin, va ularni sud 0:00:48.156,0:00:52.121 jarayoni uchun ishlatishni [br]ishonchli deb bilishmaydi. 0:00:52.121,0:00:54.665 Agar muammo bu usullarda emas, [br]aldoqchilarning 0:00:54.665,0:00:59.066 fiziologik belgilarining o'zgarishi [br]borasidagi g'oyada bo'lsa-chi? 0:00:59.066,0:01:01.071 Agar bunga to'g'ri qarasak, muloqotga 0:01:01.071,0:01:05.146 oid bilimlarni yolg'onni analiz qilish [br]uchun qo'llasak-chi? 0:01:05.146,0:01:09.983 Biz ko'pincha o'zimizni yanada yaxshiroq [br]ta'riflash uchun aldasak kerak. 0:01:09.983,0:01:12.859 Aslida qanday bo'lishni xoxlasak [br]shunday ta'riflaymiz. 0:01:12.859,0:01:15.317 Asli holimizda qanaqa ekanligimizni emas. 0:01:15.317,0:01:19.569 Lekin miyamiz orzu qilish bilan band [br]bo'lganda, u juda ko'p signallar beradi. 0:01:19.569,0:01:23.728 Bizning ongimiz emotsional informatsiya-[br]ning bor-yo'g'i 5%ini boshqaradi, 0:01:23.728,0:01:25.288 muloqot ham shu jumladan. 0:01:25.288,0:01:28.931 Qolgan 95%i esa ongimiz doirasidan [br]tashqarida. 0:01:28.931,0:01:31.874 Reallikni his qilish haqidagi ayrim [br]adabiyotlarga ko'ra, 0:01:31.874,0:01:34.236 tasavvurga asoslangan voqealar 0:01:34.236,0:01:38.117 haqiqatga asoslanganlariga qaraganda [br]katta farq qiladi. 0:01:38.117,0:01:42.143 Bu shuni anglatadiki, ma'lum bir mavzuda [br]yolg'onni o'ylab topish kuch talab etadi, 0:01:42.143,0:01:45.226 va buning oqibatida boshqacha [br]til modeli ishlatiladi. 0:01:45.226,0:01:48.231 "Lingvistik matn analizi" deb nom [br]olgan texnologiya 0:01:48.231,0:01:50.955 yolg'onning ong osti tilining to'rtta [br]umumiy modelini 0:01:50.955,0:01:53.942 aniqlashga yordam berdi. 0:01:53.942,0:01:58.497 Birinchi model: aldayotganda yolg'onchilar[br]o'zi haqida juda kam axborot beradi. 0:01:58.497,0:02:02.248 Ular o'z yolg'onidan uzoqroq bo'lish [br]maqsadida o'zlari haqida 0:02:02.248,0:02:05.509 uchinchi shaxsda gapirishadi yoki [br]yozishadi. 0:02:05.509,0:02:07.158 Nima soxta eshitiladi: 0:02:07.158,0:02:09.990 "Uyda hech qanday bazm uyushtirilmadi" 0:02:09.990,0:02:13.178 yoki "Men bu uyda bazm uyushtirmadim"? 0:02:13.178,0:02:15.757 Ikkinchi tomondan, yolg'onchilarda[br]odatda o'z yolg'oni 0:02:15.757,0:02:19.262 sabab aybdorlik hissi uyg'onib, [br]oqibatda negativ kayfiyatda bo'lishadi. 0:02:19.262,0:02:21.422 Masalan yolg'onchi shunday deydi: 0:02:21.422,0:02:25.613 "Kechirasiz, telefonim o'chib qolgandi. [br]O'lgudek yomon ko'raman shunday qilishini" 0:02:25.613,0:02:28.877 Uchinchidan, yolg'onchilar odatda [br]hammasini juda oddiy izohlashadi. 0:02:28.877,0:02:32.155 Bunga sabab, miyaning murakkab[br]yolg'on o'ylab topishdan bosh tortishi. 0:02:32.155,0:02:33.329 Hukm yoki baho? 0:02:33.329,0:02:36.183 Bu narsalarni miyada hisob-kitob [br]qilish qiyin. 0:02:36.183,0:02:38.678 AQSH prezidentining gaplarini eslaymiz: 0:02:38.678,0:02:41.790 "Menda bu ayol bilan hech qanday jinsiy [br]aloqa bo'lgani yo'q". 0:02:41.790,0:02:44.683 Va, nihoyat, oddiy izohlashlarga qaramasdan, 0:02:44.683,0:02:48.158 yolg'onchilar murakkab va oddiy bo'lmagan[br]gap tuzilishlarini qo'llashadi. 0:02:48.158,0:02:49.764 Keraksiz so'zlarni ishlatib, 0:02:49.764,0:02:53.500 ahamiyatsiz, lekin rost bo'lib ko'rinuvchi[br]detallarni keltirishadi. 0:02:53.500,0:02:56.164 Boshqa prezident shov-shuvdan[br]keyin shunday degan: 0:02:56.164,0:02:59.534 "Haqiqiy qidiruv-tergov ishlaridan keyin [br]shuni ishontirib aytamanki, 0:02:59.534,0:03:01.321 Oq uy ishchilaridan hech kim, 0:03:01.321,0:03:03.700 hozirgi administratiyadan hech kimning 0:03:03.700,0:03:06.919 bu g'alati hodisada qo'li yo'q". 0:03:06.919,0:03:10.188 Keling lingvistik analizni mashhur [br]misollar bilan ko'rib chiqamiz. 0:03:10.188,0:03:13.444 7 karra "Tur de Frans" g'olibi [br]Lens Armstrongni olaylik. 0:03:13.444,0:03:15.397 2005-yilgi doping moddalarini 0:03:15.397,0:03:18.274 iste'mol qilganini inkor qilgan [br]intervyusi bilan 0:03:18.274,0:03:21.212 2013-yilgi buni tan olgan [br]intervyusini solishtiramiz. 0:03:21.212,0:03:25.192 Ikkinchi intervyuda u ishlatgan shaxsiy [br]olmoshlar soni 3/4 ga ortgan. 0:03:25.192,0:03:27.859 Quyidagi ikkita gaplarni bir [br]solishtirib ko'ring. 0:03:27.859,0:03:32.170 Birinchisi: "Xa, bilasizmi, [br]Parij laboratoriyasidagi yigit, kim edi, 0:03:32.170,0:03:36.131 qandaydir Jan-Fransis, sinov uchun [br]namunalar oladi. 0:03:36.131,0:03:38.816 Keyin esa sizga gazetadan qo'ng'iroq qilib[br]aytishadi: 0:03:38.816,0:03:43.129 "Biz EPO bo'yicha 6 marta ijobiy [br]analiz oldik". 0:03:43.129,0:03:45.028 Ikkinchisi: "Men adashib ketdim. 0:03:45.028,0:03:47.947 Men aminman, bu qo'lidan keladigan [br]odamlar topiladi, lekin 0:03:47.947,0:03:49.728 bu aniq meni qo'limdan kelmaydi. 0:03:49.728,0:03:52.750 Men hayotimda hamma narsani [br]boshqarishga odatlanganman. 0:03:52.750,0:03:55.412 Va men hayotimdagi har bir natijani [br]boshqarganman." 0:03:55.412,0:03:58.318 Armstrong inkor qilayotib tahminiy [br]bir holatni tasvirlaydi, 0:03:58.318,0:04:00.321 uyam bo'lsa boshqa bir shaxsga qaratilgan, 0:04:00.321,0:04:03.003 o'zini to'liq chetda qoldirgan holda. 0:04:03.003,0:04:04.980 Tan olayotib esa u o'zi haqda gapiradi 0:04:04.980,0:04:08.609 va shaxsiy hissiyotlari va motivatsiyasiga[br]berilib ketadi. 0:04:08.609,0:04:12.576 Lekin shaxs olmoshlari ishlatilish tartibi[br]ham yolg'on ko'rsatuvchi indikatordir. 0:04:12.576,0:04:14.909 AQSH prezidentligiga da'vogar [br]sobiq senator 0:04:14.909,0:04:17.984 Jon Edvardsning ham nutqini ko'rib [br]chiqamiz: 0:04:17.984,0:04:20.662 "Menga faqat bolaning otasi[br]deyilayotgan inson go'dakning 0:04:20.662,0:04:22.678 otasi u ekanini tan olgani ma'lum. 0:04:22.678,0:04:24.816 Men shuningdek, ayolga yoki[br]go'dakning otasiga 0:04:24.816,0:04:27.442 qo'yilgan talab yoki to'lov bilan bog'liq[br]bo'lgan, 0:04:27.442,0:04:31.957 shu kabi hech qanday biror harakatlarda [br]qatnashmadim". 0:04:31.957,0:04:36.420 Bu yerda nafaqat "Bola meniki emas" gapi-[br]ning chalkash bir ko'rinishini ko'ryapmiz, 0:04:36.420,0:04:39.330 bunda Edvards boshqalarni biror marta ham [br]ismlari bilan 0:04:39.330,0:04:43.163 aytmasdan, "go'dak", "ayol", [br]"taxminiy ota" so'zlarini ishlatdi. 0:04:43.163,0:04:46.216 Endi esa oxiri qanday holatda tan olganini[br]ko'ramiz: 0:04:46.216,0:04:47.767 "Men Quinning otasiman. 0:04:47.767,0:04:50.048 Men unga u loyiq bo'lgan mehrni[br]va yordamni 0:04:50.048,0:04:52.967 berish uchun kelgan hamma ishni qilaman. 0:04:52.967,0:04:54.768 Gaplar qisqa va aniq. 0:04:54.768,0:04:58.327 Go'dak ismi bilan aytilyapti, uning [br]hayotidagi roli nazarda tutilgan. 0:04:58.327,0:05:01.558 Xo'sh, bu metodlarni hayotda [br]qanday qo'llasa bo'ladi? 0:05:01.558,0:05:05.219 Birinchidan, hayotda biz eshitadigan [br]yolg'onlar 0:05:05.219,0:05:09.844 misollarda keltirilgan yolg'onlarga [br]nisbatan ancha zararsiz va jiddiy emas. 0:05:09.844,0:05:12.528 Qaysi belgilar yolg'onni fosh etib [br]qo'yadi: 0:05:12.530,0:05:15.702 o'zi haqida kam gapirish, [br]nutqdagi negativ ton, 0:05:15.702,0:05:20.084 oddiy ta'riflar va murakkab iboralar. 0:05:20.084,0:05:23.130 Bu sizni katta narxlarda arzon aksiyalarni[br]sotib olmaslikdan, 0:05:23.130,0:05:26.200 sifatsiz mahsulot sotib olishdan,[br]yomon munosabatlardan saqlaydi.