WEBVTT

00:00:06.210 --> 00:00:08.940
Nếu phải tóm gọn 
bài nghiên cứu 20 năm

00:00:08.947 --> 00:00:10.864
của mình về loài voi

00:00:10.864 --> 00:00:12.474
trong một câu,

00:00:12.481 --> 00:00:15.818
tôi sẽ nói gì ?

00:00:15.822 --> 00:00:19.675
Tôi sẽ nói là 
voi cũng giống như chúng ta!

00:00:19.675 --> 00:00:21.189
Vậy nghĩa là gì ?

00:00:21.189 --> 00:00:22.844
Cần rất nhiều kiên nhẫn

00:00:22.844 --> 00:00:24.606
để đi vào rừng

00:00:24.606 --> 00:00:26.012
và tìm hiểu lối sống

00:00:26.012 --> 00:00:28.973
của loài động vật chậm chạp 
mà thông minh này.

00:00:28.973 --> 00:00:32.932
Qua thời gian, tôi phát hiện ra rằng 
chúng rất giống với chúng ta.

00:00:32.932 --> 00:00:35.751
Bạn sẽ nghĩ rằng: 
" Sao bà ấy lại nói vậy?"

00:00:35.751 --> 00:00:38.452
Nhìn xem, chúng có tai to,
có vòi rất dài

00:00:38.452 --> 00:00:40.916
Sao chúng lại giống chúng ta
được cơ chứ

00:00:40.916 --> 00:00:44.308
Thực ra, bầy đàn của loài voi
rất giống với gia đình của chúng ta.

00:00:44.308 --> 00:00:47.743
Với chúng, bầy đàn
cực kì quan trọng

00:00:47.743 --> 00:00:50.579
Chúng lớn lên trong gia đình
được gắn kết chặt chẽ

00:00:50.579 --> 00:00:53.083
chúng cũng có những đại gia đình

00:00:53.083 --> 00:00:54.916
như chúng ta

00:00:54.916 --> 00:00:57.087
với các cô chú bác 
quây quần,

00:00:57.087 --> 00:00:59.138
thức ăn được chia sẻ và trồng trọt,

00:00:59.138 --> 00:01:00.339
và lũ con trai thì nghĩ rằng

00:01:00.339 --> 00:01:02.166
"Tụi mình sẽ chơi game

00:01:02.166 --> 00:01:03.762
hay đi xem chọi gà cùng nhau chứ?"

00:01:03.762 --> 00:01:05.154
Rất giống với chúng ta

00:01:05.154 --> 00:01:09.640
tiếng hò reo, hân hoan, la hét 
rất tuyệt vời

00:01:09.640 --> 00:01:12.815
Tuy nhiên, khi bạn thấy
kiểu gia đình như vậy,

00:01:12.815 --> 00:01:14.686
giống như trong một đám cưới,

00:01:14.686 --> 00:01:17.595
sự phân chia giai cấp
lại nảy sinh

00:01:17.595 --> 00:01:19.951
những cá thể ở cấp thấp,

00:01:19.951 --> 00:01:22.282
như bạn có thể thấy, 
xếp hàng đi phía sau,

00:01:22.282 --> 00:01:24.651
chúng tự biết vị trí của mình,

00:01:24.651 --> 00:01:27.284
chúng sẽ phải ăn thừa uống cặn

00:01:27.284 --> 00:01:30.984
bởi vì phần nước sạch nhất

00:01:30.984 --> 00:01:34.399
sẽ được dành riêng cho
những cấp cao hơn.

00:01:34.399 --> 00:01:35.835
Một điểm tương đồng nữa là

00:01:35.835 --> 00:01:38.335
có những con lớn tuổi trong nhóm

00:01:38.335 --> 00:01:40.087
mà các con khác đều tuân theo

00:01:40.087 --> 00:01:43.503
Đây là con voi cái đầu đàn,
được vây quanh bởi những con cái khác

00:01:43.503 --> 00:01:46.713
chúng thực hiện động tác 
đặt vòi của nó vào miệng chúng,

00:01:46.713 --> 00:01:48.346
đó là dấu hiệu của sự tôn trọng,

00:01:48.346 --> 00:01:50.650
một kiểu bắt tay

00:01:50.650 --> 00:01:52.600
cũng như một tư thế chào

00:01:52.600 --> 00:01:55.763
và chúng được học kiểu chào này 
khi còn rất nhỏ

00:01:55.763 --> 00:01:58.692
Các tập tính trong bầy đàn

00:01:58.692 --> 00:02:01.982
cũng tạo điều kiện
cho các hoạt động nhóm.

00:02:01.982 --> 00:02:05.697
Đây là một con voi mẹ 
có voi con bị rơi vào trong một cái máng

00:02:05.697 --> 00:02:07.816
nó không biết phải làm gì, nó hoảng sợ.

00:02:07.816 --> 00:02:10.360
Khi đó, con cái lớn tuổi, con đầu đàn,

00:02:10.360 --> 00:02:13.702
sẽ nói "Không sao", 
rồi xốc voi con lên.

00:02:13.702 --> 00:02:16.541
Việc này không giống như
trong nhiều gia đình voi khác,

00:02:16.541 --> 00:02:18.483
chúng không thể hợp tác tốt,

00:02:18.483 --> 00:02:20.753
những con cái không 
biết nên làm gì,

00:02:20.753 --> 00:02:22.905
những con lớn tuổi hơn chỉ việc

00:02:22.905 --> 00:02:26.048
khuỵ xuống cùng nhau
và mang con voi con ra ngoài.

00:02:26.048 --> 00:02:27.639
Một điểm tương đồng nữa

00:02:27.639 --> 00:02:30.925
là sự trưởng thành 
của những con voi đực

00:02:30.925 --> 00:02:33.838
khoảng 12 đến 15 tuổi

00:02:33.838 --> 00:02:36.755
Con voi to nhất trong bức ảnh này

00:02:36.755 --> 00:02:39.731
chuẩn bị rời bầy đàn.

00:02:39.731 --> 00:02:42.004
Nó to lớn và còn thiếu kinh nghiệm,

00:02:42.004 --> 00:02:44.088
những con voi cái trưởng thành
không nuôi được nó nữa

00:02:44.088 --> 00:02:45.445
nhưng nó cũng độc lập

00:02:45.445 --> 00:02:48.366
nó muốn ra ngoài với những con đực khác.

00:02:48.366 --> 00:02:51.950
Khi đó, chúng ta có bầy voi đực.

00:02:51.950 --> 00:02:53.839
rất quy củ

00:02:53.839 --> 00:02:57.452
Greg là con đực đầu đàn,
bạn có thể thấy nó ở giữa bức ảnh.

00:02:57.456 --> 00:03:01.670
Nó có thế lực 
và những con khác phục tùng nó.

00:03:01.670 --> 00:03:04.296
Việc này rất thú vị, 
cách mà những con đầu đàn giỏi,

00:03:04.296 --> 00:03:05.927
những cá thể có thế lực

00:03:05.927 --> 00:03:08.987
biết cách điều khiển bầy đàn.

00:03:08.987 --> 00:03:11.327
Con voi này rất thành thục
trong chuyện này

00:03:11.327 --> 00:03:14.993
Có một sự ganh đua lẫn nhau,
những con voi muốn tạo tôi tớ riêng,

00:03:14.993 --> 00:03:17.254
nhưng không được
vì chúng quá nóng vội.

00:03:17.254 --> 00:03:19.088
Khi con voi thống trị đi khỏi,

00:03:19.088 --> 00:03:22.906
chúng cố gắng thuyết phục 
những con voi yếu thế khác đi theo chúng.

00:03:22.906 --> 00:03:25.421
Chúng thực sự bớt hấp tấp hơn.

00:03:25.421 --> 00:03:28.672
Khá là thú vị khi thấy 
cách phân chia giai cấp giữa

00:03:28.672 --> 00:03:32.747
quần thể các con đực và cái.

00:03:32.747 --> 00:03:34.779
Hãy quay lại 
với những con voi cái.

00:03:34.779 --> 00:03:37.587
Trong một tập thể nòng cốt
luôn có một con voi mẹ,

00:03:37.587 --> 00:03:39.041
hoặc một con voi bà,

00:03:39.041 --> 00:03:40.927
con gái chúng và các con cháu khác,

00:03:40.927 --> 00:03:43.254
cả đực và cái.

00:03:43.254 --> 00:03:44.923
Điều thú vị ở đây là cách

00:03:44.923 --> 00:03:47.726
mà các tính cách khác nhau 
tạo ra sự khác biệt.

00:03:47.726 --> 00:03:50.467
Mỗi con voi đầu đàn 
có một đặc điểm.

00:03:50.467 --> 00:03:52.588
Hai con voi này thuộc kiểu tò mò,

00:03:52.588 --> 00:03:54.389
không kiên định,

00:03:54.389 --> 00:03:57.726
trong khi hai con kia thì nóng nảy.

00:03:57.726 --> 00:04:01.475
"Chúng ta sẽ tấn công trước, 
đàm phán sau"

00:04:01.475 --> 00:04:03.928
Nhưng cũng có các con đầu đàn khác
sẽ nói là

00:04:03.928 --> 00:04:05.678
"Quên đi! Tao sẽ chạy trước

00:04:05.678 --> 00:04:08.537
rồi xem xét sau khi chúng ta 
đã đến được nơi an toàn."

00:04:08.537 --> 00:04:10.140
Tuy nhiên, con đầu đàn khôn ngoan nhất,

00:04:10.140 --> 00:04:12.267
con thành công nhất

00:04:12.267 --> 00:04:14.604
trong các nghiên cứu

00:04:14.604 --> 00:04:17.106
là con chủ động
đối diện với nguy hiểm

00:04:17.106 --> 00:04:22.029
rồi quyết định 
có nên tránh xa hay không.

00:04:22.029 --> 00:04:25.866
Hòa nhập với bầy đàn rất quan trọng

00:04:25.866 --> 00:04:27.896
và tất nhiên ngay từ đầu

00:04:27.896 --> 00:04:30.036
cũng giống như 
sự phát triển của trẻ

00:04:30.036 --> 00:04:32.165
yếu tố cộng đồng rất quan trọng.

00:04:32.165 --> 00:04:36.261
Cũng tắm, cùng ăn, 
cùng chơi, cùng dọn dẹp...

00:04:36.261 --> 00:04:37.502
rất quan trọng

00:04:37.502 --> 00:04:39.057
cho sự phát triển về mặt xã hội.

00:04:39.057 --> 00:04:40.807
Ai chưa từng gây lộn với anh chị em

00:04:40.807 --> 00:04:44.473
để chui vào ống trượt bể bơi 
trước cơ chứ?

00:04:44.473 --> 00:04:48.389
Các mối quan hệ này ngay từ đầu

00:04:48.389 --> 00:04:50.558
vốn giống như bạn chí cốt.

00:04:50.558 --> 00:04:53.557
Những con cái sẽ sống cùng nhau mãi mãi

00:04:53.557 --> 00:04:56.724
Nếu là con đực và con cái, 
chúng có thể biết nhau lâu dài

00:04:56.724 --> 00:05:00.307
nhưng việc phát triển liên kết bầy đàn 
từ sớm là rất quan trọng.

00:05:00.307 --> 00:05:03.639
Những mối quan hệ này
sẽ bảo vệ chúng về sau.

00:05:03.639 --> 00:05:07.224
Tôi sẽ chỉ cho bạn 
các mối quan hệ trong tình huống này.

00:05:07.224 --> 00:05:10.244
Nếu tập trung vào
những gì đang diễn ra

00:05:10.244 --> 00:05:13.056
các bạn có thể thấy
có kẻ bắt nạt ở đây

00:05:13.056 --> 00:05:16.249
con voi đực quắp vòi của con voi con,

00:05:16.249 --> 00:05:18.125
và bên phải là kẻ giảng hòa

00:05:18.125 --> 00:05:21.268
đang cố gắng xen ngang và nói :
"Đừng làm vậy!"

00:05:21.268 --> 00:05:23.798
Và tất nhiên chúng ta cũng thấy
kẻ ngoài cuộc.

00:05:23.798 --> 00:05:27.998
Làm cách nào để cân bằng những tính cách
khác nhau này trong một gia đình?

00:05:27.998 --> 00:05:30.513
Thật hấp dẫn khi nghĩ rằng
các con voi

00:05:30.513 --> 00:05:32.266
rất giống loài người chúng ta.

00:05:32.266 --> 00:05:34.104
Tôi đã rất tò mò về việc này

00:05:34.104 --> 00:05:37.605
và tôi nghĩ, "Sao không thử 
so sánh sự khác nhau

00:05:37.605 --> 00:05:41.900
giữa tính cách voi con 
của voi cái đầu đàn

00:05:41.900 --> 00:05:44.419
và voi con của một voi mẹ 
cấp thấp,

00:05:44.419 --> 00:05:48.754
để xem cách chúng lớn lên ra sao."

00:05:48.754 --> 00:05:51.450
Bạn có thể thấy 
con voi con này với đôi tai

00:05:51.450 --> 00:05:53.326
đang hướng về phía bạn.

00:05:53.326 --> 00:05:55.952
Sự khác biệt giữa nó 
và con voi con đằng sau,

00:05:55.952 --> 00:05:58.638
con đang cố lùi lại, 
cố nấp vào mẹ nó,

00:05:58.638 --> 00:06:00.928
không biết chính xác
việc gì đang diễn ra ở đây.

00:06:00.928 --> 00:06:04.015
Nhưng rõ ràng con voi 
đang tiến lên tự tin hơn.

00:06:04.015 --> 00:06:06.442
Chúng tôi đã tính toán xem
một con voi con

00:06:06.442 --> 00:06:08.894
sẽ rời con mẹ bao xa,

00:06:08.894 --> 00:06:10.783
liệu chúng có thường tiếp xúc
với các con khác,

00:06:10.783 --> 00:06:12.373
liệu chúng có thường
khởi đầu cuộc chơi,

00:06:12.373 --> 00:06:16.334
và xem cách chế ngự 
của các con voi mẹ.

00:06:16.334 --> 00:06:20.612
Chúng tôi phát hiện ra rằng
những con voi con của con mẹ đầu đàn,

00:06:20.612 --> 00:06:25.628
có khả năng thích nghi 
cao hơn những con khác.

00:06:25.628 --> 00:06:26.867
Và có vẻ như là

00:06:26.867 --> 00:06:29.873
không phải những con voi con
đẳng cấp thấp không muốn chơi,

00:06:29.873 --> 00:06:33.206
mà chúng không được phép tiếp xúc 
với những con voi con đẳng cấp cao hơn.

00:06:33.207 --> 00:06:36.162
Chúng bị những con mẹ đầu đàn đuổi đi.

00:06:36.162 --> 00:06:38.164
Đây là một điểm trừ,

00:06:38.164 --> 00:06:40.165
được rồi chúng ta rất giống loài voi,

00:06:40.165 --> 00:06:42.128
loài voi rất giống chúng ta,

00:06:42.128 --> 00:06:44.847
Theo hướng tích cực hay tiêu cực.

00:06:44.847 --> 00:06:47.268
Chuyện này cũng xảy ra với con người.

00:06:47.268 --> 00:06:49.894
Có lẽ chúng ta 
nên rút ra bài học từ đó.

00:06:49.894 --> 00:06:51.796
Phát hiện cuối cùng của chúng tôi là

00:06:51.796 --> 00:06:54.358
những con đực 
sẽ có xu hướng liều lĩnh,

00:06:54.358 --> 00:06:55.734
chúng độc lập hơn

00:06:55.734 --> 00:06:58.694
và dành nhiều thời gian xa mẹ hơn.

00:06:58.694 --> 00:07:00.905
Điều này cũng đúng 
trong xã hội loài người

00:07:00.905 --> 00:07:02.964
và trong các quần thể động vật khác.

00:07:02.964 --> 00:07:04.867
Tôi hi vọng 
đã thuyết phục được các bạn

00:07:04.867 --> 00:07:07.794
về sự tương đồng 
giữa loài người và loài voi

00:07:07.794 --> 00:07:13.972
và về tính cá nhân, bền bỉ
của loài này.

00:07:13.972 --> 00:07:16.251
Những kẻ bắt nạt 
luôn có xu hướng bắt nạt

00:07:16.251 --> 00:07:18.174
trừ khi có tác động từ xã hội

00:07:18.174 --> 00:07:20.544
và nó quyết định nên mềm mỏng

00:07:20.544 --> 00:07:23.678
nếu muốn giành được thiện cảm.

00:07:23.678 --> 00:07:25.427
Có cả những con voi khổng lồ hiền lành

00:07:25.427 --> 00:07:26.965
luôn tỏ ra lịch sự.

00:07:26.965 --> 00:07:30.258
Những con voi đực trẻ cần học hỏi
từ những con trưởng thành hơn,

00:07:30.258 --> 00:07:33.313
và những con voi hiền lành
luôn làm tốt việc này,

00:07:33.313 --> 00:07:35.229
bằng cách nài xin chúng.

00:07:35.229 --> 00:07:38.151
Rời bầy đàn rất khó cho con đực,

00:07:38.151 --> 00:07:42.489
nhưng chúng sống sót và biết nên làm gì.

00:07:42.489 --> 00:07:45.450
Tóm lại, tôi muốn nói là

00:07:45.450 --> 00:07:48.711
vì voi rất giống chúng ta,

00:07:48.711 --> 00:07:50.662
tôi hy vọng khi bạn thấy chúng trên TV

00:07:50.662 --> 00:07:53.084
hoặc may mắn thấy chúng trong tự nhiên

00:07:53.084 --> 00:07:54.546
bạn có thể nghĩ về chúng

00:07:54.546 --> 00:07:57.605
như những cá thể độc lập 
xứng đáng được quan tâm và bảo vệ

00:07:57.605 --> 00:08:11.230
Xin cảm ơn.