Na naszej planecie
są dwa obszary polarne:
Na naszej planecie
są dwa obszary polarne:
Arktyka, której nazwa pochodzi
od greckiego "Arktikos" - "północny",
Arktyka, której nazwa pochodzi
od greckiego "Arktikos" - "północny",
oraz Antarktyka, od "Antarktikos",
"przeciwieństwo północy".
oraz Antarktyka, od "Antarktikos",
"przeciwieństwo północy".
oraz Antarktyka, od "Antarktikos",
"przeciwieństwo północy".
Jest łatwiejszy sposób,
żeby je rozróżniać.
Wystarczy zapamiętać, co je otacza.
Arktyka na Półkuli Północnej
to ocean otoczony przez lądy.
Antarktyka na drugim krańcu świata
Antarktyka na drugim krańcu świata
to kontynent otoczony oceanem.
W Arktyce żyją niedźwiedzie polarne,
a nie ma pingwinów,
w Antarktyce są pingwiny,
a nie ma niedźwiedzi.
Pomówmy wpierw o Arktyce.
To duży obszar, składający się
z oceanu skutego lodem,
otoczonego bezdrzewną wieczną zmarzliną.
Można określić tą strefę
jako tereny między kołem podbiegunowym
a Biegunem Północnym.
Stojąc na Biegunie Północnym,
we wszystkich kierunkach
zobaczycie południe.
Ale nie da się długo stać na biegunie,
Ale nie da się długo stać na biegunie,
bo znajduje się na środku oceanu
pokrytego ruchomym lodem.
Morze w tym miejscu
ma ponad 4 kilometry głębokości.
Nad wodą średnia temperatura w zimie
spada do -40 stopni Celsjusza.
Rekord wynosił -68 stopni Celsjusza.
Rekord wynosił -68 stopni Celsjusza.
Pomimo niesamowicie surowych warunków
ludzie zamieszkują Arktykę
od tysięcy lat.
Część arktycznych organizmów żyje w lodzie,
np. zooplankton, fitoplankton,
ryby, ssaki morskie,
ptaki,
zwierzęta lądowe, rośliny
zwierzęta lądowe, rośliny
oraz różne grupy ludzi.
Dobrze, a co z Antarktyką?
Antarktyda to kontynent
najbardziej wysunięty na południe
i zawiera geograficzny Biegun Południowy.
Jest piątym co do wielkości kontynentem,
prawie dwa razy większym od Australii.
Jest piątym co do wielkości kontynentem,
prawie dwa razy większym od Australii.
Prawie 98% procent lądu pokrywa lód
o grubości przynajmniej 1,5 km.
Prawie 98% procent lądu pokrywa lód
o grubości przynajmniej 1,5 km.
Panują tam najbardziej ekstremalne warunki
na świecie.
Jest to najzimniejszy,
najbardziej wietrzny, najsuchszy kontynent
najbardziej wietrzny, najsuchszy kontynent
z najwyższą średnią wysokością
nad poziomem morza.
z najwyższą średnią wysokością
nad poziomem morza.
Może sądzicie, że na biegunach
cały czas pada śnieg,
ale Antarktyda jest tak sucha,
że uchodzi za pustynię.
ale Antarktyda jest tak sucha,
że uchodzi za pustynię.
Roczna suma opadów
to tylko 200 mm na wybrzeżu,
a jeszcze mniej w głębi lądu.
Temperatura na Antarktydzie
sięgnęła -89 stopni Celsjusza.
Przez surowe warunki i niedostępność
na Antarktydzie nie ma stałych siedzib ludzkich,
ale w od 1000 do 5000 osób
przebywa tam w ciągu roku
na stacjach badawczych,
rozsianych po całym kontynencie.
Nawet najlepiej zaadoptowane
gatunki walczą o przeżycie.
Mogą tu żyć organizmy
przystosowane do zimnego klimatu,
w tym różne gatunki alg,
zwierząt,
bakterii,
grzybów,
roślin
oraz protistów.
Czemu Antarktyda jest zimniejsza
od północnej kuzynki?
Po pierwsze, większość kontynentu
leży ponad 3 km nad poziomem morza,
a im wyżej, tym zimniej.
To dlatego na szczytach gór utrzymuje się śnieg.
Po drugie Arktyka to tak naprawdę
zamarznięty ocean.
Po drugie Arktyka to tak naprawdę
zamarznięty ocean.
Woda pod lodem jest cieplejsza
niż zamarznięty grunt.
Woda pod lodem jest cieplejsza
niż zamarznięty grunt.
Ciepło oceanu przenika
przez pokrywę lodową.
Dzięki temu temperatury w Arktyce
nie są aż tak ekstremalne
Dzięki temu temperatury w Arktyce
nie są aż tak ekstremalne
jak te na Antarktydzie.
Po trzecie, pory roku "spiskują"
przeciwko Antarktydzie.
Podczas lipcowego afelium,
kiedy Ziemia jest najdalej od Słońca,
Podczas lipcowego afelium,
kiedy Ziemia jest najdalej od Słońca,
na Antarktydzie wypada akurat zima,
co podwaja zimno
na Biegunie Południowym.
Pomimo niegościnności,
to oba bieguny powodują,
że nasza planeta jest, jaka jest.
Oba regiony polarne to ważne czynniki
kontroli klimatu na Ziemi.
Oba regiony polarne to ważne czynniki
kontroli klimatu na Ziemi.
Pomagają łagodzić temperaturę
w strefach umiarkowanych, stabilizują pogodę.
Pomagają łagodzić temperaturę
w strefach umiarkowanych, stabilizują pogodę.
Pomagają łagodzić temperaturę
w strefach umiarkowanych, stabilizują pogodę.
Gdy lody Arktyki topnieją
przez zmiany klimatyczne i globalne ocieplenie,
pogoda na Ziemi robi się niestabilna.
pogoda na Ziemi robi się niestabilna.