1
00:00:06,835 --> 00:00:07,905
Na našoj planeti

2
00:00:07,905 --> 00:00:09,608
imamo dve polarne oblasti:

3
00:00:09,608 --> 00:00:11,370
Arktik, čije ime dolazi

4
00:00:11,370 --> 00:00:13,488
od grčke reči "arktikos" - severni,

5
00:00:13,488 --> 00:00:14,804
i Antarktik

6
00:00:14,804 --> 00:00:16,160
od "antarktikos" -

7
00:00:16,160 --> 00:00:17,726
suprotno od severnog.

8
00:00:17,726 --> 00:00:19,978
Ali postoji lakši način da se zapamte,

9
00:00:19,978 --> 00:00:22,082
ako se samo setite šta ih okružuje.

10
00:00:22,082 --> 00:00:25,749
Arktik, smešten na
severnoj hemisferi naše planete

11
00:00:25,749 --> 00:00:29,003
je okean, ceo okružen kopnom.

12
00:00:29,003 --> 00:00:30,547
Na drugoj strani sveta,

13
00:00:30,547 --> 00:00:32,215
Antarktik je kontinent,

14
00:00:32,215 --> 00:00:34,755
ceo okružen okeanom.

15
00:00:34,755 --> 00:00:37,730
Arktik ima polarne medvede,
ali nema pingvine,

16
00:00:37,730 --> 00:00:40,713
a Antarktik ima pingvine,
ali nema polarne medvede.

17
00:00:41,357 --> 00:00:43,551
Hajde prvo da pričamo o Arktiku.

18
00:00:43,551 --> 00:00:45,956
Arktička oblast se sastoji
od ogromnog okeana

19
00:00:45,956 --> 00:00:47,881
prekrivenog ledom

20
00:00:47,881 --> 00:00:49,627
i okruženom permafrostom bez drveća.

21
00:00:49,627 --> 00:00:51,194
Ova oblast može da se definiše

22
00:00:51,194 --> 00:00:53,129
kao oblast između arktičkog kruga

23
00:00:53,129 --> 00:00:54,516
i Severnog pola.

24
00:00:54,516 --> 00:00:56,215
Ako biste stajali na Severnom polu,

25
00:00:56,215 --> 00:00:58,836
u svim pravcima gde biste pogledali

26
00:00:58,836 --> 00:00:59,960
bio bi jug.

27
00:00:59,960 --> 00:01:01,323
Ali teško je stajati dugo

28
00:01:01,323 --> 00:01:03,255
na Severnom polu

29
00:01:03,255 --> 00:01:05,400
jer se on nalazi nasred okeana

30
00:01:05,400 --> 00:01:08,420
prekrivenog ledom koji se stalno pomera.

31
00:01:08,420 --> 00:01:11,169
Ako biste upali u vodu na Severnom polu,

32
00:01:11,169 --> 00:01:15,634
upali biste u vodu dubine 4.260 metara.

33
00:01:15,634 --> 00:01:18,174
Iznad vode, prosečne zimske temperature

34
00:01:18,174 --> 00:01:21,593
mogu biti do minus 40°C,

35
00:01:21,593 --> 00:01:23,349
a najniža zabeležena temperatura

36
00:01:23,349 --> 00:01:27,550
je oko minus 68°C.

37
00:01:27,550 --> 00:01:29,263
Uprkos ovim surovim uslovima,

38
00:01:29,263 --> 00:01:31,575
ljudi su naseljavali oblasti na Arktiku

39
00:01:31,575 --> 00:01:33,804
hiljadama godina.

40
00:01:33,804 --> 00:01:37,483
U život na Arktiku spadaju i
organizmi koji žive u ledu,

41
00:01:37,483 --> 00:01:39,456
zooplankton i fitoplankton,

42
00:01:39,456 --> 00:01:41,041
ribe i morski sisari,

43
00:01:41,041 --> 00:01:41,730
ptice,

44
00:01:41,730 --> 00:01:42,597
kopnene životinje,

45
00:01:42,597 --> 00:01:42,985
biljke

46
00:01:42,985 --> 00:01:45,084
i ljudska društva.

47
00:01:45,084 --> 00:01:47,183
Dobro, a Antarktik?

48
00:01:47,183 --> 00:01:50,224
Antarktik je najjužniji kontinent

49
00:01:50,224 --> 00:01:52,885
na kome se nalazi geografski Južni pol.

50
00:01:52,885 --> 00:01:55,588
To je peti najveći kontinent na planeti,

51
00:01:55,588 --> 00:01:57,836
skoro dvaput veći od Australije.

52
00:01:57,836 --> 00:02:01,335
Skoro 98% Antarktika je prekriveno ledom

53
00:02:01,335 --> 00:02:03,778
debljine najmanje 1,5km.

54
00:02:03,778 --> 00:02:06,859
Uslovi na Antarktiku su
među najekstremnijim

55
00:02:06,859 --> 00:02:08,305
u celom svetu.

56
00:02:08,305 --> 00:02:10,157
U proseku, to je najhladniji,

57
00:02:10,157 --> 00:02:10,974
najvetrovitiji,

58
00:02:10,974 --> 00:02:12,282
najsuvlji kontinent

59
00:02:12,282 --> 00:02:14,183
i ima najveću prosečnu nadmorsku visinu

60
00:02:14,183 --> 00:02:15,725
od svih kontinenata.

61
00:02:15,725 --> 00:02:18,689
Možda mislite da
stalno pada sneg na Polovima,

62
00:02:18,689 --> 00:02:20,526
ali Antarktik je tako suv

63
00:02:20,526 --> 00:02:21,996
da se smatra pustinjom

64
00:02:21,996 --> 00:02:23,111
sa godišnjim padavinama

65
00:02:23,111 --> 00:02:26,252
od samo 200mm duž obale,

66
00:02:26,252 --> 00:02:27,614
a još manje u unutrašnjosti.

67
00:02:27,614 --> 00:02:29,164
Temperatura na Antarktiku

68
00:02:29,164 --> 00:02:32,564
dostiže minus 89°C.

69
00:02:32,564 --> 00:02:34,995
Zbog toga što je tako surov
i teško pristupačan,

70
00:02:34,995 --> 00:02:37,969
nema stalnih ljudskih
naselja na Antarktiku,

71
00:02:37,969 --> 00:02:40,498
ali 1.000 do 5.000 ljudi

72
00:02:40,498 --> 00:02:41,752
boravi tokom godine

73
00:02:41,752 --> 00:02:44,916
na istraživačkim stanicama
širom kontinenta.

74
00:02:44,916 --> 00:02:48,297
Čak i najekstremnije životinje
bore se za opstanak

75
00:02:48,297 --> 00:02:51,100
i samo organizmi adaptirani na hladnoću
mogu da opstanu,

76
00:02:51,100 --> 00:02:53,092
uključujući mnoge vrste algi,

77
00:02:53,092 --> 00:02:54,242
životinja,

78
00:02:54,242 --> 00:02:55,331
bakterija,

79
00:02:55,331 --> 00:02:56,288
gljiva,

80
00:02:56,288 --> 00:02:57,114
biljaka

81
00:02:57,114 --> 00:02:58,080
i protista.

82
00:02:59,510 --> 00:03:02,850
Ali zašto je Antarktik hladniji
od svog severnog rođaka?

83
00:03:02,850 --> 00:03:04,468
Prvo, većina kontinenta je

84
00:03:04,468 --> 00:03:07,075
na više od 3km iznad nivoa mora,

85
00:03:07,075 --> 00:03:09,431
a temperatura opada
sa nadmorskom visinom.

86
00:03:09,431 --> 00:03:12,058
Zato na planinskim vrhovima ima snega.

87
00:03:12,058 --> 00:03:13,853
Drugo, setite se da je Arktik

88
00:03:13,853 --> 00:03:16,306
u stvari smrznuti okean.

89
00:03:16,306 --> 00:03:17,847
Voda u okeanu ispod njega

90
00:03:17,847 --> 00:03:20,819
je toplija nego
smrznuto tlo na Antarktiku

91
00:03:20,819 --> 00:03:23,657
i ta toplota se prenosi kroz led.

92
00:03:23,657 --> 00:03:26,069
To sprečava da temperature
u arktičkim oblastima

93
00:03:26,069 --> 00:03:27,489
dostignu ekstremne vrednosti

94
00:03:27,489 --> 00:03:30,686
tipične za tlo na Antarktiku.

95
00:03:30,686 --> 00:03:34,573
Treće, godišnja doba su se
urotila protiv Antarktika.

96
00:03:34,573 --> 00:03:36,616
Tokom afela, u julu,

97
00:03:36,616 --> 00:03:38,736
kad je Zemlja najudaljenija od Sunca,

98
00:03:38,736 --> 00:03:41,546
na Antarktiku je takođe zima,

99
00:03:41,546 --> 00:03:43,454
što stvara dvostruko
prokletstvo hladnoće

100
00:03:43,454 --> 00:03:44,751
za južni pol.

101
00:03:44,751 --> 00:03:46,906
Ali, uprkos negostoljubivosti,

102
00:03:46,906 --> 00:03:49,327
severni i južni pol su veliki razlog

103
00:03:49,327 --> 00:03:51,431
zašto je naša planeta takva kakva je.

104
00:03:51,431 --> 00:03:52,940
Obe naše polarne oblasti

105
00:03:52,940 --> 00:03:55,158
su veoma važni kontrolori klime.

106
00:03:55,158 --> 00:03:56,886
Oni pomažu ujednačavanju temperature

107
00:03:56,886 --> 00:03:58,654
u našim umerenim zonama

108
00:03:58,654 --> 00:04:00,347
i daju nam stabilno vreme.

109
00:04:00,347 --> 00:04:02,325
Kako morski led na Arktiku opada

110
00:04:02,325 --> 00:04:04,558
zbog klimatskih promena
i globalnog zagrevanja,

111
00:04:04,558 --> 00:04:05,908
vreme širom planete

112
00:04:05,908 --> 00:04:08,234
postaje sve nestabilnije.