0:00:00.000,0:00:05.835
(nhạc mở đầu)

0:00:05.835,0:00:08.050
Chào các bạn! Tôi là Laurie Santos

0:00:08.050,0:00:11.050
Tôi dạy tâm lý học tại Đại học Yale, và hôm nay

0:00:11.050,0:00:13.559
Tôi muốn thảo luận với bạn về định kiến

0:00:13.558,0:00:17.068
Bài giảng này là một phần của loạt bài về[br]định kiến trong nhận thức.

0:00:17.068,0:00:20.528
Hãy tưởng tượng bạn đang thăm[br]công viên Grand Canyon, và bạn quyết định

0:00:20.528,0:00:23.009
và bạn quyết định đi bộ trên cầu vượt[br]là một cây cầu lớn bằng kính

0:00:23.010,0:00:26.690
lơ lửng trên mặt sông Colorado dữ dội

0:00:26.690,0:00:30.810
Bây giờ hãy tưởng tượng [br]bạn đi ra giữa cây cầu vượt và nhìn xuống.

0:00:30.809,0:00:37.009
Bạn nhìn thấy chân mình trên lớp kính [br]trong suốt ở độ cao khoảng 1.219 mét

0:00:37.009,0:00:38.329
Bạn nghĩ bạn sẽ cảm thấy như nào?

0:00:38.329,0:00:41.920
Nếu bạn giống hầu hết mọi người[br]thì bạn sẽ cảm thấy khá sợ hãi

0:00:41.920,0:00:44.539
Tim đập mạnh hơn[br]lòng bàn tay ra mồ hôi,

0:00:44.539,0:00:47.500
có lẽ bạn còn bám chặt hơn vào rào chắn

0:00:47.500,0:00:50.619
Nhưng thực ra bạn cảm thấy[br]việc sợ hãi này khá kỳ lạ

0:00:50.619,0:00:52.989
Nhìn chung, chiếc Cầu vượt này an toàn tuyệt đối

0:00:52.990,0:00:56.090
Cây cầu được bắt vít cố định[br]bằng hàng trăm dầm thép

0:00:56.090,0:00:59.520
Cầu này cũng khỏe như những cây cầu[br]có sàn không trong suốt,

0:00:59.520,0:01:01.520
và thậm chí còn khỏe hơn

0:01:01.520,0:01:05.140
nếu nó chỉ cao 121 mét, hay 12 mét[br]hay thậm chí là 1,2 mét so với mặt nước

0:01:05.140,0:01:09.549
Về cơ bản thì cây cầu này[br]vững như các cây cầu bạn đã đi qua

0:01:09.549,0:01:12.539
Bạn cũng có rất nhiều dữ liệu cho thấy[br]mức độ an toàn của cây cầu này

0:01:12.540,0:01:16.160
Mỗi năm có hàng nghìn khách[br]đi qua cầu vượt này,

0:01:16.159,0:01:18.989
và chưa một ai trong số họ[br]bị ngã xuống cả

0:01:18.989,0:01:21.838
Nó còn an toàn hơn đi qua đường[br]hay lái ô tô,

0:01:21.838,0:01:24.179
hoặc thậm chí đứng trên một ban công bình thường.

0:01:24.179,0:01:26.269
Nhưng sao bạn lại sợ đến vậy?

0:01:26.269,0:01:27.408
Điều gì đang diễn ra vậy?

0:01:27.409,0:01:30.409
Việc bạn tin rằng cây cầu vượt này[br]tuyệt đối an toàn

0:01:30.409,0:01:32.200
không thống nhất với cảm giác rằng[br]bạn có thể chết

0:01:32.200,0:01:36.049
cho thấy sức mạnh của những gì[br]được gọi là "định kiến"

0:01:36.049,0:01:39.869
Định kiến là thái độ có dạng như niềm tin [br]mang tính thói quen hoặc vô ý thức

0:01:39.870,0:01:43.930
Đó là cách mà chúng ta phản ứng theo bản năng[br]với những thứ ta thích hoặc,

0:01:43.930,0:01:47.249
không thích theo bản năng, kể cả là những thứ[br]rất quen thuộc

0:01:47.248,0:01:50.358
Thuật ngữ "Định kiến"[br]do nhà triết học Tamar Gendler đưa ra

0:01:50.358,0:01:52.628
Bà quyết định dùng từ "định kiến"

0:01:52.629,0:01:58.159
bởi vì định kiến khá giống với niềm tin[br]nhưng khác ở chỗ định kiến mang cảm tính, liên tưởng,

0:01:58.159,0:01:59.250
vô ý thức và phi lý

0:01:59.250,0:02:01.879
Do đó bà gọi là "định kiến"

0:02:01.879,0:02:06.170
Khi bạn đứng trên cây cầu vượt đó, [br]bạn tin rằng mình được an toàn tuyệt đối

0:02:06.170,0:02:08.110
Nếu không bạn đã không bước lên đó

0:02:08.110,0:02:11.160
Nhưng bạn cũng đồng thời tin rằng

0:02:11.159,0:02:14.118
bạn có nguy cơ rơi xuống[br]vì thế lòng bàn tay mới toát mồ hôi

0:02:14.118,0:02:16.378
Và đó là điều thú vị về định kiến

0:02:16.378,0:02:20.340
Người ta không cần phải nghĩ về[br]những gì ta thực sự tin là đúng,

0:02:20.340,0:02:23.520
giống như thực tế là bạn sẽ[br]tuyệt đối an toàn khi đi trên cầu vượt

0:02:23.520,0:02:25.760
Vấn đề là thâm chí khi chúng ta nhận ra rằng

0:02:25.759,0:02:28.709
định kiến không phản ánh thực tế[br]rằng chúng không khớp với những gì

0:02:28.710,0:02:30.320
ta tin là đúng, rằng chúng

0:02:30.319,0:02:33.819
hoàn toàn bất hợp lý[br]thì định kiến của chúng ta cũng không tiêu tan

0:02:33.819,0:02:37.560
Dù sao thì chúng vẫn hiển hiện khắp nơi và[br]lèo lái rất nhiều hành vi của ta

0:02:37.560,0:02:41.030
Chính sự gắn kết này của định kiến[br]khiến chúng rất lạ kỳ

0:02:41.030,0:02:44.080
Đó là lý do khiến ta sợ hãi các bộ phim kinh dị[br]như Hàm cá mập,

0:02:44.080,0:02:47.780
ngay cả khi ta biết rằng con cá mập trong phim[br]chỉ là một mớ nhựa

0:02:47.780,0:02:51.620
Và nhà tâm lý Paul Rozin đã xuất sắc chỉ ra rằng[br]đó là lý do

0:02:51.620,0:02:55.650
chúng ta sẽ không muốn ăn một mẩu [br]sô cô la ngon lành có hình như thế này.

0:02:55.650,0:02:59.000
Và nhà khoa học về nhận thức[br]Fiery Cushman đã chỉ ra rằng

0:02:59.000,0:03:02.169
tại sao bạn không thích[br]dùng búa để làm điều này,

0:03:02.169,0:03:05.239
ngay cả khi bạn biết rằng[br]bàn tay chỉ là nhựa

0:03:05.240,0:03:08.310
Nhưng định kiến cũng tồn tại[br]trong các tình huống nghiêm trọng hơn

0:03:08.310,0:03:11.900
Nếu bạn đã sống trong một xã hội được hình thành[br]trên những di sản về phân biệt chủng tộc,

0:03:11.900,0:03:15.810
bạn có thể tin rằng người Mỹ gốc Phi và[br]người da trắng đều bình đẳng,

0:03:15.810,0:03:19.870
nhưng định kiến của bạn có thể phản ánh toàn bộ[br]những định kiến ngầm về từng chủng loại

0:03:19.870,0:03:24.269
Nếu bạn đã sống trong một xã hội nơi nam giới[br]có khuynh hướng trở thành bác sĩ và

0:03:24.269,0:03:26.689
nữ giới có khuynh hướng trở thành hộ lý[br]thì bạn có thể tin rằng trong lĩnh vực khoa học

0:03:26.689,0:03:31.209
nữ giới cũng giỏi như nam giới[br]nhưng thành kiến của bạn có thể khác

0:03:31.209,0:03:34.389
Và gần đây, nhiều nhà tâm lý học đã chỉ ra rằng

0:03:34.389,0:03:36.730
những thành kiến sai lệch[br]có thể đóng vai trò lớn hơn

0:03:36.729,0:03:39.509
trong các quyết định tuyển dụng[br]hơn bạn tưởng

0:03:39.509,0:03:43.219
Thế nên lần sau đừng ngần ngại[br]chạm vào một con nhện nhựa,

0:03:43.219,0:03:48.549
hay khóc vì một bộ phim buồn nhưng không có thật, [br]hoặc thậm chí nhận ra chúng thì

0:03:48.549,0:03:51.740
bạn sẽ biết rằng những thành kiến đầy [br]sức mạnh của bạn đang thể hiện ra đấy