0:00:00.000,0:00:02.000
Ju kam dëftuar tri gjëra vitin e kaluar.

0:00:02.000,0:00:05.000
Ju kam thënë se statistikat e botës

0:00:05.000,0:00:08.000
nuk janë vënë në dispozicion si duhet.

0:00:08.000,0:00:10.000
Për këtë arsye akoma kemi konceptin e vjetër

0:00:10.000,0:00:13.000
të vendeve në zhvillim dhe atyre të industrializuara, që është gabim.

0:00:14.000,0:00:18.000
Dhe grafikat e animuara mund ta dëshmojnë dallimin.

0:00:19.000,0:00:21.000
Gjërat po ndryshojnë.

0:00:21.000,0:00:25.000
Dhe sot në webfaqen e departamentit të statistikave të Kombeve të Bashkuara,

0:00:25.000,0:00:28.000
thuhet se, prej një majit, do të ketë qasje të plotë në baza të të dhënave.

0:00:30.000,0:00:33.000
(Duartrokitje)

0:00:33.000,0:00:37.000
Dhe nëse mund ta ndaj pamjen me ju në ekran.

0:00:38.000,0:00:39.000
Tri gjëra kanë ndodhë.

0:00:39.000,0:00:42.000
O.K.B. ka hapur bazat e të dhënave statistikore,

0:00:42.000,0:00:46.000
dhe ne kemi një verzion të ri të softwareit

0:00:46.000,0:00:48.000
që punon në internet,

0:00:48.000,0:00:50.000
kështuqë nuk keni nevojë ta shkarkoni më.

0:00:51.000,0:00:53.000
Më lejoni të përsëris atë që keni parë vitin e kaluar.

0:00:53.000,0:00:54.000
Fluskat janë shtetet.

0:00:54.000,0:00:58.000
Këtu keni shkallën e plleshmërisë - numrin e fëmijëve për grua -

0:00:58.000,0:01:01.000
dhe këtu keni kohëzgjatjen e jetës në vite.

0:01:02.000,0:01:05.000
Kjo është 1950 - këto janë vendet e industrializuara,

0:01:05.000,0:01:06.000
këto vendet në zhvillim.

0:01:06.000,0:01:08.000
Në atë kohë ka ekzistuar koncepti ne dhe ata.

0:01:08.000,0:01:10.000
Ka pasur dallime të mëdha në botë.

0:01:10.000,0:01:14.000
Por pastaj gjërat ndryshuan, dhe shkoi mjaft mirë.

0:01:14.000,0:01:15.000
Dhe kjo është ajo që ndodhi.

0:01:16.000,0:01:19.000
Mund të shihni si Kina, është fluska e madhe e kuqe;

0:01:19.000,0:01:20.000
e kaltëra është India.

0:01:20.000,0:01:23.000
Do të mundohem të jem

0:01:23.000,0:01:25.000
pak më serioz këtë vit duke ju treguar

0:01:25.000,0:01:27.000
se si gjërat ndryshuan me të vërtetë.

0:01:28.000,0:01:31.000
Dhe është Afrika që bjen në sy si problem këtu poshtë, apo jo?

0:01:31.000,0:01:34.000
Familje të mëdha akoma, dhe epidemia HIV

0:01:34.000,0:01:36.000
i bjen poshtë vendet si këto.

0:01:36.000,0:01:39.000
Kjo është pakashumë ajo që pamë vjet.

0:01:39.000,0:01:41.000
dhe kjo është si do të zhvillohet në të ardhmen.

0:01:42.000,0:01:44.000
Dhe do të flas, nëse kjo është e mundshme?

0:01:44.000,0:01:47.000
Sepse tash mund të shihni, kam prezentuar statistika që nuk ekzistojnë.

0:01:48.000,0:01:50.000
Sepse kjo është ku jemi.

0:01:50.000,0:01:53.000
A do të jetë e mundshme që kjo të ndodh?

0:01:54.000,0:01:56.000
Këtu mbuloj tërë jetën time, e kuptoni?

0:01:56.000,0:01:58.000
Pres të jetoj 100 vjet.

0:01:58.000,0:02:00.000
Dhe kjo është ku jemi sot.

0:02:00.000,0:02:07.000
Tash mund të shikojme në vend të kësaj gjendjen ekonomike në botë?

0:02:08.000,0:02:13.000
Dhe dua t'jua tregoj atë, krahasuar me mbijetesën e foshnjave.

0:02:13.000,0:02:14.000
Do t'i shkëmbejmë boshtet:

0:02:15.000,0:02:19.000
këtu keni vdekshmërine e foshnjeve -- gjegjësisht, mbijetesën --

0:02:19.000,0:02:21.000
katër fëmijë duke vdekur këtu, 200 duke vdekur atje.

0:02:22.000,0:02:24.000
Dhe kjo është GDP per capita në këtë bosht.

0:02:25.000,0:02:28.000
Dhe kjo ishte 2007.

0:02:28.000,0:02:32.000
Nëse kthehemi mbrapa në kohë, kam futur disa statistika historike --

0:02:32.000,0:02:38.000
qe pra, qe pra, qe pra -- nuk ka shumë statistika 100 vjet më parë.

0:02:38.000,0:02:40.000
Disa vende akoma kishin statistika.

0:02:40.000,0:02:42.000
Këtu gjurmojmë thellë në arkiva.

0:02:42.000,0:02:46.000
dhe ku jemi thellë në vitin 1820.

0:02:46.000,0:02:50.000
janë vetëm Austria dhe Suedia që mund të prodhojnë numra.

0:02:50.000,0:02:53.000
(Të qeshura)

0:02:53.000,0:02:57.000
Por ato janë këtu poshtë, kishin 1000 dollar për person në vjet.

0:02:57.000,0:03:00.000
Dhe ato humbnin një të pestën e fëmijëve para ditëlindjes së parë.

0:03:01.000,0:03:04.000
Kjo është ajo që ndodh në botë, nëse e luajmë tërë botën,

0:03:04.000,0:03:07.000
si u bënë ngadalë më të pasura dhe më të pasura,

0:03:07.000,0:03:08.000
dhe ato shtojnë statistika.

0:03:08.000,0:03:10.000
A nuk është e bukur kur ka statistika?

0:03:10.000,0:03:12.000
E shihni rëndësinë e tyre?

0:03:12.000,0:03:14.000
Dhe këtu, fëmijët nuk jetojnë më gjatë.

0:03:14.000,0:03:18.000
Shekulli i fundit, 1870, ishte i keq për fëmijët në Europë,

0:03:18.000,0:03:20.000
Sepse shumica e këtyre statistikave janë Europë,

0:03:20.000,0:03:23.000
Vetëm në kapërcyell të shekullit

0:03:23.000,0:03:26.000
më shumë se 90 përqind të fëmijëve mbijetuan vitin e parë.

0:03:26.000,0:03:29.000
Kjo është India duke u ngjitur, me të dhënat e para nga India.

0:03:29.000,0:03:34.000
Dhe këto janë Shtetet e Bashkuara duke ikur këtu, duke fituar më shumë para.

0:03:34.000,0:03:39.000
Dhe së shpejti do ta shohim Kinën duke hipur nga këndi këtu.

0:03:39.000,0:03:41.000
Dhe ngjitet lartë me Mao Cedunin që bjen shëndet,

0:03:41.000,0:03:42.000
pa u bërë fort i pasur.

0:03:42.000,0:03:45.000
Këtu vdes ai, mandej Deng Ksiaoping bjen para,

0:03:45.000,0:03:46.000
Lëviz këndej dhe vjen këtu.

0:03:47.000,0:03:49.000
Dhe fluskat ngjiten lartë,

0:03:49.000,0:03:51.000
Dhe kështu duket bota sot.

0:03:51.000,0:03:57.000
(Duartrokitje)

0:03:57.000,0:04:00.000
Le t'i shikojmë Shtetet e Bashkuara.

0:04:00.000,0:04:03.000
Këtu kemi një funksion -- Mund t'i them botës, "Rri aty ku je."

0:04:04.000,0:04:07.000
Dhe i marr Shtetet e Bashkuara -- duam ta shohim sfondin edhe më tutje --

0:04:07.000,0:04:10.000
I vendos kështu, dhe tash kthehemi mbrapsht.

0:04:10.000,0:04:13.000
Dhe mund të shohim se Shtetet e Bashkuara

0:04:13.000,0:04:16.000
shkojnë djathtas nga rrjedha e përgjithshme.

0:04:16.000,0:04:18.000
Ato gjenden në anën e parave gjatë gjithë kohës.

0:04:19.000,0:04:24.000
Dhe këtu poshtë më 1915, Shtetet e Bashkuara ishin fqinj të Indisë --

0:04:25.000,0:04:27.000
të Indisë së sotme.

0:04:27.000,0:04:29.000
Dhe kjo do të thotë se Shtetet e Bashkuara ishin më të pasura,

0:04:29.000,0:04:33.000
por humbnin më shumë fëmijë se India sot, përpjestimisht.

0:04:34.000,0:04:37.000
Dhe shikoni këtu -- krahasoni me Filipinet sot.

0:04:37.000,0:04:40.000
Filipinet sot kanë pothuajse të njejtën ekonomi

0:04:41.000,0:04:43.000
si Shtetet e Bashkuara gjatë Luftës së Parë Botërore.

0:04:43.000,0:04:47.000
Por duhet ti sjellim Shtetet e Bashkuara akoma më përpara në kohë

0:04:47.000,0:04:50.000
për të gjetur të njejtin sistem shëndetësor

0:04:50.000,0:04:51.000
siç e kemi në Filipine.

0:04:52.000,0:04:55.000
Diku nga viti 1957 këtu, shëndetësia në Shtetet e Bashkuara

0:04:55.000,0:04:57.000
është e njejtë si në Filipine.

0:04:57.000,0:05:00.000
Dhe kjo është drama e kësaj bote, të cilën shumë e quajnë të globalizuar,

0:05:00.000,0:05:03.000
që Azia, vendet Arabe, Amerika Latine

0:05:03.000,0:05:08.000
janë shumë më përpara në të qenit të shëndetshëm, të edukuar

0:05:08.000,0:05:11.000
në pasuri të burimeve njerëzore se sa në ekonomi.

0:05:11.000,0:05:13.000
Ka një diskrepancë në atë se çka ndodh sot

0:05:13.000,0:05:15.000
në ekonomitë gufuese.

0:05:15.000,0:05:19.000
Qe pra, benefitet speciale, përparimi shoqëror

0:05:19.000,0:05:22.000
ecin më përpara se përparimi ekonomik.

0:05:22.000,0:05:28.000
Dhe 1957 -- Shtetet e Bashkuara kanë ekonomi të njejtë si Kili sot.

0:05:29.000,0:05:32.000
Dhe sa do të na duhet që t'i sjellim Shtetet e Bashkuara

0:05:32.000,0:05:34.000
të ketë shëndetin e njejtë si Kili sot?

0:05:35.000,0:05:40.000
Mendoj se duhet të shkojmë, qe -- ku e kemi 2001, apo 2002 --

0:05:40.000,0:05:42.000
Shtetet e Bashkuara kanë të njejtin shëndet si Kili.

0:05:42.000,0:05:43.000
Kili po e zë hapin!

0:05:44.000,0:05:46.000
Për disa vjet Kili mund të ketë mbijetesë më të lartë të foshnjave

0:05:46.000,0:05:48.000
se Shtetet e Bashkuara.

0:05:48.000,0:05:51.000
Ky është vërtetë ndryshim, që kemi këtë prapambetje

0:05:51.000,0:05:56.000
prej rreth 30, 40 vitesh diferencë në shëndetësi.

0:05:56.000,0:05:58.000
Dhe pas shëndetësisë është niveli i arsimit.

0:05:58.000,0:06:00.000
Dhe ka shumë gjëra tjera infrastrukturore,

0:06:00.000,0:06:03.000
dhe burimet e përgjithshme njerëzore janë këtu.

0:06:03.000,0:06:06.000
Tash mund ta heqim këtë --

0:06:06.000,0:06:10.000
dhe dua t'ju tregoj shkallën e shpejtësisë,

0:06:10.000,0:06:13.000
shkallën e ndryshimit, sa shpejtë kanë shkuar.

0:06:13.000,0:06:20.000
Dhe kthehemi në vitin 1920, dhe dua të shikoj Japoninë.

0:06:21.000,0:06:24.000
Dhe dua të shikoj Suedinë dhe Shtetet e Bashkuara.

0:06:24.000,0:06:26.000
Dhe do ta vendos një garë këtu

0:06:26.000,0:06:29.000
në mes të Fordit si të verdhë këtu

0:06:29.000,0:06:31.000
dhe Toyotas të kuqe atje,

0:06:31.000,0:06:33.000
dhe Volvos së murrme.

0:06:33.000,0:06:35.000
(Qeshje)

0:06:35.000,0:06:37.000
Dhe shkojmë tash, shkojmë.

0:06:37.000,0:06:40.000
Toyota ka start të dobët këtu poshtë, siç mund ta shihni,

0:06:40.000,0:06:43.000
Fordi nga Shtetet e Bashkuara doli nga udha këtu.

0:06:43.000,0:06:44.000
Volvoja po ecën mirë.

0:06:44.000,0:06:46.000
Kjo është lufta. Toyota doli nga shtegu, dhe tash

0:06:46.000,0:06:49.000
Toyota po vjen në anën e shëndetshme të Suedisë --

0:06:49.000,0:06:50.000
a po e shihni?

0:06:50.000,0:06:51.000
Dhe po e tejkalojnë Suedinë,

0:06:51.000,0:06:53.000
dhe tash janë më të shëndoshë se Suedia.

0:06:53.000,0:06:55.000
Këtu është pjesa kur unë shita Volvon dhe bleva Toyotën.

0:06:55.000,0:06:58.000
(Qeshje)

0:06:58.000,0:07:02.000
Dhe tash mund të shohim se shkalla e ndryshimit ishte tejet e lartë në Japoni.

0:07:02.000,0:07:04.000
Me të vërtetë e zunë hapin.

0:07:04.000,0:07:06.000
Dhe kjo ndryshon gradualisht.

0:07:06.000,0:07:09.000
Duhet të shikojmë nëpër gjenerata që ta kuptojmë.

0:07:09.000,0:07:14.000
Më lejoni t'jua tregoj historinë time familjare --

0:07:14.000,0:07:16.000
kemi bërë këto grafika këtu.

0:07:16.000,0:07:20.000
Dhe këtu kemi të njejtën gjë, paratë këtu poshtë dhe shëndeti, si ta them?

0:07:20.000,0:07:22.000
Dhe kjo është familja ime.

0:07:23.000,0:07:27.000
Kjo është Suedia, 1830, kur u lind stër-stër-gjyshja ime.

0:07:28.000,0:07:30.000
Suedia ishte si Sierra Leone sot.

0:07:31.000,0:07:34.000
Dhe kjo është kur u lind stër-gjyshja, më 1863.

0:07:35.000,0:07:37.000
Suedia ishte si Mozambiku.

0:07:37.000,0:07:39.000
Dhe kjo është kur u lind gjyshja ime, më 1891.

0:07:39.000,0:07:41.000
Ajo kujdesej për mua kur isha i vogël,

0:07:41.000,0:07:43.000
kështuqë tash nuk po flas për statistika --

0:07:43.000,0:07:45.000
tash është në historinë e familjes sime.

0:07:46.000,0:07:47.000
Kjo është kur filloj t'u besoj statistikave,

0:07:47.000,0:07:50.000
kur jane statistika të vërtetuara nga gjyshja.

0:07:50.000,0:07:53.000
(Qeshje)

0:07:53.000,0:07:56.000
Mendoj se është mënyra më e mirë e vërtetimit të statistikave historike.

0:07:56.000,0:07:57.000
Suedia ishte si Gana.

0:07:57.000,0:08:00.000
Është interesante të shohësh diverzitetin e madh

0:08:00.000,0:08:02.000
brenda Afrikës nën-Sahara.

0:08:03.000,0:08:05.000
Ju kam thënë vitin e kaluar, dhe do t'ju them sërish,

0:08:05.000,0:08:08.000
nëna ime u lind në Egjipt, ndërsa unë -- kush jam unë?

0:08:08.000,0:08:09.000
Unë jam meksikani në familje.

0:08:10.000,0:08:12.000
Ndërsa vajza ime, u lind në Kil,

0:08:12.000,0:08:14.000
mbesa u lind në Singapor,

0:08:14.000,0:08:16.000
sot vendi më i shëndoshë në tërë rruzullin.

0:08:16.000,0:08:18.000
e tejkaloi Suedinë para dy-tre vjetësh,

0:08:18.000,0:08:20.000
me mbijetesë më të lartë të foshnjave.

0:08:20.000,0:08:21.000
Por janë shumë të vegjël, apo jo.

0:08:21.000,0:08:23.000
Ata janë aq afër spitalit sa që ne nuk mund

0:08:23.000,0:08:24.000
t'i mundim nëpër këto pyje.

0:08:24.000,0:08:27.000
(Qeshje)

0:08:27.000,0:08:28.000
Por respekt për Singaporin.

0:08:28.000,0:08:30.000
Singapori janë më të mirët sot.

0:08:30.000,0:08:34.000
Tash edhe kjo duket si një tregim i mirë.

0:08:34.000,0:08:38.000
Por nuk është edhe aq lehtë, se e tërë kjo është tregim i mirë.

0:08:38.000,0:08:41.000
Sepse më duhet t'ju tregoj një tjetër mundësi.

0:08:41.000,0:08:46.000
Mund ta bëjmë ngjyrën këtu që ta paraqesë variablën --

0:08:46.000,0:08:47.000
dhe çka do të zgjedh këtu?

0:08:47.000,0:08:51.000
Emitimin e dioksid-karbonit, tona metrik për kokë banori.

0:08:52.000,0:08:57.000
Kjo është 1962, dhe Shtetet e Bashkuara po emitonin 16 tona për kokë.

0:08:57.000,0:08:59.000
Ndërsa Kina po emitonte 0.6,

0:08:59.000,0:09:03.000
India po emitonte 0.32 tona per capita.

0:09:03.000,0:09:06.000
Dhe çka ndodh kur shkojmë më tutje?

0:09:06.000,0:09:08.000
Eh, e shihni që tregimi i këndshëm i pasurimit

0:09:08.000,0:09:09.000
dhe rritjes së shëndetit --

0:09:09.000,0:09:14.000
të gjithë e bënë këtë në kurriz të emitimit të dioksid-karbonit.

0:09:14.000,0:09:17.000
Nuk ka asnjë që nuk e ka bërë deri tash.

0:09:17.000,0:09:20.000
Dhe nuk i kemi të gjitha shënimet e freskëta

0:09:20.000,0:09:23.000
sepse sot kjo është temë e nxehtë.

0:09:23.000,0:09:25.000
Dhe ja ku jemi më 2001.

0:09:26.000,0:09:30.000
Dhe në diskutimin ku mora pjesë me liderët globalë, e dini,

0:09:30.000,0:09:34.000
shumë prej tyre sot thonë, se problemi janë ekonomitë gufuese,

0:09:34.000,0:09:37.000
ato po nxjerrin tepër shumë dioksid-karboni.

0:09:37.000,0:09:39.000
Ministri i Mjedisit i Indisë pat thënë,

0:09:39.000,0:09:42.000
"Paj, ju jeni ata që e keni shkaktuar problemin.

0:09:42.000,0:09:45.000
Vendet e OZhBE (OECD) -- vendet me të ardhura të larta --

0:09:45.000,0:09:47.000
ato e kishin shkaktuar ndryshimin e klimës.

0:09:48.000,0:09:50.000
Por ne jua falim, sepse nuk e keni ditur.

0:09:50.000,0:09:53.000
Por që tash, do të numrojmë për kokë banori.

0:09:53.000,0:09:55.000
Prej tash numrojmë për kokë banori.

0:09:55.000,0:09:58.000
Dhe secili është përgjegjës për emitimin për kokë banori."

0:09:58.000,0:10:01.000
Kjo vërtet ju tregon se nuk kemi parë zhvillim të mirë ekonomik

0:10:01.000,0:10:03.000
dhe përparim shëndetësor kudoqoftë në botë

0:10:03.000,0:10:07.000
pa e shkatërruar klimën.

0:10:08.000,0:10:10.000
Dhe kjo është ajo që duhet të ndryshojë.

0:10:11.000,0:10:14.000
Më kanë kritikuar se kam paraqitur imazh shumë pozitiv të botës,

0:10:14.000,0:10:16.000
por nuk mendoj se është i tillë.

0:10:16.000,0:10:18.000
Bota është një vend shumë i ngatërruar.

0:10:18.000,0:10:20.000
Këtë mund ta quajmë Rruga e Dollarit.

0:10:20.000,0:10:22.000
Të gjithë jetojnë në këtë rrugë këtu.

0:10:22.000,0:10:25.000
Atë që e fitojnë këtu -- te cili numër jetojnë --

0:10:25.000,0:10:26.000
është sa fitojnë në ditë.

0:10:26.000,0:10:29.000
Kjo familje fiton një dollar në ditë.

0:10:30.000,0:10:31.000
Vazhdojmë kësaj rruge këndej,

0:10:31.000,0:10:35.000
gjejmë një familje që fiton rreth dy deri tre dollarë në ditë.

0:10:35.000,0:10:38.000
Dhe vazhdojme këndej -- e gjejmë oborrin e parë në rrugë,

0:10:38.000,0:10:40.000
dhe këta fitojnë 10 deri 50 dollarë në ditë.

0:10:40.000,0:10:42.000
Si jetojnë këta?

0:10:42.000,0:10:45.000
Nëse shikojmë shtratin këtu, mund të shohim

0:10:45.000,0:10:48.000
se flejnë në batanie në dysheme.

0:10:48.000,0:10:50.000
Kjo është linja e varfërisë --

0:10:50.000,0:10:53.000
80 përqind e të ardhurave shkon për të mbuluar nevojat energjetike të familjes,

0:10:53.000,0:10:55.000
bukën e përditshme.

0:10:55.000,0:10:58.000
Këtu është 2 deri 5 dollarë, këtu kemi shtrat.

0:10:58.000,0:11:00.000
Dhe këtu kemi dhomë të fjetjes shumë më të bukur.

0:11:01.000,0:11:03.000
Kam mbajtë lekcion për këtë për Ikea'n, ata donin të shihnin

0:11:03.000,0:11:05.000
kauçin menjëherë këtu.

0:11:05.000,0:11:07.000
(Qeshje)

0:11:07.000,0:11:11.000
Dhe këtu është kauçi, si do të dalë nga këtu.

0:11:11.000,0:11:14.000
Dhe gjëja interesante, nëse sillemi këtu në foton panoramë,

0:11:14.000,0:11:16.000
e shihni familjen akoma duke u ulur në dysheme,

0:11:16.000,0:11:18.000
megjithëse kemi kauç.

0:11:18.000,0:11:20.000
Nëse i lëshojmë një sy kuzhinës, mund të shihni

0:11:20.000,0:11:25.000
që ndryshimi i madh për gratë nuk vjen në mes të 1 dhe 10 dollarë.

0:11:25.000,0:11:27.000
Vjen këtu përtej, kur vërtetë mund të keni

0:11:27.000,0:11:30.000
kushte të mira pune në familje.

0:11:30.000,0:11:32.000
Dhe nëse vërtetë doni të shihni dallimin,

0:11:32.000,0:11:34.000
shikoni te banjoja këndej.

0:11:34.000,0:11:36.000
Kjo mund të ndryshojë, kjo mund të ndryshojë.

0:11:36.000,0:11:39.000
Të gjitha këto janë pamje nga Afrika,

0:11:39.000,0:11:41.000
dhe mund të bëhet shumë më mirë.

0:11:42.000,0:11:44.000
Mund të dalim nga varfëria.

0:11:44.000,0:11:47.000
Hulumtimi im nuk ishte në TI apo diçka të ngjashme.

0:11:47.000,0:11:50.000
Kam kaluar 20 vjet me intervistim të farmerëve afrikanë

0:11:50.000,0:11:53.000
që ishin në zgripth të urisë.

0:11:53.000,0:11:55.000
Dhe kjo ishte rezultati i hulumtimit të nevojave të farmerëve.

0:11:55.000,0:11:57.000
E bukura këtu është se nuk mund të shihni

0:11:57.000,0:11:59.000
kush janë hulumtuesit në këtë tablo.

0:11:59.000,0:12:02.000
Kjo është kur hulumtimi funksionon për shoqëri --

0:12:02.000,0:12:04.000
duhet të jetoni bashkë me njerëzit.

0:12:06.000,0:12:10.000
Kur jeni në varfëri, gjithçka sillet rreth mbijetesës.

0:12:10.000,0:12:12.000
Merremi me sigurimin e ushqimit.

0:12:12.000,0:12:14.000
Nërsa këto dy farmere të reja, janë vajza tash --

0:12:14.000,0:12:18.000
sepse prindërit kanë vdekur nga HIV AIDS --

0:12:18.000,0:12:20.000
diskutojnë me një agronom të shkolluar.

0:12:20.000,0:12:24.000
Ky është një nga agronomët më të mirë në Malawi, Junatambe Kumbira,

0:12:24.000,0:12:26.000
dhe ai diskuton çfarë lloji të maniokës do të mbjellin --

0:12:26.000,0:12:30.000
shndërruesi më i fortë i dritës së diellit në ushqim që e ka zbuluar njeriu

0:12:30.000,0:12:33.000
Dhe ata janë shumë të etshëm të marrin një këshillë,

0:12:33.000,0:12:36.000
për të mbijetuar varfërinë.

0:12:36.000,0:12:37.000
Ky është një kontekst.

0:12:37.000,0:12:39.000
Të dalësh nga varfëria.

0:12:39.000,0:12:42.000
Gratë na thanë një gjë. "Na sillni teknologji.

0:12:42.000,0:12:45.000
E urrejmë këtë kazmë, qëndrimin orë mbas ore.

0:12:45.000,0:12:48.000
Na sillni një mulli, që të mund ta bluajmë miellin tonë,

0:12:48.000,0:12:51.000
atëherë do të mund të paguajmë të gjitha të tjerat vetë."

0:12:51.000,0:12:54.000
Teknologjia mund t'ju nxjerr nga varfëria

0:12:54.000,0:12:58.000
por lypset një treg për të dalë nga varfëria.

0:12:58.000,0:13:01.000
Dhe kjo grua tash është e lumtur, që mund t'i sjell prodhimet e veta në treg.

0:13:01.000,0:13:03.000
Por është shumë mirënjohëse për investimet publike në edukim

0:13:03.000,0:13:06.000
në mënyrë që të llogaris se nuk do të mashtrohet kur të dalë në treg.

0:13:06.000,0:13:09.000
Ajo do që fëmija i saj të jetë i shëndoshë, që të mund të dalë në treg

0:13:09.000,0:13:11.000
dhe të mos ngujohet në shtëpi.

0:13:11.000,0:13:14.000
Dhe ajo e do infrastrukturën -- është më mirë me rrugë të shtruar

0:13:14.000,0:13:16.000
Ka të mira edhe nga kreditë.

0:13:16.000,0:13:19.000
Mikrokreditë ia kanë mundësuar biçikletën,

0:13:19.000,0:13:22.000
Dhe informacioni i thotë kur të dalë me cilin prodhim në treg

0:13:22.000,0:13:24.000
Kjo mund të bëhet.

0:13:24.000,0:13:27.000
Kjo është përvoja ime 20 vjeçare në Afrikë

0:13:27.000,0:13:30.000
ajo që në dukje është e pamundur, është e mundur.

0:13:30.000,0:13:32.000
Afrika nuk ka kaluar keq.

0:13:32.000,0:13:35.000
Për 50 vjet kanë kapërcyer nga situata paramesjetare

0:13:35.000,0:13:38.000
në një Europë të para 100 vjetëve,

0:13:38.000,0:13:41.000
me një shtet e komb funksional.

0:13:41.000,0:13:44.000
Do të thosha se Afrika nën Sahara ka përparuar më së miri në botë

0:13:44.000,0:13:45.000
gjatë 50 viteve të fundit.

0:13:45.000,0:13:47.000
Sepse nuk e marrim parasysh prej nga kanë ardhur.

0:13:47.000,0:13:50.000
Është koncepti i dobët i vendeve në zhvillim

0:13:50.000,0:13:53.000
që na bashkon Argjentinën dhe Mozambikun 50 vjet më parë,

0:13:53.000,0:13:55.000
dhe na thotë se Mozambiku kaloi keq.

0:13:56.000,0:13:58.000
Duhet të dijmë pak më shumë për botën.

0:13:58.000,0:14:01.000
Kam një fqinj që i njeh 200 lloje të verërave.

0:14:01.000,0:14:02.000
Ai i di të gjitha.

0:14:02.000,0:14:04.000
I di emrat e llojeve të rrushit, temperaturën dhe gjithçka tjetër.

0:14:04.000,0:14:07.000
Unë i njoh vetëm dy lloje të verës -- të kuqe dhe të bardhë.

0:14:07.000,0:14:09.000
(Qeshje)

0:14:09.000,0:14:11.000
Por komshiu im i njeh vetëm dy lloje të vendeve --

0:14:11.000,0:14:13.000
të industrializuara dhe në zhvillim

0:14:13.000,0:14:16.000
Ndërsa unë i njoh 200, unë di të dhëna të vogla.

0:14:16.000,0:14:17.000
Por edhe ju mund ta bëni këtë.

0:14:17.000,0:14:22.000
(Duartrokitje)

0:14:22.000,0:14:24.000
Por duhet të bëhem më serioz. Por si të bëhesh serioz?

0:14:24.000,0:14:26.000
E bën një PowerPoint?

0:14:26.000,0:14:31.000
(Qeshje)

0:14:31.000,0:14:33.000
Homazh pakos Office apo jo?

0:14:35.000,0:14:37.000
Ç'është kjo, ç'është kjo që po ju tregoj?

0:14:37.000,0:14:40.000
Po ju tregoj se ka shumë dimenzione të zhvillimit.

0:14:40.000,0:14:42.000
Secili e do të preferuarin e vet.

0:14:42.000,0:14:45.000
Nëse jeni në sektorin e biznesit, i doni mikro-kreditë.

0:14:45.000,0:14:47.000
Nëse po luftoni në sektorin joqeveritar,

0:14:47.000,0:14:50.000
e doni barazinë mes gjinive.

0:14:50.000,0:14:52.000
Nëse jeni mësues, e doni UNESCO'n e kështu me rradhë.

0:14:52.000,0:14:54.000
Në nivel global, na duhet pak më shumë se e jona.

0:14:54.000,0:14:56.000
Na duhet gjithçka.

0:14:56.000,0:14:58.000
Të gjitha këto janë të rëndësishme për zhvillimin,

0:14:58.000,0:15:00.000
sidomos nëse sapo jeni duke dalë nga varfëria

0:15:00.000,0:15:03.000
dhe ia keni mësyer mirëqenies.

0:15:03.000,0:15:05.000
Tash, ajo që duhet ta kemi parasysh

0:15:05.000,0:15:08.000
është, cili është qëllimi i zhvillimit,

0:15:08.000,0:15:09.000
dhe cilat janë mjetet për t'u zhvilluar?

0:15:09.000,0:15:12.000
Më lejoni që fillimisht të vlerësoj mjetet më të rëndësishme.

0:15:13.000,0:15:15.000
Rritja ekonomike për mua si profesor i shëndetit publik,

0:15:15.000,0:15:19.000
është më e rëndësishmja për zhvillim,

0:15:19.000,0:15:21.000
sepse shpjegon 80% të mbijetesës.

0:15:22.000,0:15:25.000
Qeverisja. Të kesh qeveri funksionale --

0:15:25.000,0:15:29.000
kjo është ajo që nxori Kaliforninë nga mjerimi në vitin 1850.

0:15:29.000,0:15:32.000
Ishte qeveria ajo që bëri ligjin të funksionojë në fund të fundit.

0:15:33.000,0:15:35.000
Edukimi, burimet njerëzore janë të rëndësishme.

0:15:35.000,0:15:39.000
Shëndetësia është gjithashtu e rëndësishme, por jo aq si mjet.

0:15:39.000,0:15:41.000
Ambienti është i rëndësishëm.

0:15:41.000,0:15:43.000
Të drejta e njeriut janë të rëndësishme, por marrin vetëm një kryq.

0:15:43.000,0:15:46.000
Tash si është puna me qëllimet? Kah po shkojmë?

0:15:46.000,0:15:48.000
Nuk jemi të interesuar për para.

0:15:48.000,0:15:49.000
Paratë nuk janë cak.

0:15:49.000,0:15:52.000
Është mjeti më i mirë, por si cak ia jap një zero.

0:15:53.000,0:15:56.000
Qeverisja, është gallatë të votosh në një vend të vogël,

0:15:56.000,0:15:58.000
por nuk është cak.

0:15:58.000,0:16:02.000
Dhe të shkosh në shkollë, është cak, por nuk është mjet.

0:16:02.000,0:16:04.000
Shëndetësisë ia jap dy pikë. Mendoj se është mirë të jesh i shëndoshë

0:16:04.000,0:16:06.000
-- sidomos në moshën time -- mund të qëndrosh këtu se ke shëndet.

0:16:06.000,0:16:08.000
Pra është mirë, merr dy plusa.

0:16:08.000,0:16:10.000
Ambienti është kyç me të vërtetë.

0:16:10.000,0:16:12.000
Nuk mbetet gjë për nipin nëse nuk e ruan.

0:16:12.000,0:16:14.000
Por ku janë caqet e rëndësishme?

0:16:14.000,0:16:16.000
Natyrisht, janë të drejtat e njeriut.

0:16:16.000,0:16:18.000
Të drejtat e njeriut janë cak,

0:16:18.000,0:16:21.000
por nuk janë mjet aq i fortë për të arritur zhvillimin.

0:16:22.000,0:16:26.000
E kultura. Kultura është gjëja më kryesore, do të thosha,

0:16:26.000,0:16:28.000
sepse ajo sjell kënaqësi në jetë.

0:16:28.000,0:16:30.000
Ajo është vlera e jetës.

0:16:30.000,0:16:33.000
Kështu ajo që në dukje është e pamundur, bëhet e mundur.

0:16:33.000,0:16:35.000
Madje edhe vendet Afrikane mund ta mbërrijnë këtë.

0:16:36.000,0:16:42.000
Dhe ju kam treguar se në dukje e pamundura është e mundur.

0:16:42.000,0:16:46.000
Dhe mbani në mend, ju lutem mbani në mend porosinë time kryesore,

0:16:46.000,0:16:49.000
që është: ajo që duket e pamundur është e mundur.

0:16:49.000,0:16:51.000
Mund ta kemi një botë të mirë.

0:16:51.000,0:16:54.000
Ju kam treguar pikat, e kam vërtetuar me PowerPoint,

0:16:54.000,0:17:00.000
dhe mendoj se do t'ju bind edhe simbas kulturës.

0:17:00.000,0:17:04.000
(Qeshje)

0:17:04.000,0:17:05.000
(Duartrokitje)

0:17:05.000,0:17:07.000
Ma sillni shpatën!

0:17:11.000,0:17:16.000
Kapërdirja e shpatës vjen nga India e lashtë.

0:17:16.000,0:17:21.000
Është shprehje kulturore që ka frymëzuar për mijëra vjet

0:17:21.000,0:17:27.000
qeniet njerëzore të mendojnë për atë që është matanë të dukshmes

0:17:27.000,0:17:29.000
(Qeshje)

0:17:29.000,0:17:34.000
Dhe do ta vërtetoj për ju se e pamundura në dukje është e mundur.

0:17:34.000,0:17:37.000
duke marrë këtë copë çeliku -- çelik i rrahur --

0:17:38.000,0:17:41.000
është bajoneta e armatës suedeze e vitit 1850,

0:17:41.000,0:17:43.000
në vitin e fundit kishim luftë.

0:17:44.000,0:17:47.000
Është çelik i rrahur -- mund ta dëgjoni.

0:17:47.000,0:17:53.000
Dhe do ta marr këtë teh çeliku,

0:17:53.000,0:17:58.000
dhe ta fus në trupin tim nga mishi dhe gjaku,

0:17:58.000,0:18:02.000
dhe ta dëshmoj për ju se në dukje e pamundura është e mundur.

0:18:03.000,0:18:07.000
A mund të kërkoj një moment qetësie absolute?

0:18:18.000,0:18:40.000
(Duartrokitje)