1
00:00:00,780 --> 00:00:05,700
Bu video çıxma əməli haqqındadır.

2
00:00:05,700 --> 00:00:10,340
Mövzuya başlamazdan əvvəl
toplamanı yada salaq.

3
00:00:10,340 --> 00:00:15,570
4 üstəgəl 3.
Bu nə deməkdir?

4
00:00:19,050 --> 00:00:20,700
Bu nəyə bərabərdir?

5
00:00:20,700 --> 00:00:22,940
Bunu həll etməyin bir neçə üsulu var.

6
00:00:22,940 --> 00:00:24,640
4 ədəd əşyanız olduğunu fərz edin.

7
00:00:24,640 --> 00:00:28,100
Məsələn, 4 ədəd çevrə və ya

8
00:00:28,100 --> 00:00:30,160
4 ədəd limon.

9
00:00:30,160 --> 00:00:36,180
1, 2, 3, 4 ədəd limon var.

10
00:00:36,180 --> 00:00:40,760
Mağazadan əlavə 3 limon aldıq.

11
00:00:40,760 --> 00:00:46,000
1, 2, 3 limon alındı. 
Ümumi nə qədər

12
00:00:46,000 --> 00:00:47,750
limon oldu?

13
00:00:47,750 --> 00:00:49,640
4-ə 3 əlavə edirik.

14
00:00:49,640 --> 00:00:50,900
Ümumi neçə limon oldu?

15
00:00:50,900 --> 00:00:55,360
1, 2, 3, 4, 5, 6, 7.

16
00:00:55,360 --> 00:00:59,190
Ümumi 7 limon oldu.

17
00:00:59,190 --> 00:01:01,440
Bunu başqa formada əlavə etmək üçün

18
00:01:01,440 --> 00:01:04,060
ədəd oxundan istifadə edə bilərik.

19
00:01:04,060 --> 00:01:07,240
Sarı rəngdən istifadə edərək,

20
00:01:07,240 --> 00:01:09,720
ədəd oxu çəkək.

21
00:01:09,720 --> 00:01:13,710
Nümunədə limon istifadə etdiyimiz üçün
sarı rəng seçirik.

22
00:01:13,710 --> 00:01:15,355
Bu, ədəd oxudur.

23
00:01:18,070 --> 00:01:21,350
Burada bir neçə ədəd qeyd edək.

24
00:01:21,350 --> 00:01:32,020
0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7.

25
00:01:32,020 --> 00:01:34,470
Bu ədədlərin cəmini tapmaq üçün

26
00:01:34,470 --> 00:01:35,380
ədəd oxundan istifadə edək.

27
00:01:35,380 --> 00:01:37,950
4-dən başlayaq.

28
00:01:37,950 --> 00:01:39,130
Bu, 4-dür.

29
00:01:39,130 --> 00:01:40,700
Buna 3 əlavə edirik.

30
00:01:40,700 --> 00:01:44,170
Yəni ədəd oxunda 3 vahid irəliləyirik.

31
00:01:44,170 --> 00:01:48,650
1, 2, 3.
Cavabda 7 alınır.

32
00:01:48,650 --> 00:01:51,920
4-ə 3 əlavə etdikdə cavabda 7 alınır.

33
00:01:51,920 --> 00:01:57,130
Yəni 4-ü 3 vahid artırdıqda
cavabda 7 alınır.

34
00:01:57,130 --> 00:01:59,350
Bəs çıxma nə deməkdir?

35
00:01:59,350 --> 00:02:00,450
Bu videoda bundan bəhs edəcəyik.

36
00:02:00,450 --> 00:02:03,030
Bütün vaxtımızı toplamaya sərf etməyək.

37
00:02:03,030 --> 00:02:05,920
Məsələn, 4 çıx 3

38
00:02:05,920 --> 00:02:08,500
nəyə bərabərdir?

39
00:02:08,500 --> 00:02:11,540
Fərqli rənglərdən istifadə edək.

40
00:02:11,540 --> 00:02:18,860
4 çıx 3 nəyə bərabərdir?

41
00:02:18,860 --> 00:02:23,050
Çıxma toplamanın əksidir.

42
00:02:23,050 --> 00:02:26,990
Toplama zamanı

43
00:02:26,990 --> 00:02:29,850
verilən ədədləri bir-birinə

44
00:02:29,850 --> 00:02:31,040
əlavə edirik.

45
00:02:31,040 --> 00:02:33,890
Məsələn, 4 limona 3 əlavə etdik.

46
00:02:33,890 --> 00:02:36,280
İndi isə çıxmadan istifadə edək.

47
00:02:36,280 --> 00:02:42,916
4 ədəd limon olduğunu

48
00:02:42,916 --> 00:02:45,210
fərz edin.

49
00:02:45,210 --> 00:02:50,070
Bundan 3 çıxaq.
3 əlavə edib,

50
00:02:50,070 --> 00:02:53,720
cavabda 7 almaq əvəzinə,
çıxmadan istifadə edirik.

51
00:02:53,720 --> 00:02:55,910
Fərz edin ki, mövcud olan 4 ədəd limondan

52
00:02:55,910 --> 00:02:59,760
üçünü yeyirsiniz.

53
00:02:59,760 --> 00:03:04,260
4-dən 3 çıxırıq.
Bir,

54
00:03:04,260 --> 00:03:06,910
iki, üç çıxılır.

55
00:03:06,910 --> 00:03:09,900
Neçə limon qaldı?

56
00:03:09,900 --> 00:03:11,820
Gördüyünüz kimi burada sadəcə

57
00:03:11,820 --> 00:03:13,985
1 ədəd limon qaldı.

58
00:03:16,570 --> 00:03:18,120
Bu, qalan limondur.

59
00:03:18,120 --> 00:03:19,440
Çıxılan 3 ədəd limonu göstərmək üçün

60
00:03:19,440 --> 00:03:21,210
bunların üzərindən xətt çəkə bilərik.

61
00:03:21,210 --> 00:03:24,520
Bunu başqa formada ifadə etmək üçün

62
00:03:24,520 --> 00:03:28,045
yenidən ədəd oxu çəkək.

63
00:03:28,045 --> 00:03:30,810
Burada bir ədəd oxu çəkirik.

64
00:03:34,400 --> 00:03:36,180
Bir neçə rəqəm qeyd edək.

65
00:03:36,180 --> 00:03:47,240
0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7.

66
00:03:47,240 --> 00:03:49,530
Bunu belə davam etdirə bilərik.

67
00:03:49,530 --> 00:03:51,145
Burada çox böyük ədəd yoxdur.

68
00:03:51,145 --> 00:03:55,190
Burada istənilən qiyməti seçib

69
00:03:55,190 --> 00:03:56,580
misalı həll edə bilərik.

70
00:03:56,580 --> 00:03:57,670
Burada böyük bir ədəd
olmadığından

71
00:03:57,670 --> 00:03:59,040
ədəd oxunu burada sonlandıra bilərik.

72
00:03:59,040 --> 00:04:00,730
Ədəd oxunu çəkdik.

73
00:04:00,730 --> 00:04:03,020
Misala qayıdaq.

74
00:04:03,020 --> 00:04:06,710
Başlanğıc ədədimiz 4-dür.

75
00:04:06,710 --> 00:04:12,130
Buna 3 əlavə etdikdə,
ədəd oxunda 3 vahid

76
00:04:12,130 --> 00:04:12,840
sağa irəliləyirik.

77
00:04:12,840 --> 00:04:15,090
Sağa irəlilədikdə qiymət artır.

78
00:04:15,090 --> 00:04:16,270
4-dən 5-ə getdikdə

79
00:04:16,270 --> 00:04:17,450
1 vahid artım olur.

80
00:04:17,450 --> 00:04:20,990
Eləcə də 5-dən 6-ya getdikdə.

81
00:04:20,990 --> 00:04:23,510
İndi isə 4-dən müəyyən bir 
ədəd çıxmalıyıq.

82
00:04:23,510 --> 00:04:24,860
Burada nə edə bilərik?

83
00:04:24,860 --> 00:04:26,690
Bunu necə həll edə bilərik?

84
00:04:26,690 --> 00:04:29,580
Çıxma tətbiq edildiyindən deməli,

85
00:04:29,580 --> 00:04:31,790
limonların sayı azalacaq.

86
00:04:31,790 --> 00:04:33,680
1 çıxsaq, 3 alınar.

87
00:04:33,680 --> 00:04:35,550
2 çıxsaq, 2 alınar.

88
00:04:35,550 --> 00:04:38,910
3 çıxsaq, nə alınar?

89
00:04:38,910 --> 00:04:41,980
1, 2, 3 çıxdıqda ədəd oxunda

90
00:04:41,980 --> 00:04:44,210
1 alınır.

91
00:04:44,210 --> 00:04:47,340
Cavab 1-ə bərabərdir.

92
00:04:47,340 --> 00:04:52,340
Toplamada ədədləri əlavə edirik.

93
00:04:52,340 --> 00:04:55,120
Çıxmada isə bunun əksi baş verir.

94
00:04:55,120 --> 00:04:58,180
Bunu ədəd oxuna nəzərən izah edək.

95
00:04:58,180 --> 00:05:00,740
Toplamada ədəd oxunda artan qiymətlər
görürük.

96
00:05:00,740 --> 00:05:04,200
Məsələn, burada 3 vahid artım oldu.

97
00:05:04,200 --> 00:05:06,340
4-dən 7 alındı.

98
00:05:06,340 --> 00:05:10,170
Çıxmada isə ədəd oxunda

99
00:05:10,170 --> 00:05:11,350
azalma baş verir.

100
00:05:11,350 --> 00:05:13,550
Çıxmada ədədin miqdarı azalır.

101
00:05:13,550 --> 00:05:17,480
Burada 3 vahid azalma baş verdi.

102
00:05:17,480 --> 00:05:21,180
1, 2, 3 vahid azalma baş verir və
1 alınır.

103
00:05:21,180 --> 00:05:22,740
4 ədəd əşyanız olduğunu fərz edin.

104
00:05:22,740 --> 00:05:26,580
Ondan 3 çıxırıq.

105
00:05:26,580 --> 00:05:27,680
Ümumi verilən miqdardan

106
00:05:27,680 --> 00:05:31,050
3 çıxdıqda, cavabda 1 alınır.

107
00:05:31,050 --> 00:05:33,260
Çıxma haqqında maraqlı bir məqama

108
00:05:33,260 --> 00:05:34,840
nəzər salaq.

109
00:05:34,840 --> 00:05:38,510
Bildiyiniz kimi 4 çıx 3 = 1.

110
00:05:38,510 --> 00:05:40,900
Maraqli bir məqama nəzər salaq.

111
00:05:40,900 --> 00:05:46,050
4 çıx 1 nəyə bərabərdir?

112
00:05:46,050 --> 00:05:49,510
Başqa bir nümunəyə baxaq.

113
00:05:49,510 --> 00:05:51,440
Limon nümunəsindən istifadə edək.

114
00:05:51,440 --> 00:05:54,130
Yaxud bu nümunədə almalardan 
istifadə edək.

115
00:05:54,130 --> 00:06:01,160
1, 2, 3, 4.

116
00:06:01,160 --> 00:06:03,620
Qırmızı rəngdən istifadə edərək,

117
00:06:03,620 --> 00:06:05,390
4 ədəd alma çəkək.

118
00:06:05,390 --> 00:06:07,140
Bu nümunədə almalardan istifadə edirik.

119
00:06:07,140 --> 00:06:09,450
Onlardan biri yeyildi.

120
00:06:09,450 --> 00:06:10,830
Onlardan birini silək.

121
00:06:10,830 --> 00:06:12,640
Neçə alma qaldı?

122
00:06:12,640 --> 00:06:15,560
1, 2, 3.

123
00:06:15,560 --> 00:06:18,600
4 çıx 1 3-ə bərabərdir.

124
00:06:18,600 --> 00:06:21,640
Ədəd oxu üzərində 4 ədədini 
göstərək.

125
00:06:21,640 --> 00:06:23,780
Ondan 1 çıxırıq.

126
00:06:23,780 --> 00:06:26,020
Başlanğıc ədədi azalır,

127
00:06:26,020 --> 00:06:28,380
cavabda 3 qalır.

128
00:06:28,380 --> 00:06:29,570
Hər iki halda cavab doğrudur?

129
00:06:29,570 --> 00:06:30,820
Maraqlı deyil?

130
00:06:30,820 --> 00:06:37,520
4 çıx 3 = 1 və
4 çıx 1 = 3.

131
00:06:37,520 --> 00:06:41,070
Bu, istənilən ədədlər üçün doğrudur?

132
00:06:41,070 --> 00:06:42,790
Bəli, bu qayda hər zaman doğrudur.

133
00:06:45,360 --> 00:06:47,440
Bunun səbəbini

134
00:06:47,440 --> 00:06:50,860
riyaziyyatı daha dərindən öyrənməyə
başladıqda

135
00:06:50,860 --> 00:06:52,210
ətraflı öyrənəcəksiniz.

136
00:06:52,210 --> 00:06:54,840
Burada bunun qısa izahını verməyə çalışaq.

137
00:06:54,840 --> 00:06:56,460
Bu nəyə əsasən belə yazılır?

138
00:06:56,460 --> 00:07:02,170
Bunun belə yazılmağının səbəbi
3 üstəgəl 1-dir.

139
00:07:02,170 --> 00:07:03,660
Qarışıqlıq olmağını istəmirəm.

140
00:07:03,660 --> 00:07:05,700
Bunu bir qədər qarışıq hesab edə bilərsiniz.

141
00:07:05,700 --> 00:07:07,440
Başqa maraqlı bir məqama nəzər salaq.

142
00:07:07,440 --> 00:07:10,610
3 üstəgəl 1

143
00:07:10,610 --> 00:07:12,710
nəyə bərabərdir?

144
00:07:12,710 --> 00:07:13,370
Çox asandır.

145
00:07:13,370 --> 00:07:15,400
Bunu sadə toplama ilə
həll edə bilərik.

146
00:07:15,400 --> 00:07:20,720
Ədəd oxunda 3 ədədi ilə başlayırıq
və ona 1 əlavə edirik.

147
00:07:20,720 --> 00:07:22,000
Cavabda nə alınır?

148
00:07:22,000 --> 00:07:23,310
4.

149
00:07:23,310 --> 00:07:25,060
3 üstəgəl 1 4-ə bərabərdir.

150
00:07:25,060 --> 00:07:29,420
Yaxud 1-dən başlayıb 3 əlavə edə bilərik.

151
00:07:29,420 --> 00:07:33,160
1, 2, 3.
Cavabda yenə 4 alınır.

152
00:07:33,160 --> 00:07:36,690
Hər iki halda cavab eynidir.

153
00:07:36,690 --> 00:07:38,880
Misalların cavabı 4-ə bərabərdir.

154
00:07:38,880 --> 00:07:40,140
Bu nə deməkdir?

155
00:07:40,140 --> 00:07:42,630
Burada bir neçə misal yazdıq və onlar

156
00:07:42,630 --> 00:07:43,930
bir-biri ilə əlaqəlidir.

157
00:07:43,930 --> 00:07:45,660
1 üstəgəl 3 = 4.

158
00:07:45,660 --> 00:07:47,780
3 üstəgəl 1 = 4.

159
00:07:47,780 --> 00:07:49,740
4 çıx 1 = 3.

160
00:07:49,740 --> 00:07:53,920
4 çıx 1 = 3.

161
00:07:53,920 --> 00:07:59,200
Bildiyiniz kimi 3 üstəgəl 1 = 4.

162
00:07:59,200 --> 00:08:03,170
3-ə 1 əlavə etsək 4 alınar.

163
00:08:03,170 --> 00:08:08,120
Odur ki, 4-dən 1 çıxsaq 3 alınar.

164
00:08:08,120 --> 00:08:10,600
4-dən 1 vahid geriyə getsək 
3 alınar.

165
00:08:10,600 --> 00:08:15,280
3-dən bir vahid irəliyə getsək
4 alınar.

166
00:08:15,280 --> 00:08:17,600
Ümid edirəm ki, çıxmanın nə demək olduğunu

167
00:08:17,600 --> 00:08:19,670
anladınız.

168
00:08:19,670 --> 00:08:24,870
Növbəti videolarda çıxmaya aid

169
00:08:24,870 --> 00:08:27,800
məsələlərin necə həll
edildiyini öyrənəcəyik.

170
00:08:27,800 --> 00:08:30,030
Həmin məsələləri asanlıqla həll edəcəksiniz.

171
00:08:30,030 --> 00:08:31,532
Bu qədər.