0:00:00.106,0:00:01.530
Maszyna, o której dziś opowiem

0:00:01.530,0:00:03.204
jest wspaniała, ale nigdy nie powstała.

0:00:03.204,0:00:05.203
Nie została nigdy zbudowana,

0:00:05.203,0:00:07.583
ale jednak na pewno zbudowana zostanie.

0:00:07.583,0:00:09.575
Została zaprojektowana

0:00:09.575,0:00:11.926
na długo zanim myślano o komputerach.

0:00:11.926,0:00:14.075
Jeśli macie pojęcie o historii komputerów,

0:00:14.075,0:00:16.595
to wiecie, że w latach 30. i 40.

0:00:16.595,0:00:19.150
powstały proste komputery,

0:00:19.150,0:00:21.943
które zapoczątkowały rewolucję komputerową.

0:00:21.943,0:00:23.229
Mielibyście rację,

0:00:23.229,0:00:25.711
ale pomylilibyście stulecia.

0:00:25.711,0:00:27.351
Pierwszy komputer zaprojektowano

0:00:27.351,0:00:31.023
w latach 1830-40., a nie 1930-40.

0:00:31.023,0:00:33.351
Powstały prototypy części projektu

0:00:33.351,0:00:35.487
i są w Londynie

0:00:35.487,0:00:37.480
w South Kensington.

0:00:37.480,0:00:40.799
Ta maszyna została stworzona[br]przez Charlesa Babbaga.

0:00:40.799,0:00:42.555
Sądzę, że mam coś wspólnego z Charlesem,

0:00:42.555,0:00:45.164
ponieważ jego włosy[br]są w kompletnym nieładzie

0:00:45.164,0:00:47.505
na każdym zdjęciu. (Śmiech)

0:00:47.505,0:00:49.352
Był bardzo bogaty i w zasadzie

0:00:49.352,0:00:51.365
należał do brytyjskiej arystokracji,

0:00:51.365,0:00:53.704
więc w sobotnie wieczory w Marylebone,

0:00:53.704,0:00:56.135
jeśli należałeś do inteligencji,

0:00:56.135,0:00:57.631
zostałbyś do niego zaproszony

0:00:57.631,0:01:00.590
na "wieczorek" - a zapraszał wszystkich:

0:01:00.590,0:01:04.022
królów, Księcia Wellington[br]i wielu innych sławnych ludzi.

0:01:04.022,0:01:06.543
Na tych przyjęciach pokazałby wam[br]jedno ze swoich mechanicznych urządzeń.

0:01:06.543,0:01:09.583
Bardzo tęsknię za tą epoką,

0:01:09.583,0:01:11.931
kiedy na przyjęciach demonstrowano

0:01:11.931,0:01:13.044
mechaniczne komputery. (Śmiech)

0:01:13.044,0:01:16.310
Babbage urodził się

0:01:16.310,0:01:18.044
pod koniec XVIII wieku,

0:01:18.044,0:01:20.088
i był całkiem znanym matematykiem.

0:01:20.088,0:01:23.231
W Cambridge miał tą samą posadę co Newton,

0:01:23.231,0:01:25.743
niedawno zajmował ją Stephen Hawking.

0:01:25.743,0:01:28.598
Nie jest tak znany, bo wpadł na pomysł

0:01:28.598,0:01:31.748
konstruowania maszyn matematycznych,

0:01:31.748,0:01:34.033
ale żadnej z nich nie zbudował.

0:01:34.033,0:01:37.318
Był on klasycznym przykładem kujona.

0:01:37.318,0:01:39.329
Zawsze gdy wpadał na dobry pomysł, myślał:

0:01:39.329,0:01:40.777
"Super, zacznę coś takiego budować.

0:01:40.777,0:01:43.372
Wydam na to fortunę. Ale mam lepszy pomysł.

0:01:43.372,0:01:45.732
Zacznę pracować nad tym.[br]Jednak zbuduję to." (Śmiech)

0:01:45.732,0:01:48.612
Robił tak dopóki premier Sir Robert Peel,

0:01:48.612,0:01:51.076
nie wykopał go z rządu,

0:01:51.076,0:01:53.517
co wtedy znaczyło, że powiedział mu:

0:01:53.517,0:01:56.669
"Życzę panu miłego dnia". (Śmiech)

0:01:56.669,0:01:58.649
Zaprojektował to okropieństwo,

0:01:58.649,0:02:02.088
czyli silnik analityczny.[br]Aby pokazać jak to wygląda...

0:02:02.088,0:02:03.960
To widok z góry.

0:02:03.960,0:02:07.073
Każde z kółek to tryb, stos trybów,

0:02:07.073,0:02:10.309
a cała maszyna jest wielkości lokomotywy.

0:02:10.309,0:02:12.300
Dlatego chciałbym żebyście wyobrazili sobie

0:02:12.300,0:02:14.944
tą gigantyczną maszynę.[br]Możemy usłyszeć jak brzmiałyby

0:02:14.944,0:02:16.704
cudowne dźwięki wydobywające się z niej.

0:02:16.704,0:02:18.481
Przedstawię też architekturę tej maszyny,

0:02:18.481,0:02:19.960
to architektura komputerowa

0:02:19.960,0:02:23.287
i opowiem wam o maszynie-komputerze.

0:02:23.287,0:02:26.690
Porozmawiajmy o pamięci.

0:02:26.690,0:02:28.937
Jest podobna[br]do pamięci współczesnych komputerów,

0:02:28.937,0:02:31.639
ale zrobiona z metalu,

0:02:31.639,0:02:35.183
wielu stosów trybów, po 30 na stosie.

0:02:35.183,0:02:37.253
Wyobraźcie sobie to, stworzone z trybów,

0:02:37.253,0:02:39.008
wielu setek trybów,

0:02:39.008,0:02:40.898
na których znajdują się cyfry.

0:02:40.898,0:02:43.317
Wszystko oparte jest o system dziesiętny.

0:02:43.317,0:02:44.902
Babbage myślał o użyciu systemu binarnego.

0:02:44.902,0:02:46.620
Problem z systemem binarnym jest taki,

0:02:46.620,0:02:49.937
że maszyna byłaby absurdalnie wysoka.

0:02:49.937,0:02:51.996
Miał więc pamięć.

0:02:51.996,0:02:54.403
Pamięć to ta część tutaj.

0:02:54.403,0:02:56.733
Jak widać.

0:02:56.733,0:03:01.268
Ten olbrzym tutaj to procesor, albo chip.

0:03:01.268,0:03:03.518
Oczywiście jest wielki.

0:03:03.518,0:03:06.431
Całkowicie mechaniczny, jak cała maszyna.

0:03:06.431,0:03:10.572
Oto zdjęcie prototypu części procesora,

0:03:10.572,0:03:12.711
który znajduje się w Muzeum Nauki.

0:03:12.711,0:03:16.343
Wykonywał podstawowe[br]działania arytmetyczne,

0:03:16.343,0:03:18.796
tj. dodawanie, mnożenie,[br]odejmowanie i dzielenie.

0:03:18.796,0:03:21.804
Co jest niezłym osiągnięciem jak na metal,

0:03:21.804,0:03:24.433
ale mógł również robić coś,[br]co potrafi komputer,

0:03:24.433,0:03:26.132
a kalkulator nie:

0:03:26.132,0:03:30.070
potrafiła przeszukać swoją pamięć[br]i podjąć decyzję.

0:03:30.070,0:03:32.936
Potrafiła zastosować "if-then"[br]znane początkującym programistom,

0:03:32.936,0:03:35.076
i właśnie dzięki temu była komputerem.

0:03:35.076,0:03:39.674
Potrafiła znacznie więcej niż tylko liczyć.

0:03:39.674,0:03:42.355
Jeśli weźmiemy to pod uwagę

0:03:42.355,0:03:44.226
i zastanowimy się nad chipami dziś,

0:03:44.226,0:03:48.041
to uświadomimy sobie,[br]że nie można obejrzeć ich wnętrza.

0:03:48.041,0:03:49.842
Są tak maleńkie,

0:03:49.842,0:03:51.664
że widać tylko to.

0:03:51.664,0:03:54.611
To niesamowita złożoność procesora,

0:03:54.611,0:03:57.303
i niesamowita regularność pamięci.

0:03:57.303,0:03:58.965
Obraz z mikroskopu elektronowego,

0:03:58.965,0:04:00.934
wygląda tak. Wszystko wygląda tak samo,

0:04:00.934,0:04:03.500
ale ten element jest niesamowicie złożony.

0:04:03.500,0:04:07.483
Dzięki kołom zębatym robi to, co komputer,

0:04:07.483,0:04:09.576
ale wymaga najpierw zaprogramowania.

0:04:09.576,0:04:12.601
Babbage wykorzystał ówczesną technologię,

0:04:12.601,0:04:16.247
która pojawiła się w latach 1850-70.

0:04:16.247,0:04:19.116
czyli kart dziurkowanych.

0:04:19.116,0:04:21.940
To trzy czytniki kart dziurkowanych

0:04:21.940,0:04:25.620
i program z Science Museum, tu niedaleko,

0:04:25.620,0:04:30.013
utworzony przez Charlesa Babbaga.

0:04:30.013,0:04:31.881
Można iść i obejrzeć,

0:04:31.881,0:04:34.322
ten program czeka na zbudowanie maszyny.

0:04:34.322,0:04:37.742
Nie tylko ten, jest ich więcej.

0:04:37.742,0:04:40.832
Babbage przygotował programy,[br]przewidując, że do tego dojdzie.

0:04:40.832,0:04:42.805
Dlaczego użył kart dziurkowanych?

0:04:42.805,0:04:44.977
We Francji Jacquard zbudował krosno[br]- maszynę żakardową,

0:04:44.977,0:04:47.655
tkającą wzory na podstawie [br]"programów" na kartach dziurkowanych.

0:04:47.655,0:04:50.287
Babbage po prostu zmienił [br]cel technologii z jego epoki

0:04:50.287,0:04:52.392
tak samo jak ze wszystkim innym, co robił.

0:04:52.392,0:04:57.139
Wykorzystując technologie swojej epoki,[br]tzn. z lat 1830-50., koła zębate, parę,

0:04:57.139,0:05:01.077
urządzenia mechaniczne. [br]Jak na ironię, w tym samym roku

0:05:01.077,0:05:03.249
co Babbage, urodził się Michael Faraday,

0:05:03.249,0:05:05.926
który zrewolucjonizował wszystko

0:05:05.926,0:05:08.439
dynamem, transformatorem[br]i resztą swoich wynalazków.

0:05:08.439,0:05:11.597
Babbage chciał użyć[br]sprawdzonej technologii,

0:05:11.597,0:05:13.150
czyli pary i tym podobnym.

0:05:13.150,0:05:14.823
No więc potrzebował akcesoriów.

0:05:14.823,0:05:16.495
Teraz mamy oczywiście komputer.

0:05:16.495,0:05:18.884
Czyli mamy karty drukowane,[br]procesor i pamięć.

0:05:18.884,0:05:20.819
Wprowadzając nową maszynę[br]musisz mieć akcesoria.

0:05:20.819,0:05:22.447
Sama maszyna nie wystarczy.

0:05:22.447,0:05:25.275
Po pierwsze dźwięk, zastosował dzwonek

0:05:25.275,0:05:27.429
gdyby coś poszło nie tak (Śmiech)

0:05:27.429,0:05:29.774
albo, żeby wezwać pomoc operatora,

0:05:29.774,0:05:31.744
po to właśnie był dzwonek. (Śmiech)

0:05:31.744,0:05:33.280
A instrukcja znajdowała się na karcie:

0:05:33.280,0:05:36.182
"Zadzwoń". Wyobraźcie sobie dźwięk "Dzyń!".

0:05:36.182,0:05:38.382
Wyobraźmy sobie te wszystkie dźwięki:

0:05:38.382,0:05:39.463
"Klik, klak, klik, klik",

0:05:39.463,0:05:42.400
odgłos silnika parowego, "Dzyń". (Śmiech)

0:05:42.400,0:05:44.835
Oczywiście potrzebujemy też drukarki.

0:05:44.835,0:05:47.843
To mechanizm drukujący Babbaga,

0:05:47.843,0:05:50.326
którą nazwał maszyną różnicową nr 2.

0:05:50.326,0:05:52.261
Nie on ją zbudował, a Science Museum

0:05:52.261,0:05:54.432
w latach 1980-90.

0:05:54.432,0:05:56.707
Jest to całkowicie mechaniczna drukarka.

0:05:56.707,0:05:59.405
Drukuje same cyfry,[br]Babbage miał na ich punkcie obsesję.

0:05:59.405,0:06:02.922
Używa papieru, nawet zawija wiersze,

0:06:02.922,0:06:05.694
po dojechaniu na koniec wiersza, robi tak.

0:06:05.694,0:06:07.344
Potrzebujemy też grafiki, prawda?

0:06:07.344,0:06:08.900
Potrzebujemy też grafiki, prawda?

0:06:08.900,0:06:11.496
"Potrzebuję plotera. [br]Mam dużą kartkę i pióro

0:06:11.496,0:06:13.604
Zrobię maszynę,[br]która będzie kreślić obrazy.".

0:06:13.604,0:06:15.434
No i zaprojektował też ploter.

0:06:15.434,0:06:19.359
Moim zdaniem w tym momencie powstała

0:06:19.359,0:06:20.890
całkiem dobra maszyna.

0:06:20.890,0:06:23.580
Tu pojawia się kobieta, Ada Lovelace.

0:06:23.580,0:06:26.301
Wyobraźmy sobie taki wieczorek,[br]eleganckie towarzystwo.

0:06:26.301,0:06:29.393
A tu pojawia się córka szalonego, złego

0:06:29.393,0:06:31.815
i niebezpiecznego Lorda Byrona.

0:06:31.815,0:06:34.335
Jej matka, zmartwiona tym,

0:06:34.335,0:06:37.192
że córka mogła odziedziczyć szaleństwo[br]i złe skłonności po ojcu

0:06:37.192,0:06:40.430
pomyślała sobie, że ma rozwiązanie.

0:06:40.430,0:06:43.379
"Niech się uczy matematyki, to ją usidli”.

0:06:43.379,0:06:47.135
(Śmiech) Racja, przecież nie było

0:06:47.135,0:06:51.050
matematyka, który by zwariował.

0:06:51.050,0:06:53.451
Przecież to najlepsze rozwiązanie. (Śmiech)

0:06:53.451,0:06:56.789
Ada skończyła studia matematyczne.

0:06:56.789,0:06:59.527
Matka zabrała ją na taki wieczorek,

0:06:59.527,0:07:02.317
a tam Charles Babbage[br]prezentuje swoją maszynę.

0:07:02.317,0:07:04.151
Jest tam Książę Wellington,[br]czyli trzeba się pokazać,

0:07:04.151,0:07:05.723
Babbage demonstruje wszystkim maszynę,

0:07:05.723,0:07:09.474
ale tylko ona rozumie. [br]Tylko ona powiedziała:

0:07:09.474,0:07:10.766
"Rozumiem, do czego to jest

0:07:10.766,0:07:12.973
i wiem jaką to ma przyszłość".

0:07:12.973,0:07:16.060
Zawdzięczamy Adzie bardzo dużo. [br]To dzięki niej wiemy

0:07:16.060,0:07:19.037
tyle o maszynie,[br]którą chciał skonstruować Babbage.

0:07:19.037,0:07:20.640
Właśnie dzięki niej.

0:07:20.640,0:07:23.397
Nazwano ją pierwszą programistką.

0:07:23.397,0:07:26.783
Ten tekst przetłumaczony przez Adę.

0:07:26.783,0:07:29.694
to program napisany w określonym stylu.

0:07:29.694,0:07:33.263
Określenie jej jako pierwszego programisty [br]nie jest chronologicznie.

0:07:33.263,0:07:35.316
Jednak zrobiła coś bardziej zadziwiającego.

0:07:35.316,0:07:36.886
Nie do końca działała jak programista.

0:07:36.886,0:07:39.058
Zauważyła coś, czego nie widział Babbage.

0:07:39.058,0:07:42.242
On miał obsesję na punkcie matematyki.

0:07:42.242,0:07:46.191
Dlatego budował "maszynę do matematyki".

0:07:46.191,0:07:49.450
A Lovelavce powiedziała, [br]że można to poszerzyć.

0:07:49.450,0:07:52.285
Zupełnie jak teraz, każde z was

0:07:52.285,0:07:53.910
ma tu ze sobą komputer,

0:07:53.910,0:07:55.964
przecież każdy ma telefon.

0:07:55.964,0:07:58.192
Gdybyście się mu przyjrzeli,[br]to każdy najmniejszy element

0:07:58.192,0:08:00.207
w telefonie, w komputerze [br]lub innym urządzeniu obliczeniowym

0:08:00.207,0:08:02.288
to matematyka. U podstaw zawsze są cyfry.

0:08:02.288,0:08:06.981
Obraz, tekst czy muzyka, zawsze najpierw

0:08:06.981,0:08:10.961
są to funkcje matematyczne.

0:08:10.961,0:08:13.066
Lovelace stwierdziła, że tylko dlatego,

0:08:13.066,0:08:16.388
że maszyna stosuje symbole[br]i wykonuje funkcje matematyczne

0:08:16.388,0:08:18.635
nie znaczy, że nie mogą one symbolizować

0:08:18.635,0:08:21.988
innych elementów ze świata, np. muzyki".

0:08:21.988,0:08:24.722
To był ogromny przeskok. Babbage twierdził:

0:08:24.722,0:08:26.944
"Możemy obliczać te funkcje i drukować

0:08:26.944,0:08:30.612
sobie tabele liczb, [br]rysować wykresy".(Śmiech)

0:08:30.612,0:08:32.508
Aż tu nagle zjawia się Lovelace i mówi:

0:08:32.508,0:08:34.984
"Ta maszyna może nawet komponować muzykę,

0:08:34.984,0:08:38.532
jeśli przedstawić muzykę[br]w sposób numeryczny".

0:08:38.532,0:08:40.101
Nazywam to skokiem Lovelace.

0:08:40.101,0:08:43.838
Była programistką, trochę się tym zajmowała

0:08:43.838,0:08:46.975
ale jej prawdziwa zasługa to stwierdzenie,[br]że przyszłość tej maszyny

0:08:46.975,0:08:49.171
to o wiele, wiele więcej.

0:08:49.171,0:08:51.350
100 lat później pojawia się ten gość...

0:08:51.350,0:08:56.803
Alan Turing w 1936[br]wynajduje komputer na nowo.

0:08:56.803,0:08:59.380
Maszyna Babbaga była mechaniczna.

0:08:59.380,0:09:01.911
Maszyna Turinga była teoretyczna.

0:09:01.911,0:09:04.702
Obaj podeszli do problemu[br]z perspektywy matematycznej,

0:09:04.702,0:09:07.255
jednak Turing powiedział coś ważnego.

0:09:07.255,0:09:10.190
Dał matematyczne podstawy informatyki.

0:09:10.190,0:09:12.303
Powiedział:

0:09:12.303,0:09:15.490
"Nie ma znaczenia jak zbudujesz komputer”.

0:09:15.490,0:09:17.368
Nieważne czy jest mechaniczny,

0:09:17.368,0:09:21.778
jak u Babbaga, [br]czy jak współczesne komputery.

0:09:21.778,0:09:24.582
Może w przszłości będą organiczne[br]albo ponownie mechaniczne,

0:09:24.582,0:09:27.728
po opanowaniu nanotechnologii.

0:09:27.728,0:09:29.765
Moglibyśmy powrócić do maszyny Babbaga

0:09:29.765,0:09:32.341
i zbudować ją, tylko maleńką. [br]To wszystko są komputery.

0:09:32.341,0:09:33.973
To esencja komputera.

0:09:33.973,0:09:35.978
Oto tzw. hipoteza Churcha-Turinga.

0:09:35.978,0:09:38.645
I nagle otrzymujemy ogniwo łączące

0:09:38.645,0:09:40.868
i możemy stwierdzić, [br]że Babbage zbudował komputer.

0:09:40.868,0:09:43.693
Tak naprawdę, [br]jego maszyna mogła wykonać wszystko,

0:09:43.693,0:09:48.525
co robimy dziś za pomocą komputerów,[br]tylko bardzo wolno. (Śmiech)

0:09:48.525,0:09:50.631
Aby pokazać jak wolno, powiem wam,

0:09:50.631,0:09:54.470
że miała około 1kB pamięci.

0:09:54.470,0:09:57.388
Wykorzystywała karty drukowane[br]wkładane do maszyny.

0:09:57.388,0:10:03.148
Działała około 10 000 razy wolniej[br]niż pierwszy ZX Spectrum – ZX81,

0:10:03.148,0:10:04.751
Maszyna miała pakiet pamięci RAM.

0:10:04.751,0:10:07.930
Użytkownik mógł zamontować[br]dużo dodatkowej pamięci.

0:10:07.930,0:10:10.256
(Śmiech) Do czego to nas prowadzi dziś?

0:10:10.256,0:10:11.864
To są plany.

0:10:11.864,0:10:14.797
W archiwum muzeum w Swindon

0:10:14.797,0:10:16.491
są setki planów i tysiące stron notatek

0:10:16.491,0:10:19.960
na temat silnika analitycznego [br]autorstwa Charlesa Babbaga.

0:10:19.960,0:10:23.921
Jeden z tych dokumentów nazwaliśmy Plan 28.

0:10:23.921,0:10:26.075
Tak samo nazwałem fundację,

0:10:26.075,0:10:28.809
założoną z Doronem Swadem,[br]kustoszem działu komputerów

0:10:28.809,0:10:31.048
w Science Museum. To on jest siłą napędową

0:10:31.048,0:10:32.478
projektu budowy maszyny różnicowej.

0:10:32.478,0:10:35.036
Planujemy ją zbudować.

0:10:35.036,0:10:38.902
Właśnie tu, w South Kensington[br]budujemy maszynę analityczną.

0:10:38.902,0:10:40.904
Projekt obejmuje wiele części.

0:10:40.904,0:10:43.424
M. in. skanowanie archiwum Babbage'a.

0:10:43.424,0:10:45.346
To już zrobiliśmy. [br]Drugi etap to przebadanie

0:10:45.346,0:10:48.456
wszystkich planów,[br]aby określić, co zbudować.

0:10:48.456,0:10:52.900
Trzeci etap to symulacja [br]komputerowa maszyny.

0:10:52.900,0:10:55.823
Ostatni etap - zbudowanie w Science Museum.

0:10:55.823,0:10:58.399
Gdy ją zbudujemy,[br]będzie można zrozumieć komputer.

0:10:58.399,0:11:00.233
Zamiast patrzeć na malutkiego czipa

0:11:00.233,0:11:02.843
spojrzymy na tego potwora i powiemy:

0:11:02.843,0:11:06.178
"Widzę jak działa pamięć, [br]widzę jak działa procesor,

0:11:06.178,0:11:10.045
słyszę to. Chyba nawet czuję". (Śmiech)

0:11:10.045,0:11:12.644
Jednak w teraz przeprowadzimy symulację.

0:11:12.644,0:11:14.401
Sam Babbage napisał,

0:11:14.401,0:11:16.019
że gdy już zbudujemy maszynę analityczną

0:11:16.019,0:11:19.723
wskaże nam ona przyszły kurs nauki.

0:11:19.723,0:11:21.568
Niestety nie udało mu się jej zbudować,

0:11:21.568,0:11:23.650
bo ciągle kombinował z nowymi planami.

0:11:23.650,0:11:27.160
A po zbudowaniu maszyny w latach [br]1940. wszystko się zmieniło.

0:11:27.160,0:11:28.983
A teraz pokażę zajawkę maszyny w ruchu,

0:11:28.983,0:11:31.616
oto wideo prezentujące działanie

0:11:31.616,0:11:36.210
jednej tylko części mechanizmu procesora.

0:11:39.210,0:11:42.209
To po prostu 3 zestawy zębatek.

0:11:42.209,0:11:45.031
Zaczyna się dodawanie.[br]To mechanizm dodający w ruchu.

0:11:45.031,0:11:47.688
Pozwala to sobie wyobrazić[br]jak gigantyczna będzie całość.

0:11:47.688,0:11:48.847
Dajcie mi pięć lat.

0:11:48.847,0:11:51.191
Zbudujemy to do 2030, obiecuję.

0:11:51.191,0:11:54.161
Dziękuję bardzo. (Brawa).