0:00:06.835,0:00:07.905
Na naszej planecie [br]są dwa obszary polarne:

0:00:07.905,0:00:09.608
Na naszej planecie [br]są dwa obszary polarne:

0:00:09.608,0:00:11.370
Arktyka, której nazwa pochodzi [br]od greckiego "Arktikos" - "północny",

0:00:11.370,0:00:13.488
Arktyka, której nazwa pochodzi [br]od greckiego "Arktikos" - "północny",

0:00:13.488,0:00:14.804
oraz Antarktyka, od "Antarktikos",[br]"przeciwieństwo północy".

0:00:14.804,0:00:16.160
oraz Antarktyka, od "Antarktikos",[br]"przeciwieństwo północy".

0:00:16.160,0:00:17.726
oraz Antarktyka, od "Antarktikos",[br]"przeciwieństwo północy".

0:00:17.726,0:00:19.978
Jest łatwiejszy sposób, [br]żeby je rozróżniać.

0:00:19.978,0:00:22.082
Wystarczy zapamiętać, co je otacza.

0:00:22.082,0:00:25.749
Arktyka na Półkuli Północnej

0:00:25.749,0:00:29.003
to ocean otoczony przez lądy.

0:00:29.003,0:00:30.547
Antarktyka na drugim krańcu świata

0:00:30.547,0:00:32.215
Antarktyka na drugim krańcu świata

0:00:32.215,0:00:34.755
to kontynent otoczony oceanem.

0:00:34.755,0:00:37.730
W Arktyce żyją niedźwiedzie polarne, [br]a nie ma pingwinów,

0:00:37.730,0:00:40.713
w Antarktyce są pingwiny,[br]a nie ma niedźwiedzi.

0:00:41.357,0:00:43.551
Pomówmy wpierw o Arktyce.

0:00:43.551,0:00:47.016
To duży obszar, składający się[br]z oceanu skutego lodem,

0:00:47.016,0:00:49.627
otoczonego bezdrzewną wieczną zmarzliną.

0:00:49.627,0:00:51.194
Można określić tą strefę

0:00:51.194,0:00:53.129
jako tereny między kołem podbiegunowym

0:00:53.129,0:00:54.586
a Biegunem Północnym.

0:00:54.586,0:00:56.215
Stojąc na Biegunie Północnym,

0:00:56.215,0:00:58.836
we wszystkich kierunkach

0:00:58.836,0:00:59.960
zobaczycie południe.

0:00:59.960,0:01:01.323
Ale nie da się długo stać na biegunie,

0:01:01.323,0:01:03.255
Ale nie da się długo stać na biegunie,

0:01:03.255,0:01:05.400
bo znajduje się na środku oceanu

0:01:05.400,0:01:08.420
pokrytego ruchomym lodem.

0:01:08.420,0:01:11.169
Morze w tym miejscu

0:01:11.169,0:01:15.634
ma ponad 4 kilometry głębokości.

0:01:15.634,0:01:18.174
Nad wodą średnia temperatura w zimie

0:01:18.174,0:01:21.593
spada do -40 stopni Celsjusza.

0:01:21.593,0:01:23.349
Rekord wynosił -68 stopni Celsjusza.

0:01:23.349,0:01:27.930
Rekord wynosił -68 stopni Celsjusza.

0:01:27.930,0:01:29.263
Pomimo niesamowicie surowych warunków

0:01:29.263,0:01:31.575
ludzie zamieszkują Arktykę

0:01:31.575,0:01:33.804
od tysięcy lat.

0:01:33.804,0:01:37.483
Część arktycznych organizmów żyje w lodzie,

0:01:37.483,0:01:39.456
np. zooplankton, fitoplankton,

0:01:39.456,0:01:41.041
ryby, ssaki morskie,

0:01:41.041,0:01:41.730
ptaki,

0:01:41.730,0:01:42.367
zwierzęta lądowe, rośliny

0:01:42.367,0:01:42.985
zwierzęta lądowe, rośliny

0:01:42.985,0:01:45.084
oraz różne grupy ludzi.

0:01:45.084,0:01:47.183
Dobrze, a co z Antarktyką?

0:01:47.183,0:01:50.224
Antarktyda to kontynent [br]najbardziej wysunięty na południe

0:01:50.224,0:01:52.885
i zawiera geograficzny Biegun Południowy.

0:01:52.885,0:01:55.588
Jest piątym co do wielkości kontynentem,[br]prawie dwa razy większym od Australii.

0:01:55.588,0:01:57.836
Jest piątym co do wielkości kontynentem,[br]prawie dwa razy większym od Australii.

0:01:57.836,0:02:01.335
Prawie 98% procent lądu pokrywa lód[br]o grubości przynajmniej 1,5 km.

0:02:01.335,0:02:03.778
Prawie 98% procent lądu pokrywa lód[br]o grubości przynajmniej 1,5 km.

0:02:03.778,0:02:06.859
Panują tam najbardziej ekstremalne warunki

0:02:06.859,0:02:08.305
na świecie.

0:02:08.305,0:02:10.157
Jest to najzimniejszy,

0:02:10.157,0:02:10.973
najbardziej wietrzny, najsuchszy kontynent

0:02:10.973,0:02:12.352
najbardziej wietrzny, najsuchszy kontynent

0:02:12.352,0:02:14.183
z najwyższą średnią wysokością [br]nad poziomem morza.

0:02:14.183,0:02:15.725
z najwyższą średnią wysokością [br]nad poziomem morza.

0:02:15.725,0:02:18.689
Może sądzicie, że na biegunach [br]cały czas pada śnieg,

0:02:18.689,0:02:20.526
ale Antarktyda jest tak sucha,[br]że uchodzi za pustynię.

0:02:20.526,0:02:21.996
ale Antarktyda jest tak sucha,[br]że uchodzi za pustynię.

0:02:21.996,0:02:23.111
Roczna suma opadów

0:02:23.111,0:02:26.252
to tylko 200 mm na wybrzeżu,

0:02:26.252,0:02:27.614
a jeszcze mniej w głębi lądu.

0:02:27.614,0:02:29.164
Temperatura na Antarktydzie

0:02:29.164,0:02:32.564
sięgnęła -89 stopni Celsjusza.

0:02:32.564,0:02:34.995
Przez surowe warunki i niedostępność

0:02:34.995,0:02:37.969
na Antarktydzie nie ma stałych siedzib ludzkich,

0:02:37.969,0:02:40.498
ale w od 1000 do 5000 osób

0:02:40.498,0:02:41.752
przebywa tam w ciągu roku

0:02:41.752,0:02:44.916
na stacjach badawczych,[br]rozsianych po całym kontynencie.

0:02:44.916,0:02:48.297
Nawet najlepiej zaadoptowane[br]gatunki walczą o przeżycie.

0:02:48.297,0:02:51.100
Mogą tu żyć organizmy [br]przystosowane do zimnego klimatu,

0:02:51.100,0:02:53.092
w tym różne gatunki alg,

0:02:53.092,0:02:54.242
zwierząt,

0:02:54.242,0:02:55.331
bakterii,

0:02:55.331,0:02:56.288
grzybów,

0:02:56.288,0:02:57.114
roślin

0:02:57.114,0:02:58.080
oraz protistów.

0:02:59.510,0:03:02.850
Czemu Antarktyda jest zimniejsza [br]od północnej kuzynki?

0:03:02.850,0:03:04.468
Po pierwsze, większość kontynentu

0:03:04.468,0:03:07.075
leży ponad 3 km nad poziomem morza,

0:03:07.075,0:03:09.431
a im wyżej, tym zimniej.

0:03:09.431,0:03:12.058
To dlatego na szczytach gór utrzymuje się śnieg.

0:03:12.058,0:03:13.853
Po drugie Arktyka to tak naprawdę [br]zamarznięty ocean.

0:03:13.853,0:03:16.306
Po drugie Arktyka to tak naprawdę [br]zamarznięty ocean.

0:03:16.306,0:03:17.847
Woda pod lodem jest cieplejsza [br]niż zamarznięty grunt.

0:03:17.847,0:03:20.819
Woda pod lodem jest cieplejsza [br]niż zamarznięty grunt.

0:03:20.819,0:03:23.657
Ciepło oceanu przenika[br]przez pokrywę lodową.

0:03:23.657,0:03:26.069
Dzięki temu temperatury w Arktyce [br]nie są aż tak ekstremalne

0:03:26.069,0:03:27.489
Dzięki temu temperatury w Arktyce [br]nie są aż tak ekstremalne

0:03:27.489,0:03:30.686
jak te na Antarktydzie.

0:03:30.686,0:03:34.573
Po trzecie, pory roku "spiskują"[br]przeciwko Antarktydzie.

0:03:34.573,0:03:36.616
Podczas lipcowego afelium, [br]kiedy Ziemia jest najdalej od Słońca,

0:03:36.616,0:03:38.736
Podczas lipcowego afelium, [br]kiedy Ziemia jest najdalej od Słońca,

0:03:38.736,0:03:41.546
na Antarktydzie wypada akurat zima,

0:03:41.546,0:03:43.454
co podwaja zimno

0:03:43.454,0:03:44.751
na Biegunie Południowym.

0:03:44.751,0:03:46.906
Pomimo niegościnności,

0:03:46.906,0:03:49.327
to oba bieguny powodują,

0:03:49.327,0:03:51.431
że nasza planeta jest, jaka jest.

0:03:51.431,0:03:52.940
Oba regiony polarne to ważne czynniki[br]kontroli klimatu na Ziemi.

0:03:52.940,0:03:55.158
Oba regiony polarne to ważne czynniki[br]kontroli klimatu na Ziemi.

0:03:55.158,0:03:56.886
Pomagają łagodzić temperaturę[br]w strefach umiarkowanych, stabilizują pogodę.

0:03:56.886,0:03:58.654
Pomagają łagodzić temperaturę [br]w strefach umiarkowanych, stabilizują pogodę.

0:03:58.654,0:04:00.347
Pomagają łagodzić temperaturę [br]w strefach umiarkowanych, stabilizują pogodę.

0:04:00.347,0:04:02.475
Gdy lody Arktyki topnieją

0:04:02.475,0:04:04.558
przez zmiany klimatyczne i globalne ocieplenie,

0:04:04.558,0:04:05.908
pogoda na Ziemi robi się niestabilna.

0:04:05.908,0:04:08.234
pogoda na Ziemi robi się niestabilna.