WEBVTT

00:00:00.780 --> 00:00:05.700
Bu video çıxma əməli haqqındadır.

00:00:05.700 --> 00:00:10.340
Mövzuya başlamazdan əvvəl
toplamanı yada salaq.

00:00:10.340 --> 00:00:15.570
4 üstəgəl 3.
Bu nə deməkdir?

00:00:19.050 --> 00:00:20.700
Bu nəyə bərabərdir?

00:00:20.700 --> 00:00:22.940
Bunu həll etməyin bir neçə üsulu var.

00:00:22.940 --> 00:00:24.640
4 ədəd əşyanız olduğunu fərz edin.

00:00:24.640 --> 00:00:28.100
Məsələn, 4 ədəd çevrə və ya

00:00:28.100 --> 00:00:30.160
4 ədəd limon.

00:00:30.160 --> 00:00:36.180
1, 2, 3, 4 ədəd limon var.

00:00:36.180 --> 00:00:40.760
Mağazadan əlavə 3 limon aldıq.

00:00:40.760 --> 00:00:46.000
1, 2, 3 limon alındı. 
Ümumi nə qədər

00:00:46.000 --> 00:00:47.750
limon oldu?

00:00:47.750 --> 00:00:49.640
4-ə 3 əlavə edirik.

00:00:49.640 --> 00:00:50.900
Ümumi neçə limon oldu?

00:00:50.900 --> 00:00:55.360
1, 2, 3, 4, 5, 6, 7.

00:00:55.360 --> 00:00:59.190
Ümumi 7 limon oldu.

00:00:59.190 --> 00:01:01.440
Bunu başqa formada əlavə etmək üçün

00:01:01.440 --> 00:01:04.060
ədəd oxundan istifadə edə bilərik.

00:01:04.060 --> 00:01:07.240
Sarı rəngdən istifadə edərək,

00:01:07.240 --> 00:01:09.720
ədəd oxu çəkək.

00:01:09.720 --> 00:01:13.710
Nümunədə limon istifadə etdiyimiz üçün
sarı rəng seçirik.

00:01:13.710 --> 00:01:15.355
Bu, ədəd oxudur.

00:01:18.070 --> 00:01:21.350
Burada bir neçə ədəd qeyd edək.

00:01:21.350 --> 00:01:32.020
0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7.

00:01:32.020 --> 00:01:34.470
Bu ədədlərin cəmini tapmaq üçün

00:01:34.470 --> 00:01:35.380
ədəd oxundan istifadə edək.

00:01:35.380 --> 00:01:37.950
4-dən başlayaq.

00:01:37.950 --> 00:01:39.130
Bu, 4-dür.

00:01:39.130 --> 00:01:40.700
Buna 3 əlavə edirik.

00:01:40.700 --> 00:01:44.170
Yəni ədəd oxunda 3 vahid irəliləyirik.

00:01:44.170 --> 00:01:48.650
1, 2, 3.
Cavabda 7 alınır.

00:01:48.650 --> 00:01:51.920
4-ə 3 əlavə etdikdə cavabda 7 alınır.

00:01:51.920 --> 00:01:57.130
Yəni 4-ü 3 vahid artırdıqda
cavabda 7 alınır.

00:01:57.130 --> 00:01:59.350
Bəs çıxma nə deməkdir?

00:01:59.350 --> 00:02:00.450
Bu videoda bundan bəhs edəcəyik.

00:02:00.450 --> 00:02:03.030
Bütün vaxtımızı toplamaya sərf etməyək.

00:02:03.030 --> 00:02:05.920
Məsələn, 4 çıx 3

00:02:05.920 --> 00:02:08.500
nəyə bərabərdir?

00:02:08.500 --> 00:02:11.540
Fərqli rənglərdən istifadə edək.

00:02:11.540 --> 00:02:18.860
4 çıx 3 nəyə bərabərdir?

00:02:18.860 --> 00:02:23.050
Çıxma toplamanın əksidir.

00:02:23.050 --> 00:02:26.990
Toplama zamanı

00:02:26.990 --> 00:02:29.850
verilən ədədləri bir-birinə

00:02:29.850 --> 00:02:31.040
əlavə edirik.

00:02:31.040 --> 00:02:33.890
Məsələn, 4 limona 3 əlavə etdik.

00:02:33.890 --> 00:02:36.280
İndi isə çıxmadan istifadə edək.

00:02:36.280 --> 00:02:42.916
4 ədəd limon olduğunu

00:02:42.916 --> 00:02:45.210
fərz edin.

00:02:45.210 --> 00:02:50.070
Bundan 3 çıxaq.
3 əlavə edib,

00:02:50.070 --> 00:02:53.720
cavabda 7 almaq əvəzinə,
çıxmadan istifadə edirik.

00:02:53.720 --> 00:02:55.910
Fərz edin ki, mövcud olan 4 ədəd limondan

00:02:55.910 --> 00:02:59.760
üçünü yeyirsiniz.

00:02:59.760 --> 00:03:04.260
4-dən 3 çıxırıq.
Bir,

00:03:04.260 --> 00:03:06.910
iki, üç çıxılır.

00:03:06.910 --> 00:03:09.900
Neçə limon qaldı?

00:03:09.900 --> 00:03:11.820
Gördüyünüz kimi burada sadəcə

00:03:11.820 --> 00:03:13.985
1 ədəd limon qaldı.

00:03:16.570 --> 00:03:18.120
Bu, qalan limondur.

00:03:18.120 --> 00:03:19.440
Çıxılan 3 ədəd limonu göstərmək üçün

00:03:19.440 --> 00:03:21.210
bunların üzərindən xətt çəkə bilərik.

00:03:21.210 --> 00:03:24.520
Bunu başqa formada ifadə etmək üçün

00:03:24.520 --> 00:03:28.045
yenidən ədəd oxu çəkək.

00:03:28.045 --> 00:03:30.810
Burada bir ədəd oxu çəkirik.

00:03:34.400 --> 00:03:36.180
Bir neçə rəqəm qeyd edək.

00:03:36.180 --> 00:03:47.240
0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7.

00:03:47.240 --> 00:03:49.530
Bunu belə davam etdirə bilərik.

00:03:49.530 --> 00:03:51.145
Burada çox böyük ədəd yoxdur.

00:03:51.145 --> 00:03:55.190
Burada istənilən qiyməti seçib

00:03:55.190 --> 00:03:56.580
misalı həll edə bilərik.

00:03:56.580 --> 00:03:57.670
Burada böyük bir ədəd
olmadığından

00:03:57.670 --> 00:03:59.040
ədəd oxunu burada sonlandıra bilərik.

00:03:59.040 --> 00:04:00.730
Ədəd oxunu çəkdik.

00:04:00.730 --> 00:04:03.020
Misala qayıdaq.

00:04:03.020 --> 00:04:06.710
Başlanğıc ədədimiz 4-dür.

00:04:06.710 --> 00:04:12.130
Buna 3 əlavə etdikdə,
ədəd oxunda 3 vahid

00:04:12.130 --> 00:04:12.840
sağa irəliləyirik.

00:04:12.840 --> 00:04:15.090
Sağa irəlilədikdə qiymət artır.

00:04:15.090 --> 00:04:16.270
4-dən 5-ə getdikdə

00:04:16.270 --> 00:04:17.450
1 vahid artım olur.

00:04:17.450 --> 00:04:20.990
Eləcə də 5-dən 6-ya getdikdə.

00:04:20.990 --> 00:04:23.510
İndi isə 4-dən müəyyən bir 
ədəd çıxmalıyıq.

00:04:23.510 --> 00:04:24.860
Burada nə edə bilərik?

00:04:24.860 --> 00:04:26.690
Bunu necə həll edə bilərik?

00:04:26.690 --> 00:04:29.580
Çıxma tətbiq edildiyindən deməli,

00:04:29.580 --> 00:04:31.790
limonların sayı azalacaq.

00:04:31.790 --> 00:04:33.680
1 çıxsaq, 3 alınar.

00:04:33.680 --> 00:04:35.550
2 çıxsaq, 2 alınar.

00:04:35.550 --> 00:04:38.910
3 çıxsaq, nə alınar?

00:04:38.910 --> 00:04:41.980
1, 2, 3 çıxdıqda ədəd oxunda

00:04:41.980 --> 00:04:44.210
1 alınır.

00:04:44.210 --> 00:04:47.340
Cavab 1-ə bərabərdir.

00:04:47.340 --> 00:04:52.340
Toplamada ədədləri əlavə edirik.

00:04:52.340 --> 00:04:55.120
Çıxmada isə bunun əksi baş verir.

00:04:55.120 --> 00:04:58.180
Bunu ədəd oxuna nəzərən izah edək.

00:04:58.180 --> 00:05:00.740
Toplamada ədəd oxunda artan qiymətlər
görürük.

00:05:00.740 --> 00:05:04.200
Məsələn, burada 3 vahid artım oldu.

00:05:04.200 --> 00:05:06.340
4-dən 7 alındı.

00:05:06.340 --> 00:05:10.170
Çıxmada isə ədəd oxunda

00:05:10.170 --> 00:05:11.350
azalma baş verir.

00:05:11.350 --> 00:05:13.550
Çıxmada ədədin miqdarı azalır.

00:05:13.550 --> 00:05:17.480
Burada 3 vahid azalma baş verdi.

00:05:17.480 --> 00:05:21.180
1, 2, 3 vahid azalma baş verir və
1 alınır.

00:05:21.180 --> 00:05:22.740
4 ədəd əşyanız olduğunu fərz edin.

00:05:22.740 --> 00:05:26.580
Ondan 3 çıxırıq.

00:05:26.580 --> 00:05:27.680
Ümumi verilən miqdardan

00:05:27.680 --> 00:05:31.050
3 çıxdıqda, cavabda 1 alınır.

00:05:31.050 --> 00:05:33.260
Çıxma haqqında maraqlı bir məqama

00:05:33.260 --> 00:05:34.840
nəzər salaq.

00:05:34.840 --> 00:05:38.510
Bildiyiniz kimi 4 çıx 3 = 1.

00:05:38.510 --> 00:05:40.900
Maraqli bir məqama nəzər salaq.

00:05:40.900 --> 00:05:46.050
4 çıx 1 nəyə bərabərdir?

00:05:46.050 --> 00:05:49.510
Başqa bir nümunəyə baxaq.

00:05:49.510 --> 00:05:51.440
Limon nümunəsindən istifadə edək.

00:05:51.440 --> 00:05:54.130
Yaxud bu nümunədə almalardan 
istifadə edək.

00:05:54.130 --> 00:06:01.160
1, 2, 3, 4.

00:06:01.160 --> 00:06:03.620
Qırmızı rəngdən istifadə edərək,

00:06:03.620 --> 00:06:05.390
4 ədəd alma çəkək.

00:06:05.390 --> 00:06:07.140
Bu nümunədə almalardan istifadə edirik.

00:06:07.140 --> 00:06:09.450
Onlardan biri yeyildi.

00:06:09.450 --> 00:06:10.830
Onlardan birini silək.

00:06:10.830 --> 00:06:12.640
Neçə alma qaldı?

00:06:12.640 --> 00:06:15.560
1, 2, 3.

00:06:15.560 --> 00:06:18.600
4 çıx 1 3-ə bərabərdir.

00:06:18.600 --> 00:06:21.640
Ədəd oxu üzərində 4 ədədini 
göstərək.

00:06:21.640 --> 00:06:23.780
Ondan 1 çıxırıq.

00:06:23.780 --> 00:06:26.020
Başlanğıc ədədi azalır,

00:06:26.020 --> 00:06:28.380
cavabda 3 qalır.

00:06:28.380 --> 00:06:29.570
Hər iki halda cavab doğrudur?

00:06:29.570 --> 00:06:30.820
Maraqlı deyil?

00:06:30.820 --> 00:06:37.520
4 çıx 3 = 1 və
4 çıx 1 = 3.

00:06:37.520 --> 00:06:41.070
Bu, istənilən ədədlər üçün doğrudur?

00:06:41.070 --> 00:06:42.790
Bəli, bu qayda hər zaman doğrudur.

00:06:45.360 --> 00:06:47.440
Bunun səbəbini

00:06:47.440 --> 00:06:50.860
riyaziyyatı daha dərindən öyrənməyə
başladıqda

00:06:50.860 --> 00:06:52.210
ətraflı öyrənəcəksiniz.

00:06:52.210 --> 00:06:54.840
Burada bunun qısa izahını verməyə çalışaq.

00:06:54.840 --> 00:06:56.460
Bu nəyə əsasən belə yazılır?

00:06:56.460 --> 00:07:02.170
Bunun belə yazılmağının səbəbi
3 üstəgəl 1-dir.

00:07:02.170 --> 00:07:03.660
Qarışıqlıq olmağını istəmirəm.

00:07:03.660 --> 00:07:05.700
Bunu bir qədər qarışıq hesab edə bilərsiniz.

00:07:05.700 --> 00:07:07.440
Başqa maraqlı bir məqama nəzər salaq.

00:07:07.440 --> 00:07:10.610
3 üstəgəl 1

00:07:10.610 --> 00:07:12.710
nəyə bərabərdir?

00:07:12.710 --> 00:07:13.370
Çox asandır.

00:07:13.370 --> 00:07:15.400
Bunu sadə toplama ilə
həll edə bilərik.

00:07:15.400 --> 00:07:20.720
Ədəd oxunda 3 ədədi ilə başlayırıq
və ona 1 əlavə edirik.

00:07:20.720 --> 00:07:22.000
Cavabda nə alınır?

00:07:22.000 --> 00:07:23.310
4.

00:07:23.310 --> 00:07:25.060
3 üstəgəl 1 4-ə bərabərdir.

00:07:25.060 --> 00:07:29.420
Yaxud 1-dən başlayıb 3 əlavə edə bilərik.

00:07:29.420 --> 00:07:33.160
1, 2, 3.
Cavabda yenə 4 alınır.

00:07:33.160 --> 00:07:36.690
Hər iki halda cavab eynidir.

00:07:36.690 --> 00:07:38.880
Misalların cavabı 4-ə bərabərdir.

00:07:38.880 --> 00:07:40.140
Bu nə deməkdir?

00:07:40.140 --> 00:07:42.630
Burada bir neçə misal yazdıq və onlar

00:07:42.630 --> 00:07:43.930
bir-biri ilə əlaqəlidir.

00:07:43.930 --> 00:07:45.660
1 üstəgəl 3 = 4.

00:07:45.660 --> 00:07:47.780
3 üstəgəl 1 = 4.

00:07:47.780 --> 00:07:49.740
4 çıx 1 = 3.

00:07:49.740 --> 00:07:53.920
4 çıx 1 = 3.

00:07:53.920 --> 00:07:59.200
Bildiyiniz kimi 3 üstəgəl 1 = 4.

00:07:59.200 --> 00:08:03.170
3-ə 1 əlavə etsək 4 alınar.

00:08:03.170 --> 00:08:08.120
Odur ki, 4-dən 1 çıxsaq 3 alınar.

00:08:08.120 --> 00:08:10.600
4-dən 1 vahid geriyə getsək 
3 alınar.

00:08:10.600 --> 00:08:15.280
3-dən bir vahid irəliyə getsək
4 alınar.

00:08:15.280 --> 00:08:17.600
Ümid edirəm ki, çıxmanın nə demək olduğunu

00:08:17.600 --> 00:08:19.670
anladınız.

00:08:19.670 --> 00:08:24.870
Növbəti videolarda çıxmaya aid

00:08:24.870 --> 00:08:27.800
məsələlərin necə həll
edildiyini öyrənəcəyik.

00:08:27.800 --> 00:08:30.030
Həmin məsələləri asanlıqla həll edəcəksiniz.

00:08:30.030 --> 00:08:31.532
Bu qədər.