1
00:00:07,003 --> 00:00:09,797
W przyrodzie wszędzie widać symetrię

2
00:00:09,797 --> 00:00:12,184
i zazwyczaj kojarzy nam się z pięknem:

3
00:00:12,184 --> 00:00:13,831
liść w idealnym kształcie

4
00:00:13,831 --> 00:00:17,571
lub misterne wzory na motylich skrzydłach.

5
00:00:17,571 --> 00:00:21,197
Ale okazuje się, że asymetria
też jest dość ważna

6
00:00:21,197 --> 00:00:23,130
i częstsza niż można by pomyśleć,

7
00:00:23,130 --> 00:00:25,707
od krabów z jednym olbrzymim szczypcem,

8
00:00:25,707 --> 00:00:30,629
po ślimaki ze skorupkami
zakręconymi zawsze w tę samą stronę.

9
00:00:30,629 --> 00:00:34,944
Niektóre rodzaje fasoli rosną 
zgodnie z ruchem wskazówek zegara,

10
00:00:34,944 --> 00:00:37,200
inne tylko przeciwnie do niego,

11
00:00:37,200 --> 00:00:41,062
i mimo że ludzkie ciało wygląda
z zewnątrz raczej symetrycznie,

12
00:00:41,062 --> 00:00:43,735
w środku to już całkiem inna historia.

13
00:00:43,735 --> 00:00:47,404
Większość naszych organów 
jest rozmieszczona niesymetrycznie.

14
00:00:47,404 --> 00:00:51,939
Serce, żołądek, śledziona 
i trzustka są po lewej stronie.

15
00:00:51,939 --> 00:00:55,676
Woreczek żółciowy
i większość wątroby po prawej.

16
00:00:55,676 --> 00:00:57,568
Nawet płuca różnią się od siebie.

17
00:00:57,568 --> 00:01:00,534
Lewe ma dwa płaty, a prawe trzy.

18
00:01:00,534 --> 00:01:05,301
Dwie półkule mózgu są podobne,
ale pełnią różne funkcje.

19
00:01:05,301 --> 00:01:10,159
Bardzo ważne jest sprawdzenie, czy to
asymetryczne położenie jest właściwe.

20
00:01:10,159 --> 00:01:15,152
Położenie odwrotne trzewi,
gdy wszystkie narządy są odwrócone,

21
00:01:15,152 --> 00:01:16,692
jest zwykle niegroźne.

22
00:01:16,692 --> 00:01:19,038
Ale niepełne odwrócenie bywa śmiertelne,

23
00:01:19,038 --> 00:01:22,099
zwłaszcza, jeśli dotyczy serca.

24
00:01:22,099 --> 00:01:24,030
Ale skąd się bierze ta asymetria,

25
00:01:24,030 --> 00:01:28,564
skoro wczesny embrion 
jest identyczny po obu stronach?

26
00:01:28,564 --> 00:01:31,751
Jedna z teorii skupia się na
małym punkcie na embrionie

27
00:01:31,751 --> 00:01:33,045
zwanym węzłem.

28
00:01:33,045 --> 00:01:36,000
Jest porośnięty włoskami, 
zwanymi mikrokosmkami,

29
00:01:36,000 --> 00:01:40,189
które odchylają się od główki
i kręcą się szybko,

30
00:01:40,189 --> 00:01:42,437
wszystkie w tę samą stronę.

31
00:01:42,437 --> 00:01:46,751
Ten zsynchronizowany ruch kieruje
płyn z prawej strony embrionu

32
00:01:46,751 --> 00:01:48,301
do lewej.

33
00:01:48,301 --> 00:01:50,201
Po lewej stronie obwodu węzła

34
00:01:50,201 --> 00:01:52,610
inne mikrokosmki wyczuwają
ten przepływ płynu

35
00:01:52,610 --> 00:01:56,958
i aktywują konkretne geny
po lewej stronie embrionu.

36
00:01:56,958 --> 00:02:00,724
Te geny kierują komórkami,
aby wytworzyły pewne białka

37
00:02:00,724 --> 00:02:02,079
i w przeciągu kilku godzin

38
00:02:02,079 --> 00:02:06,337
prawa i lewa strona embrionu
mają inny skład chemiczny.

39
00:02:06,337 --> 00:02:08,126
Pomimo że wciąż wyglądają tak samo,

40
00:02:08,126 --> 00:02:14,053
te chemiczne różnice są później
źródłem asymetrii organów.

41
00:02:14,053 --> 00:02:17,812
Asymetrię widać najpierw w sercu.

42
00:02:17,812 --> 00:02:21,645
Jego rozwój zaczyna się od prostego
przewodu biegnącego przez środek embrionu,

43
00:02:21,645 --> 00:02:24,215
ale kiedy embrion ma około trzech tygodni,

44
00:02:24,215 --> 00:02:27,180
przewód przybiera kształt litery "C"

45
00:02:27,180 --> 00:02:30,115
i obraca się w stronę prawej połowy ciała.

46
00:02:30,115 --> 00:02:32,942
Wykształca różne
struktury po obu stronach,

47
00:02:32,942 --> 00:02:36,459
osiągając ostatecznie znajomy,
asymetryczny kształt serca.

48
00:02:36,459 --> 00:02:40,819
W międzyczasie inne większe organy
wyłaniają się z centralnego przewodu

49
00:02:40,829 --> 00:02:43,664
i rosną w kierunku swoich
końcowych miejsc rozmieszczenia.

50
00:02:43,664 --> 00:02:48,299
Jednakże niektóre organizmy, jak świnie, 
nie mają owych mikrokosmków,

51
00:02:48,299 --> 00:02:51,288
a mimo to mają niesymetryczne narządy.

52
00:02:51,288 --> 00:02:54,570
Czy to możliwe, żeby wszystkie
komórki były same w sobie asymetryczne?

53
00:02:54,570 --> 00:02:55,702
Prawdopodobnie.

54
00:02:55,702 --> 00:03:00,950
Kolonie bakterii tworzą gałązki,
zawijające się w tę samą stronę,

55
00:03:00,950 --> 00:03:04,423
a ludzkie komórki ograniczone
przez ścianki w kształcie pierścienia

56
00:03:04,423 --> 00:03:08,032
układają się jak brzegi obwarzanka.

57
00:03:08,032 --> 00:03:09,867
Jeśli przyjrzymy się jeszcze bliżej,

58
00:03:09,867 --> 00:03:12,562
zobaczymy że wiele 
elementów budujących komórki,

59
00:03:12,562 --> 00:03:17,905
takich jak kwasy, białka i cukry,
jest z natury asymetrycznych.

60
00:03:17,905 --> 00:03:20,676
Białka mają złożone, 
niesymetryczne kształty,

61
00:03:20,676 --> 00:03:23,860
i to właśnie one kontrolują,
w którą stronę komórki wędrują


62
00:03:23,860 --> 00:03:26,726
i w którą stronę obracają się
mikrokosmki embrionów.

63
00:03:26,726 --> 00:03:30,401
Te cząsteczki mają właściwość
zwaną chiralnością,

64
00:03:30,401 --> 00:03:34,002
która oznacza, że dana cząsteczka
i jej lustrzane odbicie nie są identyczne.

65
00:03:34,712 --> 00:03:37,772
Tak samo jest z prawą i lewą ręką:
wyglądają tak samo

66
00:03:38,342 --> 00:03:41,912
ale próba założenia lewej rękawiczki
na prawą rękę dowodzi czego innego.

67
00:03:42,492 --> 00:03:46,892
Tę asymetrię na poziomie molekuł
odzwierciedla asymetria komórek,

68
00:03:48,222 --> 00:03:49,841
embrionów

69
00:03:49,871 --> 00:03:51,963
i w końcu organizmów.

70
00:03:52,043 --> 00:03:54,729
Tak więc symetria może być piękna,

71
00:03:54,766 --> 00:03:56,676
ale asymetria ma swój wdzięk,

72
00:03:57,296 --> 00:03:59,755
który da się odnaleźć 
w pełnych gracji obrotach,

73
00:03:59,755 --> 00:04:01,398
zorganizowanej złożoności

74
00:04:01,398 --> 00:04:03,326
i swojej uderzającej niedoskonałości.