1 00:00:06,835 --> 00:00:07,905 Na naszej planecie są dwa obszary polarne: 2 00:00:07,905 --> 00:00:09,608 Na naszej planecie są dwa obszary polarne: 3 00:00:09,608 --> 00:00:11,370 Arktyka, której nazwa pochodzi od greckiego "Arktikos" - "północny", 4 00:00:11,370 --> 00:00:13,488 Arktyka, której nazwa pochodzi od greckiego "Arktikos" - "północny", 5 00:00:13,488 --> 00:00:14,804 oraz Antarktyka, od "Antarktikos", "przeciwieństwo północy". 6 00:00:14,804 --> 00:00:16,160 oraz Antarktyka, od "Antarktikos", "przeciwieństwo północy". 7 00:00:16,160 --> 00:00:17,726 oraz Antarktyka, od "Antarktikos", "przeciwieństwo północy". 8 00:00:17,726 --> 00:00:19,978 Jest łatwiejszy sposób, żeby je rozróżniać. 9 00:00:19,978 --> 00:00:22,082 Wystarczy zapamiętać, co je otacza. 10 00:00:22,082 --> 00:00:25,749 Arktyka na Półkuli Północnej 11 00:00:25,749 --> 00:00:29,003 to ocean otoczony przez lądy. 12 00:00:29,003 --> 00:00:30,547 Antarktyka na drugim krańcu świata 13 00:00:30,547 --> 00:00:32,215 Antarktyka na drugim krańcu świata 14 00:00:32,215 --> 00:00:34,755 to kontynent otoczony oceanem. 15 00:00:34,755 --> 00:00:37,730 W Arktyce żyją niedźwiedzie polarne, a nie ma pingwinów, 16 00:00:37,730 --> 00:00:40,713 w Antarktyce są pingwiny, a nie ma niedźwiedzi. 17 00:00:41,357 --> 00:00:43,551 Pomówmy wpierw o Arktyce. 18 00:00:43,551 --> 00:00:47,016 To duży obszar, składający się z oceanu skutego lodem, 19 00:00:47,016 --> 00:00:49,627 otoczonego bezdrzewną wieczną zmarzliną. 20 00:00:49,627 --> 00:00:51,194 Można określić tą strefę 21 00:00:51,194 --> 00:00:53,129 jako tereny między kołem podbiegunowym 22 00:00:53,129 --> 00:00:54,586 a Biegunem Północnym. 23 00:00:54,586 --> 00:00:56,215 Stojąc na Biegunie Północnym, 24 00:00:56,215 --> 00:00:58,836 we wszystkich kierunkach 25 00:00:58,836 --> 00:00:59,960 zobaczycie południe. 26 00:00:59,960 --> 00:01:01,323 Ale nie da się długo stać na biegunie, 27 00:01:01,323 --> 00:01:03,255 Ale nie da się długo stać na biegunie, 28 00:01:03,255 --> 00:01:05,400 bo znajduje się na środku oceanu 29 00:01:05,400 --> 00:01:08,420 pokrytego ruchomym lodem. 30 00:01:08,420 --> 00:01:11,169 Morze w tym miejscu 31 00:01:11,169 --> 00:01:15,634 ma ponad 4 kilometry głębokości. 32 00:01:15,634 --> 00:01:18,174 Nad wodą średnia temperatura w zimie 33 00:01:18,174 --> 00:01:21,593 spada do -40 stopni Celsjusza. 34 00:01:21,593 --> 00:01:23,349 Rekord wynosił -68 stopni Celsjusza. 35 00:01:23,349 --> 00:01:27,930 Rekord wynosił -68 stopni Celsjusza. 36 00:01:27,930 --> 00:01:29,263 Pomimo niesamowicie surowych warunków 37 00:01:29,263 --> 00:01:31,575 ludzie zamieszkują Arktykę 38 00:01:31,575 --> 00:01:33,804 od tysięcy lat. 39 00:01:33,804 --> 00:01:37,483 Część arktycznych organizmów żyje w lodzie, 40 00:01:37,483 --> 00:01:39,456 np. zooplankton, fitoplankton, 41 00:01:39,456 --> 00:01:41,041 ryby, ssaki morskie, 42 00:01:41,041 --> 00:01:41,730 ptaki, 43 00:01:41,730 --> 00:01:42,367 zwierzęta lądowe, rośliny 44 00:01:42,367 --> 00:01:42,985 zwierzęta lądowe, rośliny 45 00:01:42,985 --> 00:01:45,084 oraz różne grupy ludzi. 46 00:01:45,084 --> 00:01:47,183 Dobrze, a co z Antarktyką? 47 00:01:47,183 --> 00:01:50,224 Antarktyda to kontynent najbardziej wysunięty na południe 48 00:01:50,224 --> 00:01:52,885 i zawiera geograficzny Biegun Południowy. 49 00:01:52,885 --> 00:01:55,588 Jest piątym co do wielkości kontynentem, prawie dwa razy większym od Australii. 50 00:01:55,588 --> 00:01:57,836 Jest piątym co do wielkości kontynentem, prawie dwa razy większym od Australii. 51 00:01:57,836 --> 00:02:01,335 Prawie 98% procent lądu pokrywa lód o grubości przynajmniej 1,5 km. 52 00:02:01,335 --> 00:02:03,778 Prawie 98% procent lądu pokrywa lód o grubości przynajmniej 1,5 km. 53 00:02:03,778 --> 00:02:06,859 Panują tam najbardziej ekstremalne warunki 54 00:02:06,859 --> 00:02:08,305 na świecie. 55 00:02:08,305 --> 00:02:10,157 Jest to najzimniejszy, 56 00:02:10,157 --> 00:02:10,973 najbardziej wietrzny, najsuchszy kontynent 57 00:02:10,973 --> 00:02:12,352 najbardziej wietrzny, najsuchszy kontynent 58 00:02:12,352 --> 00:02:14,183 z najwyższą średnią wysokością nad poziomem morza. 59 00:02:14,183 --> 00:02:15,725 z najwyższą średnią wysokością nad poziomem morza. 60 00:02:15,725 --> 00:02:18,689 Może sądzicie, że na biegunach cały czas pada śnieg, 61 00:02:18,689 --> 00:02:20,526 ale Antarktyda jest tak sucha, że uchodzi za pustynię. 62 00:02:20,526 --> 00:02:21,996 ale Antarktyda jest tak sucha, że uchodzi za pustynię. 63 00:02:21,996 --> 00:02:23,111 Roczna suma opadów 64 00:02:23,111 --> 00:02:26,252 to tylko 200 mm na wybrzeżu, 65 00:02:26,252 --> 00:02:27,614 a jeszcze mniej w głębi lądu. 66 00:02:27,614 --> 00:02:29,164 Temperatura na Antarktydzie 67 00:02:29,164 --> 00:02:32,564 sięgnęła -89 stopni Celsjusza. 68 00:02:32,564 --> 00:02:34,995 Przez surowe warunki i niedostępność 69 00:02:34,995 --> 00:02:37,969 na Antarktydzie nie ma stałych siedzib ludzkich, 70 00:02:37,969 --> 00:02:40,498 ale w od 1000 do 5000 osób 71 00:02:40,498 --> 00:02:41,752 przebywa tam w ciągu roku 72 00:02:41,752 --> 00:02:44,916 na stacjach badawczych, rozsianych po całym kontynencie. 73 00:02:44,916 --> 00:02:48,297 Nawet najlepiej zaadoptowane gatunki walczą o przeżycie. 74 00:02:48,297 --> 00:02:51,100 Mogą tu żyć organizmy przystosowane do zimnego klimatu, 75 00:02:51,100 --> 00:02:53,092 w tym różne gatunki alg, 76 00:02:53,092 --> 00:02:54,242 zwierząt, 77 00:02:54,242 --> 00:02:55,331 bakterii, 78 00:02:55,331 --> 00:02:56,288 grzybów, 79 00:02:56,288 --> 00:02:57,114 roślin 80 00:02:57,114 --> 00:02:58,080 oraz protistów. 81 00:02:59,510 --> 00:03:02,850 Czemu Antarktyda jest zimniejsza od północnej kuzynki? 82 00:03:02,850 --> 00:03:04,468 Po pierwsze, większość kontynentu 83 00:03:04,468 --> 00:03:07,075 leży ponad 3 km nad poziomem morza, 84 00:03:07,075 --> 00:03:09,431 a im wyżej, tym zimniej. 85 00:03:09,431 --> 00:03:12,058 To dlatego na szczytach gór utrzymuje się śnieg. 86 00:03:12,058 --> 00:03:13,853 Po drugie Arktyka to tak naprawdę zamarznięty ocean. 87 00:03:13,853 --> 00:03:16,306 Po drugie Arktyka to tak naprawdę zamarznięty ocean. 88 00:03:16,306 --> 00:03:17,847 Woda pod lodem jest cieplejsza niż zamarznięty grunt. 89 00:03:17,847 --> 00:03:20,819 Woda pod lodem jest cieplejsza niż zamarznięty grunt. 90 00:03:20,819 --> 00:03:23,657 Ciepło oceanu przenika przez pokrywę lodową. 91 00:03:23,657 --> 00:03:26,069 Dzięki temu temperatury w Arktyce nie są aż tak ekstremalne 92 00:03:26,069 --> 00:03:27,489 Dzięki temu temperatury w Arktyce nie są aż tak ekstremalne 93 00:03:27,489 --> 00:03:30,686 jak te na Antarktydzie. 94 00:03:30,686 --> 00:03:34,573 Po trzecie, pory roku "spiskują" przeciwko Antarktydzie. 95 00:03:34,573 --> 00:03:36,616 Podczas lipcowego afelium, kiedy Ziemia jest najdalej od Słońca, 96 00:03:36,616 --> 00:03:38,736 Podczas lipcowego afelium, kiedy Ziemia jest najdalej od Słońca, 97 00:03:38,736 --> 00:03:41,546 na Antarktydzie wypada akurat zima, 98 00:03:41,546 --> 00:03:43,454 co podwaja zimno 99 00:03:43,454 --> 00:03:44,751 na Biegunie Południowym. 100 00:03:44,751 --> 00:03:46,906 Pomimo niegościnności, 101 00:03:46,906 --> 00:03:49,327 to oba bieguny powodują, 102 00:03:49,327 --> 00:03:51,431 że nasza planeta jest, jaka jest. 103 00:03:51,431 --> 00:03:52,940 Oba regiony polarne to ważne czynniki kontroli klimatu na Ziemi. 104 00:03:52,940 --> 00:03:55,158 Oba regiony polarne to ważne czynniki kontroli klimatu na Ziemi. 105 00:03:55,158 --> 00:03:56,886 Pomagają łagodzić temperaturę w strefach umiarkowanych, stabilizują pogodę. 106 00:03:56,886 --> 00:03:58,654 Pomagają łagodzić temperaturę w strefach umiarkowanych, stabilizują pogodę. 107 00:03:58,654 --> 00:04:00,347 Pomagają łagodzić temperaturę w strefach umiarkowanych, stabilizują pogodę. 108 00:04:00,347 --> 00:04:02,475 Gdy lody Arktyki topnieją 109 00:04:02,475 --> 00:04:04,558 przez zmiany klimatyczne i globalne ocieplenie, 110 00:04:04,558 --> 00:04:05,908 pogoda na Ziemi robi się niestabilna. 111 00:04:05,908 --> 00:04:08,234 pogoda na Ziemi robi się niestabilna.