WEBVTT

00:00:06.835 --> 00:00:09.515
Gezegenimiz iki kutup bölgesine sahip:

00:00:09.608 --> 00:00:13.428
İsmi Yunanca Arktikos'tan gelen
Kuzey'deki Arktik (Kuzey Kutbu)

00:00:13.428 --> 00:00:16.094
ve adı Antarktikos'dan gelen,
Kuzey'in tam karşısında

00:00:16.094 --> 00:00:17.726
bulunan Antarktika
(Güney Kutbu).

00:00:17.726 --> 00:00:19.978
Ancak onları kolayca
hatırlamanın bir yolu var:

00:00:19.978 --> 00:00:22.082
Neyin çevrelediğini hatırlamak.

00:00:22.082 --> 00:00:25.749
Gezegenimizin Kuzey Yarım
Küre'sinde bulunan Arktik

00:00:25.749 --> 00:00:29.003
tamamen karayla
çevrili bir okyanustur.

00:00:29.003 --> 00:00:32.217
Dünyanın diğer tarafında bulunan
Antarktika tamamen okyanus

00:00:32.217 --> 00:00:34.345
tarafından çevrelenen bir kıtadır.

00:00:34.345 --> 00:00:38.210
Kuzey Kutbu'nda kutup ayısı vardır;
ama penguen yoktur.

00:00:38.210 --> 00:00:41.333
Güney Kutbu'nda ise penguen vardır;
ama kutup ayısı yoktur.

00:00:41.357 --> 00:00:43.551
Önce Kuzey Kutbu'ndan bahsedelim.

00:00:43.551 --> 00:00:47.016
Kuzey Kutup bölgesi ağaçsız, 
donmuş toprak tabakası ile çevrili olan

00:00:47.016 --> 00:00:49.627
buzla kaplı büyük bir 
okyanustan oluşmaktadır.

00:00:49.627 --> 00:00:53.079
Bu alan, Kuzey Kutup Dairesi ile
Kuzey Kutbu arasındaki bölge

00:00:53.079 --> 00:00:56.156
olarak tanımlanabilir.
Eğer Kuzey Kutbu'nda dursaydınız,

00:00:56.156 --> 00:00:59.756
ne yöne bakarsanız bakın,
her yön güney olurdu.

00:00:59.820 --> 00:01:03.233
Ancak Kuzey Kutbu'nda
çok uzun süre durmak zordur.

00:01:03.255 --> 00:01:05.400
Çünkü durmadan yer değiştiren,

00:01:05.400 --> 00:01:08.420
donmuş deniz buzuyla çevrili bir 
okyanusun ortasındadır.

00:01:08.420 --> 00:01:11.169
Eğer Kuzey Kutbu'nda suya düşseydiniz,

00:01:11.169 --> 00:01:15.634
13.980 fit (4 km'de fazla) derinlikte
bir suya düşmüş olurdunuz.

00:01:15.634 --> 00:01:18.174
Suyun üstünde, kışın 
ortalama hava sıcaklığı

00:01:18.174 --> 00:01:21.593
-40 santigrat dereceye kadar düşebilir

00:01:21.593 --> 00:01:24.379
ve kaydedilen en düşük sıcaklık ise

00:01:24.379 --> 00:01:27.340
yaklaşık -68 santigrat derecedir.

00:01:27.500 --> 00:01:31.563
Bu inanılmaz zorlu koşullara
rağmen, insanlar binlerce yıldır

00:01:31.575 --> 00:01:33.804
Kuzey Kutbu'ndaki alanlara yerleşmiştir.

00:01:33.804 --> 00:01:37.483
Kuzey Kutbu'ndaki yaşamın içinde, 
suda yaşayan organizmalar,

00:01:37.483 --> 00:01:39.456
zooplankton ve fitoplankton,

00:01:39.456 --> 00:01:41.041
balık ve deniz memelileri,

00:01:41.041 --> 00:01:41.730
kuşlar,

00:01:41.730 --> 00:01:42.367
kara hayvanları,

00:01:42.367 --> 00:01:42.985
bitkiler

00:01:42.985 --> 00:01:45.084
ve insan toplulukları bulunmaktadır.

00:01:45.084 --> 00:01:47.183
Peki ya Antarktika?

00:01:47.183 --> 00:01:50.224
Antarktika dünyanın en güneyindeki kıtadır

00:01:50.224 --> 00:01:52.885
ve coğrafik Güney Kutbu oradadır.

00:01:52.885 --> 00:01:55.588
Avustralya'nın yaklaşık iki 
katı büyüklüğünde olup,

00:01:55.588 --> 00:01:57.836
dünyadaki en büyük beşinci kıtadır.

00:01:57.836 --> 00:02:01.335
Antarktika'nın neredeyse 
yüzde 98'i en az bir mil

00:02:01.335 --> 00:02:03.778
kalınlığında olan buzla kaplanmıştır.

00:02:03.778 --> 00:02:08.259
Antraktika tüm dünyadaki en uç
hava koşullarından birine sahiptir.

00:02:08.305 --> 00:02:10.157
Ortalama olarak, en soğuk,

00:02:10.157 --> 00:02:10.974
en rüzgârlı,

00:02:10.974 --> 00:02:12.352
en kuru kıtadır

00:02:12.352 --> 00:02:14.183
ve tüm kıtalar içindeki en yüksek

00:02:14.183 --> 00:02:15.725
ortalama rakıma sahiptir.

00:02:15.725 --> 00:02:18.689
Kutuplarda durmadan kar 
yağdığını düşünebilirsiniz;

00:02:18.689 --> 00:02:20.526
ama Antarktika çok kurudur;

00:02:20.526 --> 00:02:21.996
kıyı boyunca sadece

00:02:21.996 --> 00:02:23.111
200 milimetre ve

00:02:23.111 --> 00:02:26.252
iç kısımlarda çok daha az 
yıllık yağış aldığı için

00:02:26.252 --> 00:02:27.614
çöl sayılabilir.

00:02:27.614 --> 00:02:32.144
Antarktika'daki sıcaklık
-89 santigrat dereceye erişmiştir.

00:02:32.564 --> 00:02:34.995
Çok zor koşulları ve 
erişimi olduğu için

00:02:34.995 --> 00:02:37.969
Antarktika'da kalıcı insan 
yerleşimi bulunmamaktadır;

00:02:37.969 --> 00:02:40.498
ancak kıta içerisine dağılmış olan

00:02:40.498 --> 00:02:41.752
gözlem istasyonlarında

00:02:41.752 --> 00:02:44.916
yıl boyunca 1.000 ila 5.000 insan yaşar.

00:02:44.916 --> 00:02:48.297
Orada en dayanıklı hayvanlar bile 
hayatta kalmak için savaşır

00:02:48.297 --> 00:02:51.100
ve sadece soğuğa adapte olmuş 
organizmalar hayatta kalır.

00:02:51.100 --> 00:02:53.092
Bunlar birçok tipte su yosunu,

00:02:53.092 --> 00:02:54.242
hayvanlar,

00:02:54.242 --> 00:02:55.331
bakteriler,

00:02:55.331 --> 00:02:56.288
mantarlar,

00:02:56.288 --> 00:02:57.114
bitkiler ve

00:02:57.114 --> 00:02:58.080
tek hücreli canlılardır.

00:02:59.510 --> 00:03:02.850
Peki neden Antarktika kuzeydeki 
kuzeninden daha soğuk?

00:03:02.850 --> 00:03:04.468
Öncelikle, kıtanın büyük bir kısmı

00:03:04.468 --> 00:03:07.075
deniz seviyesinden üç kilometreden 
fazla daha yukarıda

00:03:07.075 --> 00:03:09.431
ve rakım arttıkça sıcaklık azalır.

00:03:09.431 --> 00:03:12.058
Bu sebeple dağların üzerinde kar vardır.

00:03:12.058 --> 00:03:13.853
İkincisi, unutmayın Kuzey Kutbu

00:03:13.853 --> 00:03:16.306
aslında donmuş bir okyanustur.

00:03:16.306 --> 00:03:17.847
Altındaki okyanusun suyu,

00:03:17.847 --> 00:03:20.819
Antarktika'daki donmuş 
karadan daha sıcaktır

00:03:20.819 --> 00:03:23.657
ve bu sıcaklık buz kütlesi ile iletilir.

00:03:23.657 --> 00:03:26.069
Bu durum Kuzey Kutbu 
bölgelerindeki sıcaklıkların

00:03:26.069 --> 00:03:27.489
Antarktika'nın kara

00:03:27.489 --> 00:03:30.686
yüzeyine benzer şekilde aşırı 
uçlara erişmesini engeller.

00:03:30.686 --> 00:03:34.573
Üçüncüsü, Antarktika'da 
mevsimler aleyhine işler.

00:03:34.573 --> 00:03:36.616
Temmuz'daki günöte sırasında,

00:03:36.616 --> 00:03:38.736
yani Dünya güneşten en uzak olduğunda

00:03:38.736 --> 00:03:41.546
Antarktika'da da kış yaşanmaktadır.

00:03:41.546 --> 00:03:43.454
Bu durum da Güney Kutbu'nda

00:03:43.454 --> 00:03:44.751
iki kat soğuk yaratır.

00:03:44.751 --> 00:03:46.906
Yaşanması zor olmasına rağmen,

00:03:46.906 --> 00:03:49.327
Kuzey ve Güney Kutupları gezegenimizin

00:03:49.327 --> 00:03:51.431
bu şekilde olmasının en büyük nedeni.

00:03:51.431 --> 00:03:52.940
Her iki kutup bölgesi de

00:03:52.940 --> 00:03:55.158
çok önemli iklim kontrol edicilerdir.

00:03:55.158 --> 00:03:56.886
Ilıman bölgelerde sıcaklığın

00:03:56.886 --> 00:03:58.654
yumuşamasına yardımcı olur

00:03:58.654 --> 00:04:00.347
ve bize ılıman hava verirler.

00:04:00.347 --> 00:04:02.475
İklim değişikliği ve küresel ısınma

00:04:02.475 --> 00:04:04.558
yüzünden Kuzey Kutbu'ndaki deniz buzu

00:04:04.558 --> 00:04:05.908
azaldıkça, dünyadaki iklim

00:04:05.908 --> 00:04:08.234
giderek daha değişken hâle gelmektedir.