1 00:00:00,650 --> 00:00:03,750 Biz artıq, təxminən bizim günəşimizlə eyni kütləyə sahib olan 2 00:00:03,750 --> 00:00:06,070 ulduzların həyat dövrü haqqında danışmışıq. 3 00:00:06,070 --> 00:00:09,010 Bu videoda mənim məqsədim isə daha böyük kütləyə sahib olan 4 00:00:09,010 --> 00:00:12,130 ulduzlar haqqında danışmaqdır. 5 00:00:12,372 --> 00:00:15,050 Böyük kütləli ulduzlar haqqında danışdığım zaman, 6 00:00:15,050 --> 00:00:17,180 kütlələri Günəşdən 9 dəfə çox olan 7 00:00:17,180 --> 00:00:20,960 ulduzları nəzərdə tuturam. 8 00:00:20,960 --> 00:00:23,330 Yəni ümumi fikir tamamilə eynidir. 9 00:00:23,330 --> 00:00:27,170 Əsasən hidrogendən ibarət olan bu nəhəng 10 00:00:27,170 --> 00:00:28,570 buludla başlayacaqsınız. 11 00:00:28,570 --> 00:00:30,550 Və indi isə bulud bizim günəşimiz kimi 12 00:00:30,550 --> 00:00:34,070 ulduzları yaratmaq üçün qatılaşmış buludlardan 13 00:00:34,070 --> 00:00:35,451 daha böyük olmalıdır. 14 00:00:35,451 --> 00:00:37,160 Ancaq siz bununla başlayacaqsınız və nəticədə 15 00:00:37,160 --> 00:00:40,440 cazibə qüvvəsi onu bir araya gətirəcək. 16 00:00:40,440 --> 00:00:43,330 Onun nüvəsi hidrogenin alovlanması və əriməsi üçün 17 00:00:43,330 --> 00:00:47,090 kifayət qədər isti və sıx bir vəziyyətdə olacaq. 18 00:00:47,090 --> 00:00:49,534 Beləliklə, bu hidrogendir və o hazırda əriyir. 19 00:00:49,534 --> 00:00:51,380 Gəlin bunu yazaq. 20 00:00:51,380 --> 00:00:52,390 O indi əriyir. 21 00:00:52,390 --> 00:00:53,550 Bu hidrogen füzyonudur. 22 00:00:53,550 --> 00:00:55,360 Bunu belə yazaq. 23 00:00:55,360 --> 00:01:01,000 Artıq sizin ortada bir hidrogen birləşməniz var. 24 00:01:01,000 --> 00:01:04,230 Beləliklə, o, alovlanır və sən buludun ətrafında olan 25 00:01:04,230 --> 00:01:05,820 digər materiala sahibsən. 26 00:01:05,820 --> 00:01:07,640 Bu da hidrogenin qalan hissəsidir. 27 00:01:07,640 --> 00:01:10,390 Və artıq o çox istiləşməsi səbəbi ilə həqiqətən də bir plazmadır. 28 00:01:10,390 --> 00:01:12,880 Bu, xüsusilə nüvəyə yaxın və yaxşı bir şəkildə formalaşdırılmış 29 00:01:12,880 --> 00:01:14,877 atomlardan fərqli olaraq elektron və nüvələrdən ibarət bir növ yaxşı bir supdur. 30 00:01:14,877 --> 00:01:17,290 İndi siz hidrogen birləşməsinə sahibsiniz. 31 00:01:17,290 --> 00:01:20,400 Biz bunun təxminən 10 milyon Kelvində baş verdiyini gördük. 32 00:01:20,400 --> 00:01:21,166 Və mən bunu aydın bir şəkildə dəqiqləşdirmək istəyirəm. 33 00:01:21,166 --> 00:01:23,150 Böyük kütləyə sahib olan ulduzlardan 34 00:01:23,150 --> 00:01:25,650 bəhs etdiyimiz üçün, 35 00:01:25,650 --> 00:01:31,710 hətta bu mərhələdə belə 36 00:01:31,710 --> 00:01:34,020 yəni ulduzun əsas ardıcıllığı zamanı 37 00:01:34,020 --> 00:01:34,690 daha çox qravitasiya təzyiqi olcaqdır. 38 00:01:34,690 --> 00:01:35,720 Və beləliklə, daha sürətli bir şəkildə yanacaq və eyni zamanda daha da isti olacaqdır. 39 00:01:35,720 --> 00:01:38,460 Yəni bu, günəşimizin kütləsindən daha sürətli və 40 00:01:38,460 --> 00:01:42,650 daha isti olacaq. 41 00:01:42,650 --> 00:01:43,670 Hətta bu mərhələ belə 42 00:01:46,350 --> 00:01:50,850 bizim günəşimizin kütləsi həcmində olan bir ulduzdan çox daha qısa 43 00:01:50,850 --> 00:01:54,470 bir müddət ərzində baş verəcəkdir. 44 00:01:54,470 --> 00:01:57,850 Günəşimizin ömrü ümumi olaraq 10 və ya 11 milyard il olacaqır. 45 00:01:57,850 --> 00:01:59,917 Bəlkə də on milyonlarla il sonra olan 46 00:01:59,917 --> 00:02:01,490 şeylər haqqında danışacağıq. 47 00:02:01,490 --> 00:02:04,300 Yəni, 1000 həyat ömrü əmsalı daha da qısaldı. 48 00:02:04,300 --> 00:02:06,779 Ancaq yenə də gəlin nə baş verdiyini düşünək. 49 00:02:06,779 --> 00:02:09,060 Və indiyə qədər, baş verənlər artıq daha 50 00:02:09,060 --> 00:02:10,430 sürətli baş verəcək, 51 00:02:10,430 --> 00:02:14,533 çünki biz daha çox təzyiqə, cazibə qüvvəsinə və temperatura sahibik. 52 00:02:14,533 --> 00:02:15,530 Ancaq bu, günəşin kütləsi həcimində olan bir ulduzda gördüyümüz kimi, 53 00:02:15,530 --> 00:02:18,120 təxminən eyni şəkildə baş verəcəkdir. 54 00:02:18,120 --> 00:02:20,000 Ən sonunda, helium, üzr istəyirəm, 55 00:02:20,000 --> 00:02:23,060 hidrogen ətrafında bir hidrogen qabığı olan 56 00:02:23,060 --> 00:02:25,930 bir helium nüvəsinə çevriləcək. 57 00:02:25,930 --> 00:02:28,164 Onun ətrafında bir hidrogen 58 00:02:28,164 --> 00:02:30,080 füzyon qabığı olacaq. 59 00:02:30,080 --> 00:02:33,160 Daha sonra siz ulduzun geri qalan hissəsinə sahibsiniz. 60 00:02:33,160 --> 00:02:34,790 Gəlin bunu etiketləyək. 61 00:02:34,790 --> 00:02:36,740 Buradakı bizim helium nüvəmizdir. 62 00:02:36,740 --> 00:02:41,740 Bu qabıqdakı hidrogen birləşdikcə, 63 00:02:41,740 --> 00:02:43,420 tədricən daha çox helium yığılacaq. 64 00:02:43,420 --> 00:02:45,970 Günəşimizin böyüklüyündə və ya kütləsi həcimində olan 65 00:02:45,970 --> 00:02:49,930 bir ulduz olduğu zaman isə o qırmızı bir nəhəngə çevrilməyə başlayır. 66 00:02:49,930 --> 00:02:52,020 Çünki daha çox helium istehsal edildikcə 67 00:02:52,020 --> 00:02:56,020 bu nüvə də getdikcə daha da sıxlaşmağa başlayır. 68 00:02:56,020 --> 00:02:58,670 Və daha da sıxlaşdıqca, 69 00:02:58,670 --> 00:03:01,110 birləşmənin hələ də baş verdiyi 70 00:03:01,110 --> 00:03:03,370 bu hidrogen qabığına getdikcə 71 00:03:03,370 --> 00:03:06,490 daha çox qravitasiya təzyiqi tətbiq olunur. 72 00:03:06,490 --> 00:03:09,600 Faktiki ulduzun radiusunu xaircə itələmək üçün 73 00:03:09,600 --> 00:03:14,440 daha çox xaricə doğru enerji buraxacaq. 74 00:03:14,440 --> 00:03:17,836 Beləliklə ümumi prosesdə, 75 00:03:17,836 --> 00:03:20,420 biz nüvədə daha ağır elementlərin formalaşdığına 76 00:03:20,420 --> 00:03:22,450 sahib olacağıq və ulduzun getdikcə 77 00:03:22,450 --> 00:03:24,528 daha çox kütlə əldə etdiyini görəcəyik. 78 00:03:24,528 --> 00:03:26,350 Ulduz sıxlaşdıqca bu ağır elementlər 79 00:03:26,350 --> 00:03:27,620 ən sonunda alovlanacaq 80 00:03:27,620 --> 00:03:29,330 və nüvəni dəstəkləyəcək. 81 00:03:29,330 --> 00:03:31,170 Lakin nüvənin özü getdikcə daha da 82 00:03:31,170 --> 00:03:33,900 sıxlaşdığı üçün material getdikcə daha böyük enerji ilə 83 00:03:33,900 --> 00:03:36,920 daha da uzaq bir məsafəyə itələnir. 84 00:03:36,920 --> 00:03:39,320 Ulduz kifayət qədər kütləyə sahib olsa da, 85 00:03:39,320 --> 00:03:40,470 siz günəşə bənzər 86 00:03:40,470 --> 00:03:42,470 siz günəşə bənzər qırmızı bir nəhəngə 87 00:03:42,470 --> 00:03:45,574 sahib olacaqsınız və onu uzağa itələmək mümkün olmayacaq. 88 00:03:45,574 --> 00:03:46,884 Ancaq gəlin bu nümunənin 89 00:03:46,884 --> 00:03:48,980 necə davam edəcəyini düşünək. 90 00:03:48,980 --> 00:03:51,470 Ən sonda helium kifayət qədər sıxlaşdıqdan sonra 91 00:03:51,470 --> 00:03:53,100 alovlanacaq və karbona qarışacaq. 92 00:03:53,100 --> 00:03:56,470 Və sizdə bir karbon nüvəsi formalaşmasına sahib olacaqsınız. 93 00:03:56,470 --> 00:03:58,290 Beləliklə, bu karbon nüvəsidir. 94 00:03:58,290 --> 00:03:59,890 Bəli bu bir karbon nüvəsidir. 95 00:03:59,890 --> 00:04:01,580 Bunun ətrafında sizin bir helium nüvəniz var. 96 00:04:01,580 --> 00:04:04,460 Helium nüvəsinin mərkəzinə yaxın bir yerdə 97 00:04:05,650 --> 00:04:07,980 helium birləşməsindən ibarət bir qabığnız var, 98 00:04:07,980 --> 00:04:09,640 bu birləşmə hidrogen deyil, heliumdur və karbona çevrilir, 99 00:04:09,640 --> 00:04:13,150 bu da karbon nüvəsini daha sıx və daha isti bir vəziyyətə gətirir. 100 00:04:13,150 --> 00:04:15,460 Daha sonra bunun ətrafında sizin hidrogen birləşməniz olacaq. 101 00:04:15,460 --> 00:04:18,680 Burada çox diqqətli olmaq lazımdır. 102 00:04:18,680 --> 00:04:21,429 Unutmayın, sizin buarda hidrogen birləşməniz var. 103 00:04:21,429 --> 00:04:22,610 Və sonra bunun ətrafında ulduzun qalan hissəsinə sahibsiniz. 104 00:04:22,610 --> 00:04:25,085 Beləcə bu proses sadəcə davam edəcək. 105 00:04:27,172 --> 00:04:29,380 Nəhayət, bu karbon əriməyə başlayacaq. 106 00:04:29,380 --> 00:04:31,700 Və siz nüvəni təşkil edən daha ağır 107 00:04:31,700 --> 00:04:33,530 elementlərə sahib olacaqsınız. 108 00:04:33,530 --> 00:04:35,448 Beləliklə, bu, kifayət qədər yetkin və böyük bir kütləyə sahib olan 109 00:04:35,448 --> 00:04:37,300 ulduzun Vikipediyadan olan kənar təsviridir. 110 00:04:37,300 --> 00:04:39,440 Siz daha ağır elementlərdən ibarət olan 111 00:04:39,440 --> 00:04:41,760 bu qabıqları və nüvələri 112 00:04:41,760 --> 00:04:43,760 dəmir əldə edənə qədər 113 00:04:43,760 --> 00:04:46,380 formalaşdırmağa davam edirsiniz. 114 00:04:46,380 --> 00:04:49,170 Xüsusilə də biz dəmir 56 haqqında danışırıq. 115 00:04:49,170 --> 00:04:52,650 Atom kütləsi 56 olan dəmir. 116 00:04:52,650 --> 00:04:54,860 Baxın bu dövri cədvəldə 26 onun atom nömrəsidir. 117 00:04:54,860 --> 00:04:57,980 Bu isə onun sahib olduğu proton sayısıdır. 118 00:04:57,980 --> 00:05:01,280 Baxmayaraq ki, bu dəqiq deyil, siz 56 - nı 119 00:05:01,280 --> 00:05:03,920 bir növ proton və neytronların sayı kimi görürsünüz. 120 00:05:03,920 --> 00:05:07,070 Ancaq bu nöqtədə dayanmağınızın səbəbi dəmiri əridərək 121 00:05:07,070 --> 00:05:08,720 enerji əldə edə bilməməyinizdir. 122 00:05:08,720 --> 00:05:12,290 Dəmiri dəmirdən daha ağır elementlərə çevirmək 123 00:05:12,290 --> 00:05:15,210 əslində enerji tələb edir. 124 00:05:15,210 --> 00:05:17,690 Bu əslində endotermik bir proses olardı. 125 00:05:17,690 --> 00:05:20,450 Yəni dəmiri əritmək əslində nüvəni dəstəkləməyə kömək etməyəcəkdir. 126 00:05:20,450 --> 00:05:23,200 Mənim buradakı məqsədim ağır elementlərin 127 00:05:23,200 --> 00:05:25,980 əslində bu şəkildə formalaşmasını göstərməkdir. 128 00:05:25,980 --> 00:05:28,630 Biz hidrogen, hidrogenin heliumla, 129 00:05:28,630 --> 00:05:31,500 heliumun isə karbonla birləşməsi ilə başladıq 130 00:05:31,500 --> 00:05:34,090 və daha sonra bütün bunların 131 00:05:34,090 --> 00:05:36,979 müxtəlif kombinasiyalarda daha da ağır 132 00:05:36,979 --> 00:05:39,400 elementlərlin birləşməsi ilə davam etdi. 133 00:05:39,400 --> 00:05:42,090 Neon, oksigen və siz onu tam olaraq burada görürsünüz. 134 00:05:42,090 --> 00:05:43,210 Bu isə silikondur. 135 00:05:43,210 --> 00:05:46,330 Bunlar formalaşan yeganə elementlər deyil, 136 00:05:46,330 --> 00:05:47,500 lakin bunlar bir növ formalaşan əsas elementlərdir. 137 00:05:47,500 --> 00:05:47,820 Ancaq eyni zamanda sizin əlinizdə itiyum, berilyum 138 00:05:47,820 --> 00:05:50,236 və bor kimi başqa şeylərədə var. 139 00:05:50,236 --> 00:05:53,010 Bütün bu digər şeylər də formalaşır. 140 00:05:53,010 --> 00:05:55,000 Beləliklə, dəmir 56 - ya qədər olan elementləri bu şəkildə tərtib edirsiniz. 141 00:05:55,000 --> 00:05:58,610 Bununla yanaşı, nikel 56-ya qədər də tam olaraq bu şəkildə 142 00:05:58,610 --> 00:06:00,980 tərtib edə bilərsiniz. 143 00:06:00,980 --> 00:06:03,600 Dəmir 56 ilə eyni kütləyə malikdir 144 00:06:03,600 --> 00:06:06,670 ancaq nikel 56 da sadəcə iki neytron az və 145 00:06:06,670 --> 00:06:07,770 iki proton daha çoxdur. 146 00:06:07,770 --> 00:06:11,400 Beləliklə, nikel 56 da formalaşacaq və ya formalaşa bilər, 147 00:06:11,400 --> 00:06:15,590 bu bir nikel-dəmir nüvəsi kimi olacaq. 148 00:06:15,590 --> 00:06:17,150 Ancaq bu, ulduzun nə qədər böyük olmasından asılı olmayaraq, 149 00:06:17,150 --> 00:06:19,250 ən azı ənənəvi birləşmə mərhələsindən 150 00:06:19,250 --> 00:06:23,940 və alovlanma mexanizmindən keçməklə 151 00:06:23,940 --> 00:06:26,150 nə qədər uzağa gedə biləcəyi ilə bağlıdır. 152 00:06:26,150 --> 00:06:28,280 Mənim etmək istədiyim şey, 153 00:06:28,280 --> 00:06:30,200 artıq bu ulduzu bir daha əridə bilməyəcəyimizə görə sizi burada buraxmaqdır ki, 154 00:06:30,200 --> 00:06:33,180 bundan sonra nə baş verə biləcəyini düşünə biləsiniz. 155 00:06:33,180 --> 00:06:37,350 Və əslində görəcəyimiz şey onun bir fövqəlnova olacağıdır.