1
00:00:00,000 --> 00:00:02,000
Ju kam dëftuar tri gjëra vitin e kaluar.

2
00:00:02,000 --> 00:00:05,000
Ju kam thënë se statistikat e botës

3
00:00:05,000 --> 00:00:08,000
nuk janë vënë në dispozicion si duhet.

4
00:00:08,000 --> 00:00:10,000
Për këtë arsye akoma kemi konceptin e vjetër

5
00:00:10,000 --> 00:00:13,000
të vendeve në zhvillim dhe atyre të industrializuara, që është gabim.

6
00:00:14,000 --> 00:00:18,000
Dhe grafikat e animuara mund ta dëshmojnë dallimin.

7
00:00:19,000 --> 00:00:21,000
Gjërat po ndryshojnë.

8
00:00:21,000 --> 00:00:25,000
Dhe sot në webfaqen e departamentit të statistikave të Kombeve të Bashkuara,

9
00:00:25,000 --> 00:00:28,000
thuhet se, prej një majit, do të ketë qasje të plotë në baza të të dhënave.

10
00:00:30,000 --> 00:00:33,000
(Duartrokitje)

11
00:00:33,000 --> 00:00:37,000
Dhe nëse mund ta ndaj pamjen me ju në ekran.

12
00:00:38,000 --> 00:00:39,000
Tri gjëra kanë ndodhë.

13
00:00:39,000 --> 00:00:42,000
O.K.B. ka hapur bazat e të dhënave statistikore,

14
00:00:42,000 --> 00:00:46,000
dhe ne kemi një verzion të ri të softwareit

15
00:00:46,000 --> 00:00:48,000
që punon në internet,

16
00:00:48,000 --> 00:00:50,000
kështuqë nuk keni nevojë ta shkarkoni më.

17
00:00:51,000 --> 00:00:53,000
Më lejoni të përsëris atë që keni parë vitin e kaluar.

18
00:00:53,000 --> 00:00:54,000
Fluskat janë shtetet.

19
00:00:54,000 --> 00:00:58,000
Këtu keni shkallën e plleshmërisë - numrin e fëmijëve për grua -

20
00:00:58,000 --> 00:01:01,000
dhe këtu keni kohëzgjatjen e jetës në vite.

21
00:01:02,000 --> 00:01:05,000
Kjo është 1950 - këto janë vendet e industrializuara,

22
00:01:05,000 --> 00:01:06,000
këto vendet në zhvillim.

23
00:01:06,000 --> 00:01:08,000
Në atë kohë ka ekzistuar koncepti ne dhe ata.

24
00:01:08,000 --> 00:01:10,000
Ka pasur dallime të mëdha në botë.

25
00:01:10,000 --> 00:01:14,000
Por pastaj gjërat ndryshuan, dhe shkoi mjaft mirë.

26
00:01:14,000 --> 00:01:15,000
Dhe kjo është ajo që ndodhi.

27
00:01:16,000 --> 00:01:19,000
Mund të shihni si Kina, është fluska e madhe e kuqe;

28
00:01:19,000 --> 00:01:20,000
e kaltëra është India.

29
00:01:20,000 --> 00:01:23,000
Do të mundohem të jem

30
00:01:23,000 --> 00:01:25,000
pak më serioz këtë vit duke ju treguar

31
00:01:25,000 --> 00:01:27,000
se si gjërat ndryshuan me të vërtetë.

32
00:01:28,000 --> 00:01:31,000
Dhe është Afrika që bjen në sy si problem këtu poshtë, apo jo?

33
00:01:31,000 --> 00:01:34,000
Familje të mëdha akoma, dhe epidemia HIV

34
00:01:34,000 --> 00:01:36,000
i bjen poshtë vendet si këto.

35
00:01:36,000 --> 00:01:39,000
Kjo është pakashumë ajo që pamë vjet.

36
00:01:39,000 --> 00:01:41,000
dhe kjo është si do të zhvillohet në të ardhmen.

37
00:01:42,000 --> 00:01:44,000
Dhe do të flas, nëse kjo është e mundshme?

38
00:01:44,000 --> 00:01:47,000
Sepse tash mund të shihni, kam prezentuar statistika që nuk ekzistojnë.

39
00:01:48,000 --> 00:01:50,000
Sepse kjo është ku jemi.

40
00:01:50,000 --> 00:01:53,000
A do të jetë e mundshme që kjo të ndodh?

41
00:01:54,000 --> 00:01:56,000
Këtu mbuloj tërë jetën time, e kuptoni?

42
00:01:56,000 --> 00:01:58,000
Pres të jetoj 100 vjet.

43
00:01:58,000 --> 00:02:00,000
Dhe kjo është ku jemi sot.

44
00:02:00,000 --> 00:02:07,000
Tash mund të shikojme në vend të kësaj gjendjen ekonomike në botë?

45
00:02:08,000 --> 00:02:13,000
Dhe dua t'jua tregoj atë, krahasuar me mbijetesën e foshnjave.

46
00:02:13,000 --> 00:02:14,000
Do t'i shkëmbejmë boshtet:

47
00:02:15,000 --> 00:02:19,000
këtu keni vdekshmërine e foshnjeve -- gjegjësisht, mbijetesën --

48
00:02:19,000 --> 00:02:21,000
katër fëmijë duke vdekur këtu, 200 duke vdekur atje.

49
00:02:22,000 --> 00:02:24,000
Dhe kjo është GDP per capita në këtë bosht.

50
00:02:25,000 --> 00:02:28,000
Dhe kjo ishte 2007.

51
00:02:28,000 --> 00:02:32,000
Nëse kthehemi mbrapa në kohë, kam futur disa statistika historike --

52
00:02:32,000 --> 00:02:38,000
qe pra, qe pra, qe pra -- nuk ka shumë statistika 100 vjet më parë.

53
00:02:38,000 --> 00:02:40,000
Disa vende akoma kishin statistika.

54
00:02:40,000 --> 00:02:42,000
Këtu gjurmojmë thellë në arkiva.

55
00:02:42,000 --> 00:02:46,000
dhe ku jemi thellë në vitin 1820.

56
00:02:46,000 --> 00:02:50,000
janë vetëm Austria dhe Suedia që mund të prodhojnë numra.

57
00:02:50,000 --> 00:02:53,000
(Të qeshura)

58
00:02:53,000 --> 00:02:57,000
Por ato janë këtu poshtë, kishin 1000 dollar për person në vjet.

59
00:02:57,000 --> 00:03:00,000
Dhe ato humbnin një të pestën e fëmijëve para ditëlindjes së parë.

60
00:03:01,000 --> 00:03:04,000
Kjo është ajo që ndodh në botë, nëse e luajmë tërë botën,

61
00:03:04,000 --> 00:03:07,000
si u bënë ngadalë më të pasura dhe më të pasura,

62
00:03:07,000 --> 00:03:08,000
dhe ato shtojnë statistika.

63
00:03:08,000 --> 00:03:10,000
A nuk është e bukur kur ka statistika?

64
00:03:10,000 --> 00:03:12,000
E shihni rëndësinë e tyre?

65
00:03:12,000 --> 00:03:14,000
Dhe këtu, fëmijët nuk jetojnë më gjatë.

66
00:03:14,000 --> 00:03:18,000
Shekulli i fundit, 1870, ishte i keq për fëmijët në Europë,

67
00:03:18,000 --> 00:03:20,000
Sepse shumica e këtyre statistikave janë Europë,

68
00:03:20,000 --> 00:03:23,000
Vetëm në kapërcyell të shekullit

69
00:03:23,000 --> 00:03:26,000
më shumë se 90 përqind të fëmijëve mbijetuan vitin e parë.

70
00:03:26,000 --> 00:03:29,000
Kjo është India duke u ngjitur, me të dhënat e para nga India.

71
00:03:29,000 --> 00:03:34,000
Dhe këto janë Shtetet e Bashkuara duke ikur këtu, duke fituar më shumë para.

72
00:03:34,000 --> 00:03:39,000
Dhe së shpejti do ta shohim Kinën duke hipur nga këndi këtu.

73
00:03:39,000 --> 00:03:41,000
Dhe ngjitet lartë me Mao Cedunin që bjen shëndet,

74
00:03:41,000 --> 00:03:42,000
pa u bërë fort i pasur.

75
00:03:42,000 --> 00:03:45,000
Këtu vdes ai, mandej Deng Ksiaoping bjen para,

76
00:03:45,000 --> 00:03:46,000
Lëviz këndej dhe vjen këtu.

77
00:03:47,000 --> 00:03:49,000
Dhe fluskat ngjiten lartë,

78
00:03:49,000 --> 00:03:51,000
Dhe kështu duket bota sot.

79
00:03:51,000 --> 00:03:57,000
(Duartrokitje)

80
00:03:57,000 --> 00:04:00,000
Le t'i shikojmë Shtetet e Bashkuara.

81
00:04:00,000 --> 00:04:03,000
Këtu kemi një funksion -- Mund t'i them botës, "Rri aty ku je."

82
00:04:04,000 --> 00:04:07,000
Dhe i marr Shtetet e Bashkuara -- duam ta shohim sfondin edhe më tutje --

83
00:04:07,000 --> 00:04:10,000
I vendos kështu, dhe tash kthehemi mbrapsht.

84
00:04:10,000 --> 00:04:13,000
Dhe mund të shohim se Shtetet e Bashkuara

85
00:04:13,000 --> 00:04:16,000
shkojnë djathtas nga rrjedha e përgjithshme.

86
00:04:16,000 --> 00:04:18,000
Ato gjenden në anën e parave gjatë gjithë kohës.

87
00:04:19,000 --> 00:04:24,000
Dhe këtu poshtë më 1915, Shtetet e Bashkuara ishin fqinj të Indisë --

88
00:04:25,000 --> 00:04:27,000
të Indisë së sotme.

89
00:04:27,000 --> 00:04:29,000
Dhe kjo do të thotë se Shtetet e Bashkuara ishin më të pasura,

90
00:04:29,000 --> 00:04:33,000
por humbnin më shumë fëmijë se India sot, përpjestimisht.

91
00:04:34,000 --> 00:04:37,000
Dhe shikoni këtu -- krahasoni me Filipinet sot.

92
00:04:37,000 --> 00:04:40,000
Filipinet sot kanë pothuajse të njejtën ekonomi

93
00:04:41,000 --> 00:04:43,000
si Shtetet e Bashkuara gjatë Luftës së Parë Botërore.

94
00:04:43,000 --> 00:04:47,000
Por duhet ti sjellim Shtetet e Bashkuara akoma më përpara në kohë

95
00:04:47,000 --> 00:04:50,000
për të gjetur të njejtin sistem shëndetësor

96
00:04:50,000 --> 00:04:51,000
siç e kemi në Filipine.

97
00:04:52,000 --> 00:04:55,000
Diku nga viti 1957 këtu, shëndetësia në Shtetet e Bashkuara

98
00:04:55,000 --> 00:04:57,000
është e njejtë si në Filipine.

99
00:04:57,000 --> 00:05:00,000
Dhe kjo është drama e kësaj bote, të cilën shumë e quajnë të globalizuar,

100
00:05:00,000 --> 00:05:03,000
që Azia, vendet Arabe, Amerika Latine

101
00:05:03,000 --> 00:05:08,000
janë shumë më përpara në të qenit të shëndetshëm, të edukuar

102
00:05:08,000 --> 00:05:11,000
në pasuri të burimeve njerëzore se sa në ekonomi.

103
00:05:11,000 --> 00:05:13,000
Ka një diskrepancë në atë se çka ndodh sot

104
00:05:13,000 --> 00:05:15,000
në ekonomitë gufuese.

105
00:05:15,000 --> 00:05:19,000
Qe pra, benefitet speciale, përparimi shoqëror

106
00:05:19,000 --> 00:05:22,000
ecin më përpara se përparimi ekonomik.

107
00:05:22,000 --> 00:05:28,000
Dhe 1957 -- Shtetet e Bashkuara kanë ekonomi të njejtë si Kili sot.

108
00:05:29,000 --> 00:05:32,000
Dhe sa do të na duhet që t'i sjellim Shtetet e Bashkuara

109
00:05:32,000 --> 00:05:34,000
të ketë shëndetin e njejtë si Kili sot?

110
00:05:35,000 --> 00:05:40,000
Mendoj se duhet të shkojmë, qe -- ku e kemi 2001, apo 2002 --

111
00:05:40,000 --> 00:05:42,000
Shtetet e Bashkuara kanë të njejtin shëndet si Kili.

112
00:05:42,000 --> 00:05:43,000
Kili po e zë hapin!

113
00:05:44,000 --> 00:05:46,000
Për disa vjet Kili mund të ketë mbijetesë më të lartë të foshnjave

114
00:05:46,000 --> 00:05:48,000
se Shtetet e Bashkuara.

115
00:05:48,000 --> 00:05:51,000
Ky është vërtetë ndryshim, që kemi këtë prapambetje

116
00:05:51,000 --> 00:05:56,000
prej rreth 30, 40 vitesh diferencë në shëndetësi.

117
00:05:56,000 --> 00:05:58,000
Dhe pas shëndetësisë është niveli i arsimit.

118
00:05:58,000 --> 00:06:00,000
Dhe ka shumë gjëra tjera infrastrukturore,

119
00:06:00,000 --> 00:06:03,000
dhe burimet e përgjithshme njerëzore janë këtu.

120
00:06:03,000 --> 00:06:06,000
Tash mund ta heqim këtë --

121
00:06:06,000 --> 00:06:10,000
dhe dua t'ju tregoj shkallën e shpejtësisë,

122
00:06:10,000 --> 00:06:13,000
shkallën e ndryshimit, sa shpejtë kanë shkuar.

123
00:06:13,000 --> 00:06:20,000
Dhe kthehemi në vitin 1920, dhe dua të shikoj Japoninë.

124
00:06:21,000 --> 00:06:24,000
Dhe dua të shikoj Suedinë dhe Shtetet e Bashkuara.

125
00:06:24,000 --> 00:06:26,000
Dhe do ta vendos një garë këtu

126
00:06:26,000 --> 00:06:29,000
në mes të Fordit si të verdhë këtu

127
00:06:29,000 --> 00:06:31,000
dhe Toyotas të kuqe atje,

128
00:06:31,000 --> 00:06:33,000
dhe Volvos së murrme.

129
00:06:33,000 --> 00:06:35,000
(Qeshje)

130
00:06:35,000 --> 00:06:37,000
Dhe shkojmë tash, shkojmë.

131
00:06:37,000 --> 00:06:40,000
Toyota ka start të dobët këtu poshtë, siç mund ta shihni,

132
00:06:40,000 --> 00:06:43,000
Fordi nga Shtetet e Bashkuara doli nga udha këtu.

133
00:06:43,000 --> 00:06:44,000
Volvoja po ecën mirë.

134
00:06:44,000 --> 00:06:46,000
Kjo është lufta. Toyota doli nga shtegu, dhe tash

135
00:06:46,000 --> 00:06:49,000
Toyota po vjen në anën e shëndetshme të Suedisë --

136
00:06:49,000 --> 00:06:50,000
a po e shihni?

137
00:06:50,000 --> 00:06:51,000
Dhe po e tejkalojnë Suedinë,

138
00:06:51,000 --> 00:06:53,000
dhe tash janë më të shëndoshë se Suedia.

139
00:06:53,000 --> 00:06:55,000
Këtu është pjesa kur unë shita Volvon dhe bleva Toyotën.

140
00:06:55,000 --> 00:06:58,000
(Qeshje)

141
00:06:58,000 --> 00:07:02,000
Dhe tash mund të shohim se shkalla e ndryshimit ishte tejet e lartë në Japoni.

142
00:07:02,000 --> 00:07:04,000
Me të vërtetë e zunë hapin.

143
00:07:04,000 --> 00:07:06,000
Dhe kjo ndryshon gradualisht.

144
00:07:06,000 --> 00:07:09,000
Duhet të shikojmë nëpër gjenerata që ta kuptojmë.

145
00:07:09,000 --> 00:07:14,000
Më lejoni t'jua tregoj historinë time familjare --

146
00:07:14,000 --> 00:07:16,000
kemi bërë këto grafika këtu.

147
00:07:16,000 --> 00:07:20,000
Dhe këtu kemi të njejtën gjë, paratë këtu poshtë dhe shëndeti, si ta them?

148
00:07:20,000 --> 00:07:22,000
Dhe kjo është familja ime.

149
00:07:23,000 --> 00:07:27,000
Kjo është Suedia, 1830, kur u lind stër-stër-gjyshja ime.

150
00:07:28,000 --> 00:07:30,000
Suedia ishte si Sierra Leone sot.

151
00:07:31,000 --> 00:07:34,000
Dhe kjo është kur u lind stër-gjyshja, më 1863.

152
00:07:35,000 --> 00:07:37,000
Suedia ishte si Mozambiku.

153
00:07:37,000 --> 00:07:39,000
Dhe kjo është kur u lind gjyshja ime, më 1891.

154
00:07:39,000 --> 00:07:41,000
Ajo kujdesej për mua kur isha i vogël,

155
00:07:41,000 --> 00:07:43,000
kështuqë tash nuk po flas për statistika --

156
00:07:43,000 --> 00:07:45,000
tash është në historinë e familjes sime.

157
00:07:46,000 --> 00:07:47,000
Kjo është kur filloj t'u besoj statistikave,

158
00:07:47,000 --> 00:07:50,000
kur jane statistika të vërtetuara nga gjyshja.

159
00:07:50,000 --> 00:07:53,000
(Qeshje)

160
00:07:53,000 --> 00:07:56,000
Mendoj se është mënyra më e mirë e vërtetimit të statistikave historike.

161
00:07:56,000 --> 00:07:57,000
Suedia ishte si Gana.

162
00:07:57,000 --> 00:08:00,000
Është interesante të shohësh diverzitetin e madh

163
00:08:00,000 --> 00:08:02,000
brenda Afrikës nën-Sahara.

164
00:08:03,000 --> 00:08:05,000
Ju kam thënë vitin e kaluar, dhe do t'ju them sërish,

165
00:08:05,000 --> 00:08:08,000
nëna ime u lind në Egjipt, ndërsa unë -- kush jam unë?

166
00:08:08,000 --> 00:08:09,000
Unë jam meksikani në familje.

167
00:08:10,000 --> 00:08:12,000
Ndërsa vajza ime, u lind në Kil,

168
00:08:12,000 --> 00:08:14,000
mbesa u lind në Singapor,

169
00:08:14,000 --> 00:08:16,000
sot vendi më i shëndoshë në tërë rruzullin.

170
00:08:16,000 --> 00:08:18,000
e tejkaloi Suedinë para dy-tre vjetësh,

171
00:08:18,000 --> 00:08:20,000
me mbijetesë më të lartë të foshnjave.

172
00:08:20,000 --> 00:08:21,000
Por janë shumë të vegjël, apo jo.

173
00:08:21,000 --> 00:08:23,000
Ata janë aq afër spitalit sa që ne nuk mund

174
00:08:23,000 --> 00:08:24,000
t'i mundim nëpër këto pyje.

175
00:08:24,000 --> 00:08:27,000
(Qeshje)

176
00:08:27,000 --> 00:08:28,000
Por respekt për Singaporin.

177
00:08:28,000 --> 00:08:30,000
Singapori janë më të mirët sot.

178
00:08:30,000 --> 00:08:34,000
Tash edhe kjo duket si një tregim i mirë.

179
00:08:34,000 --> 00:08:38,000
Por nuk është edhe aq lehtë, se e tërë kjo është tregim i mirë.

180
00:08:38,000 --> 00:08:41,000
Sepse më duhet t'ju tregoj një tjetër mundësi.

181
00:08:41,000 --> 00:08:46,000
Mund ta bëjmë ngjyrën këtu që ta paraqesë variablën --

182
00:08:46,000 --> 00:08:47,000
dhe çka do të zgjedh këtu?

183
00:08:47,000 --> 00:08:51,000
Emitimin e dioksid-karbonit, tona metrik për kokë banori.

184
00:08:52,000 --> 00:08:57,000
Kjo është 1962, dhe Shtetet e Bashkuara po emitonin 16 tona për kokë.

185
00:08:57,000 --> 00:08:59,000
Ndërsa Kina po emitonte 0.6,

186
00:08:59,000 --> 00:09:03,000
India po emitonte 0.32 tona per capita.

187
00:09:03,000 --> 00:09:06,000
Dhe çka ndodh kur shkojmë më tutje?

188
00:09:06,000 --> 00:09:08,000
Eh, e shihni që tregimi i këndshëm i pasurimit

189
00:09:08,000 --> 00:09:09,000
dhe rritjes së shëndetit --

190
00:09:09,000 --> 00:09:14,000
të gjithë e bënë këtë në kurriz të emitimit të dioksid-karbonit.

191
00:09:14,000 --> 00:09:17,000
Nuk ka asnjë që nuk e ka bërë deri tash.

192
00:09:17,000 --> 00:09:20,000
Dhe nuk i kemi të gjitha shënimet e freskëta

193
00:09:20,000 --> 00:09:23,000
sepse sot kjo është temë e nxehtë.

194
00:09:23,000 --> 00:09:25,000
Dhe ja ku jemi më 2001.

195
00:09:26,000 --> 00:09:30,000
Dhe në diskutimin ku mora pjesë me liderët globalë, e dini,

196
00:09:30,000 --> 00:09:34,000
shumë prej tyre sot thonë, se problemi janë ekonomitë gufuese,

197
00:09:34,000 --> 00:09:37,000
ato po nxjerrin tepër shumë dioksid-karboni.

198
00:09:37,000 --> 00:09:39,000
Ministri i Mjedisit i Indisë pat thënë,

199
00:09:39,000 --> 00:09:42,000
"Paj, ju jeni ata që e keni shkaktuar problemin.

200
00:09:42,000 --> 00:09:45,000
Vendet e OZhBE (OECD) -- vendet me të ardhura të larta --

201
00:09:45,000 --> 00:09:47,000
ato e kishin shkaktuar ndryshimin e klimës.

202
00:09:48,000 --> 00:09:50,000
Por ne jua falim, sepse nuk e keni ditur.

203
00:09:50,000 --> 00:09:53,000
Por që tash, do të numrojmë për kokë banori.

204
00:09:53,000 --> 00:09:55,000
Prej tash numrojmë për kokë banori.

205
00:09:55,000 --> 00:09:58,000
Dhe secili është përgjegjës për emitimin për kokë banori."

206
00:09:58,000 --> 00:10:01,000
Kjo vërtet ju tregon se nuk kemi parë zhvillim të mirë ekonomik

207
00:10:01,000 --> 00:10:03,000
dhe përparim shëndetësor kudoqoftë në botë

208
00:10:03,000 --> 00:10:07,000
pa e shkatërruar klimën.

209
00:10:08,000 --> 00:10:10,000
Dhe kjo është ajo që duhet të ndryshojë.

210
00:10:11,000 --> 00:10:14,000
Më kanë kritikuar se kam paraqitur imazh shumë pozitiv të botës,

211
00:10:14,000 --> 00:10:16,000
por nuk mendoj se është i tillë.

212
00:10:16,000 --> 00:10:18,000
Bota është një vend shumë i ngatërruar.

213
00:10:18,000 --> 00:10:20,000
Këtë mund ta quajmë Rruga e Dollarit.

214
00:10:20,000 --> 00:10:22,000
Të gjithë jetojnë në këtë rrugë këtu.

215
00:10:22,000 --> 00:10:25,000
Atë që e fitojnë këtu -- te cili numër jetojnë --

216
00:10:25,000 --> 00:10:26,000
është sa fitojnë në ditë.

217
00:10:26,000 --> 00:10:29,000
Kjo familje fiton një dollar në ditë.

218
00:10:30,000 --> 00:10:31,000
Vazhdojmë kësaj rruge këndej,

219
00:10:31,000 --> 00:10:35,000
gjejmë një familje që fiton rreth dy deri tre dollarë në ditë.

220
00:10:35,000 --> 00:10:38,000
Dhe vazhdojme këndej -- e gjejmë oborrin e parë në rrugë,

221
00:10:38,000 --> 00:10:40,000
dhe këta fitojnë 10 deri 50 dollarë në ditë.

222
00:10:40,000 --> 00:10:42,000
Si jetojnë këta?

223
00:10:42,000 --> 00:10:45,000
Nëse shikojmë shtratin këtu, mund të shohim

224
00:10:45,000 --> 00:10:48,000
se flejnë në batanie në dysheme.

225
00:10:48,000 --> 00:10:50,000
Kjo është linja e varfërisë --

226
00:10:50,000 --> 00:10:53,000
80 përqind e të ardhurave shkon për të mbuluar nevojat energjetike të familjes,

227
00:10:53,000 --> 00:10:55,000
bukën e përditshme.

228
00:10:55,000 --> 00:10:58,000
Këtu është 2 deri 5 dollarë, këtu kemi shtrat.

229
00:10:58,000 --> 00:11:00,000
Dhe këtu kemi dhomë të fjetjes shumë më të bukur.

230
00:11:01,000 --> 00:11:03,000
Kam mbajtë lekcion për këtë për Ikea'n, ata donin të shihnin

231
00:11:03,000 --> 00:11:05,000
kauçin menjëherë këtu.

232
00:11:05,000 --> 00:11:07,000
(Qeshje)

233
00:11:07,000 --> 00:11:11,000
Dhe këtu është kauçi, si do të dalë nga këtu.

234
00:11:11,000 --> 00:11:14,000
Dhe gjëja interesante, nëse sillemi këtu në foton panoramë,

235
00:11:14,000 --> 00:11:16,000
e shihni familjen akoma duke u ulur në dysheme,

236
00:11:16,000 --> 00:11:18,000
megjithëse kemi kauç.

237
00:11:18,000 --> 00:11:20,000
Nëse i lëshojmë një sy kuzhinës, mund të shihni

238
00:11:20,000 --> 00:11:25,000
që ndryshimi i madh për gratë nuk vjen në mes të 1 dhe 10 dollarë.

239
00:11:25,000 --> 00:11:27,000
Vjen këtu përtej, kur vërtetë mund të keni

240
00:11:27,000 --> 00:11:30,000
kushte të mira pune në familje.

241
00:11:30,000 --> 00:11:32,000
Dhe nëse vërtetë doni të shihni dallimin,

242
00:11:32,000 --> 00:11:34,000
shikoni te banjoja këndej.

243
00:11:34,000 --> 00:11:36,000
Kjo mund të ndryshojë, kjo mund të ndryshojë.

244
00:11:36,000 --> 00:11:39,000
Të gjitha këto janë pamje nga Afrika,

245
00:11:39,000 --> 00:11:41,000
dhe mund të bëhet shumë më mirë.

246
00:11:42,000 --> 00:11:44,000
Mund të dalim nga varfëria.

247
00:11:44,000 --> 00:11:47,000
Hulumtimi im nuk ishte në TI apo diçka të ngjashme.

248
00:11:47,000 --> 00:11:50,000
Kam kaluar 20 vjet me intervistim të farmerëve afrikanë

249
00:11:50,000 --> 00:11:53,000
që ishin në zgripth të urisë.

250
00:11:53,000 --> 00:11:55,000
Dhe kjo ishte rezultati i hulumtimit të nevojave të farmerëve.

251
00:11:55,000 --> 00:11:57,000
E bukura këtu është se nuk mund të shihni

252
00:11:57,000 --> 00:11:59,000
kush janë hulumtuesit në këtë tablo.

253
00:11:59,000 --> 00:12:02,000
Kjo është kur hulumtimi funksionon për shoqëri --

254
00:12:02,000 --> 00:12:04,000
duhet të jetoni bashkë me njerëzit.

255
00:12:06,000 --> 00:12:10,000
Kur jeni në varfëri, gjithçka sillet rreth mbijetesës.

256
00:12:10,000 --> 00:12:12,000
Merremi me sigurimin e ushqimit.

257
00:12:12,000 --> 00:12:14,000
Nërsa këto dy farmere të reja, janë vajza tash --

258
00:12:14,000 --> 00:12:18,000
sepse prindërit kanë vdekur nga HIV AIDS --

259
00:12:18,000 --> 00:12:20,000
diskutojnë me një agronom të shkolluar.

260
00:12:20,000 --> 00:12:24,000
Ky është një nga agronomët më të mirë në Malawi, Junatambe Kumbira,

261
00:12:24,000 --> 00:12:26,000
dhe ai diskuton çfarë lloji të maniokës do të mbjellin --

262
00:12:26,000 --> 00:12:30,000
shndërruesi më i fortë i dritës së diellit në ushqim që e ka zbuluar njeriu

263
00:12:30,000 --> 00:12:33,000
Dhe ata janë shumë të etshëm të marrin një këshillë,

264
00:12:33,000 --> 00:12:36,000
për të mbijetuar varfërinë.

265
00:12:36,000 --> 00:12:37,000
Ky është një kontekst.

266
00:12:37,000 --> 00:12:39,000
Të dalësh nga varfëria.

267
00:12:39,000 --> 00:12:42,000
Gratë na thanë një gjë. "Na sillni teknologji.

268
00:12:42,000 --> 00:12:45,000
E urrejmë këtë kazmë, qëndrimin orë mbas ore.

269
00:12:45,000 --> 00:12:48,000
Na sillni një mulli, që të mund ta bluajmë miellin tonë,

270
00:12:48,000 --> 00:12:51,000
atëherë do të mund të paguajmë të gjitha të tjerat vetë."

271
00:12:51,000 --> 00:12:54,000
Teknologjia mund t'ju nxjerr nga varfëria

272
00:12:54,000 --> 00:12:58,000
por lypset një treg për të dalë nga varfëria.

273
00:12:58,000 --> 00:13:01,000
Dhe kjo grua tash është e lumtur, që mund t'i sjell prodhimet e veta në treg.

274
00:13:01,000 --> 00:13:03,000
Por është shumë mirënjohëse për investimet publike në edukim

275
00:13:03,000 --> 00:13:06,000
në mënyrë që të llogaris se nuk do të mashtrohet kur të dalë në treg.

276
00:13:06,000 --> 00:13:09,000
Ajo do që fëmija i saj të jetë i shëndoshë, që të mund të dalë në treg

277
00:13:09,000 --> 00:13:11,000
dhe të mos ngujohet në shtëpi.

278
00:13:11,000 --> 00:13:14,000
Dhe ajo e do infrastrukturën -- është më mirë me rrugë të shtruar

279
00:13:14,000 --> 00:13:16,000
Ka të mira edhe nga kreditë.

280
00:13:16,000 --> 00:13:19,000
Mikrokreditë ia kanë mundësuar biçikletën,

281
00:13:19,000 --> 00:13:22,000
Dhe informacioni i thotë kur të dalë me cilin prodhim në treg

282
00:13:22,000 --> 00:13:24,000
Kjo mund të bëhet.

283
00:13:24,000 --> 00:13:27,000
Kjo është përvoja ime 20 vjeçare në Afrikë

284
00:13:27,000 --> 00:13:30,000
ajo që në dukje është e pamundur, është e mundur.

285
00:13:30,000 --> 00:13:32,000
Afrika nuk ka kaluar keq.

286
00:13:32,000 --> 00:13:35,000
Për 50 vjet kanë kapërcyer nga situata paramesjetare

287
00:13:35,000 --> 00:13:38,000
në një Europë të para 100 vjetëve,

288
00:13:38,000 --> 00:13:41,000
me një shtet e komb funksional.

289
00:13:41,000 --> 00:13:44,000
Do të thosha se Afrika nën Sahara ka përparuar më së miri në botë

290
00:13:44,000 --> 00:13:45,000
gjatë 50 viteve të fundit.

291
00:13:45,000 --> 00:13:47,000
Sepse nuk e marrim parasysh prej nga kanë ardhur.

292
00:13:47,000 --> 00:13:50,000
Është koncepti i dobët i vendeve në zhvillim

293
00:13:50,000 --> 00:13:53,000
që na bashkon Argjentinën dhe Mozambikun 50 vjet më parë,

294
00:13:53,000 --> 00:13:55,000
dhe na thotë se Mozambiku kaloi keq.

295
00:13:56,000 --> 00:13:58,000
Duhet të dijmë pak më shumë për botën.

296
00:13:58,000 --> 00:14:01,000
Kam një fqinj që i njeh 200 lloje të verërave.

297
00:14:01,000 --> 00:14:02,000
Ai i di të gjitha.

298
00:14:02,000 --> 00:14:04,000
I di emrat e llojeve të rrushit, temperaturën dhe gjithçka tjetër.

299
00:14:04,000 --> 00:14:07,000
Unë i njoh vetëm dy lloje të verës -- të kuqe dhe të bardhë.

300
00:14:07,000 --> 00:14:09,000
(Qeshje)

301
00:14:09,000 --> 00:14:11,000
Por komshiu im i njeh vetëm dy lloje të vendeve --

302
00:14:11,000 --> 00:14:13,000
të industrializuara dhe në zhvillim

303
00:14:13,000 --> 00:14:16,000
Ndërsa unë i njoh 200, unë di të dhëna të vogla.

304
00:14:16,000 --> 00:14:17,000
Por edhe ju mund ta bëni këtë.

305
00:14:17,000 --> 00:14:22,000
(Duartrokitje)

306
00:14:22,000 --> 00:14:24,000
Por duhet të bëhem më serioz. Por si të bëhesh serioz?

307
00:14:24,000 --> 00:14:26,000
E bën një PowerPoint?

308
00:14:26,000 --> 00:14:31,000
(Qeshje)

309
00:14:31,000 --> 00:14:33,000
Homazh pakos Office apo jo?

310
00:14:35,000 --> 00:14:37,000
Ç'është kjo, ç'është kjo që po ju tregoj?

311
00:14:37,000 --> 00:14:40,000
Po ju tregoj se ka shumë dimenzione të zhvillimit.

312
00:14:40,000 --> 00:14:42,000
Secili e do të preferuarin e vet.

313
00:14:42,000 --> 00:14:45,000
Nëse jeni në sektorin e biznesit, i doni mikro-kreditë.

314
00:14:45,000 --> 00:14:47,000
Nëse po luftoni në sektorin joqeveritar,

315
00:14:47,000 --> 00:14:50,000
e doni barazinë mes gjinive.

316
00:14:50,000 --> 00:14:52,000
Nëse jeni mësues, e doni UNESCO'n e kështu me rradhë.

317
00:14:52,000 --> 00:14:54,000
Në nivel global, na duhet pak më shumë se e jona.

318
00:14:54,000 --> 00:14:56,000
Na duhet gjithçka.

319
00:14:56,000 --> 00:14:58,000
Të gjitha këto janë të rëndësishme për zhvillimin,

320
00:14:58,000 --> 00:15:00,000
sidomos nëse sapo jeni duke dalë nga varfëria

321
00:15:00,000 --> 00:15:03,000
dhe ia keni mësyer mirëqenies.

322
00:15:03,000 --> 00:15:05,000
Tash, ajo që duhet ta kemi parasysh

323
00:15:05,000 --> 00:15:08,000
është, cili është qëllimi i zhvillimit,

324
00:15:08,000 --> 00:15:09,000
dhe cilat janë mjetet për t'u zhvilluar?

325
00:15:09,000 --> 00:15:12,000
Më lejoni që fillimisht të vlerësoj mjetet më të rëndësishme.

326
00:15:13,000 --> 00:15:15,000
Rritja ekonomike për mua si profesor i shëndetit publik,

327
00:15:15,000 --> 00:15:19,000
është më e rëndësishmja për zhvillim,

328
00:15:19,000 --> 00:15:21,000
sepse shpjegon 80% të mbijetesës.

329
00:15:22,000 --> 00:15:25,000
Qeverisja. Të kesh qeveri funksionale --

330
00:15:25,000 --> 00:15:29,000
kjo është ajo që nxori Kaliforninë nga mjerimi në vitin 1850.

331
00:15:29,000 --> 00:15:32,000
Ishte qeveria ajo që bëri ligjin të funksionojë në fund të fundit.

332
00:15:33,000 --> 00:15:35,000
Edukimi, burimet njerëzore janë të rëndësishme.

333
00:15:35,000 --> 00:15:39,000
Shëndetësia është gjithashtu e rëndësishme, por jo aq si mjet.

334
00:15:39,000 --> 00:15:41,000
Ambienti është i rëndësishëm.

335
00:15:41,000 --> 00:15:43,000
Të drejta e njeriut janë të rëndësishme, por marrin vetëm një kryq.

336
00:15:43,000 --> 00:15:46,000
Tash si është puna me qëllimet? Kah po shkojmë?

337
00:15:46,000 --> 00:15:48,000
Nuk jemi të interesuar për para.

338
00:15:48,000 --> 00:15:49,000
Paratë nuk janë cak.

339
00:15:49,000 --> 00:15:52,000
Është mjeti më i mirë, por si cak ia jap një zero.

340
00:15:53,000 --> 00:15:56,000
Qeverisja, është gallatë të votosh në një vend të vogël,

341
00:15:56,000 --> 00:15:58,000
por nuk është cak.

342
00:15:58,000 --> 00:16:02,000
Dhe të shkosh në shkollë, është cak, por nuk është mjet.

343
00:16:02,000 --> 00:16:04,000
Shëndetësisë ia jap dy pikë. Mendoj se është mirë të jesh i shëndoshë

344
00:16:04,000 --> 00:16:06,000
-- sidomos në moshën time -- mund të qëndrosh këtu se ke shëndet.

345
00:16:06,000 --> 00:16:08,000
Pra është mirë, merr dy plusa.

346
00:16:08,000 --> 00:16:10,000
Ambienti është kyç me të vërtetë.

347
00:16:10,000 --> 00:16:12,000
Nuk mbetet gjë për nipin nëse nuk e ruan.

348
00:16:12,000 --> 00:16:14,000
Por ku janë caqet e rëndësishme?

349
00:16:14,000 --> 00:16:16,000
Natyrisht, janë të drejtat e njeriut.

350
00:16:16,000 --> 00:16:18,000
Të drejtat e njeriut janë cak,

351
00:16:18,000 --> 00:16:21,000
por nuk janë mjet aq i fortë për të arritur zhvillimin.

352
00:16:22,000 --> 00:16:26,000
E kultura. Kultura është gjëja më kryesore, do të thosha,

353
00:16:26,000 --> 00:16:28,000
sepse ajo sjell kënaqësi në jetë.

354
00:16:28,000 --> 00:16:30,000
Ajo është vlera e jetës.

355
00:16:30,000 --> 00:16:33,000
Kështu ajo që në dukje është e pamundur, bëhet e mundur.

356
00:16:33,000 --> 00:16:35,000
Madje edhe vendet Afrikane mund ta mbërrijnë këtë.

357
00:16:36,000 --> 00:16:42,000
Dhe ju kam treguar se në dukje e pamundura është e mundur.

358
00:16:42,000 --> 00:16:46,000
Dhe mbani në mend, ju lutem mbani në mend porosinë time kryesore,

359
00:16:46,000 --> 00:16:49,000
që është: ajo që duket e pamundur është e mundur.

360
00:16:49,000 --> 00:16:51,000
Mund ta kemi një botë të mirë.

361
00:16:51,000 --> 00:16:54,000
Ju kam treguar pikat, e kam vërtetuar me PowerPoint,

362
00:16:54,000 --> 00:17:00,000
dhe mendoj se do t'ju bind edhe simbas kulturës.

363
00:17:00,000 --> 00:17:04,000
(Qeshje)

364
00:17:04,000 --> 00:17:05,000
(Duartrokitje)

365
00:17:05,000 --> 00:17:07,000
Ma sillni shpatën!

366
00:17:11,000 --> 00:17:16,000
Kapërdirja e shpatës vjen nga India e lashtë.

367
00:17:16,000 --> 00:17:21,000
Është shprehje kulturore që ka frymëzuar për mijëra vjet

368
00:17:21,000 --> 00:17:27,000
qeniet njerëzore të mendojnë për atë që është matanë të dukshmes

369
00:17:27,000 --> 00:17:29,000
(Qeshje)

370
00:17:29,000 --> 00:17:34,000
Dhe do ta vërtetoj për ju se e pamundura në dukje është e mundur.

371
00:17:34,000 --> 00:17:37,000
duke marrë këtë copë çeliku -- çelik i rrahur --

372
00:17:38,000 --> 00:17:41,000
është bajoneta e armatës suedeze e vitit 1850,

373
00:17:41,000 --> 00:17:43,000
në vitin e fundit kishim luftë.

374
00:17:44,000 --> 00:17:47,000
Është çelik i rrahur -- mund ta dëgjoni.

375
00:17:47,000 --> 00:17:53,000
Dhe do ta marr këtë teh çeliku,

376
00:17:53,000 --> 00:17:58,000
dhe ta fus në trupin tim nga mishi dhe gjaku,

377
00:17:58,000 --> 00:18:02,000
dhe ta dëshmoj për ju se në dukje e pamundura është e mundur.

378
00:18:03,000 --> 00:18:07,000
A mund të kërkoj një moment qetësie absolute?

379
00:18:18,000 --> 00:18:40,000
(Duartrokitje)