WEBVTT

00:00:07.385 --> 00:00:08.660
لە سەرانسەری جیهاندا،

00:00:08.660 --> 00:00:13.376
نزیکى ٦٠ ملیۆن کەس هەیە کە ناچاربوون 
نیشتیمانەکانى خۆیان بەجێبهێڵن

00:00:13.376 --> 00:00:17.056
بۆ هەڵهاتن لە شەڕ، توندوتیژى، و زۆردارى.

00:00:17.086 --> 00:00:20.361
زۆرێک لەمانە بوونەتە ئاوارەى ناوخۆ،

00:00:20.591 --> 00:00:24.808
واتە ماڵەکانى خۆیانیان بەجێهێشتووە 
بەڵام هەر لە وڵاتەکەى خۆیاندان.

00:00:25.428 --> 00:00:30.724
و ئەوانى تر سنوورەکانیان بڕیووە و بە دواى 
پەناگەیەکدان لە دەرەوەى وڵاتەکەى خۆیان.

00:00:30.724 --> 00:00:33.668
ئەوانە وەک پەنابەر ئاماژەیان پێدەدرێت.

00:00:34.378 --> 00:00:36.888
بەڵام ئەم دەستەواژەیە بە 
تەواوى ماناى چییە؟

00:00:37.098 --> 00:00:40.073
جیهان بۆ هەزارەها ساڵە پەنابەرى تێدا بووە،

00:00:40.133 --> 00:00:44.563
بەڵام پێناسەی مۆدێرن بۆ ئەم تێرمه لە 
كۆنگرهى ١٩٥١ى نەتەوە یەکگرتووەکاندا دانرا

00:00:44.563 --> 00:00:46.520
پەیوەست بە دۆخى پەنابەرانەوە

00:00:46.840 --> 00:00:52.358
لە وەڵامى ئەو زۆرداری و دەربەدەربونەی
خەڵك له جەنگى جیهانى دووەم.

00:00:52.358 --> 00:00:57.036
ئەمە پێناسەى پەنابەر دەکات وەک یەکێک
کە لە دەرەوەى وڵاتەکەى خۆیدایە،

00:00:57.036 --> 00:00:59.852
و ناتوانێت بگەڕێتەوە بۆ نیشتیمانەکەى خۆى

00:00:59.852 --> 00:01:03.751
بە هۆى ترسى چەوساندنەوە.

00:01:03.751 --> 00:01:08.753
ئەو چەوساندنەوەیە ڕەنگە بە هۆى
نەژادیانەوە، دین یاخوود ڕەگەز، بێت.

00:01:08.753 --> 00:01:12.882
ئەندامبوونیان لە گروپێکى کۆمەڵایەتى 
تایبەت یان بۆچوونى سیاسی،

00:01:12.882 --> 00:01:16.964
و زۆربەى جار پەیوەندى بە
شەڕ و توندوتیژییەوە هەیە.

00:01:16.964 --> 00:01:20.847
ئەمڕۆ، بە نزیکەیی نیوەى 
پەنابەرانى جیهان منداڵانن،

00:01:20.847 --> 00:01:23.441
هەندێکیان سەرپەرشتاریان لەگەڵدا نییە،

00:01:23.441 --> 00:01:27.092
ئەم دۆخەش وا لە منداڵان دەکات کە
تووشى کارکردن

00:01:27.092 --> 00:01:29.845
یاخوود دەستدرێژى سێکسى ببنەوە.

00:01:29.845 --> 00:01:31.966
چیرۆکى هەر پەنابەرێک جیاوازە،

00:01:31.966 --> 00:01:36.811
و زۆرینەیان بە گەشتى مەترسیداردا 
تێدەپەڕن کە دەرئەنجامیان دیار نییە.

00:01:36.811 --> 00:01:39.600
بەڵام پێش ئەوەى دەست بکەین
بەوەى گەشتەکانیان چى تێدایە،

00:01:39.600 --> 00:01:41.197
با شتێک ڕوونبکەینەوە.

00:01:41.197 --> 00:01:44.222
سەرلێشێوانى زۆر هەیە لەبارەى 
جیاوازى نێوان دەستەواژەکانی

00:01:44.222 --> 00:01:46.570
"کۆچبەر" و "پەنابەر."

00:01:46.570 --> 00:01:50.062
"کۆچبەر" بۆ ئەوانە
بەکاردێت کە وڵاتەکانیان بەجێدەهێڵن

00:01:50.062 --> 00:01:53.799
بە ئەو هۆکارانەى کە
پەیوەندى بە زۆردارییەوە نییە،

00:01:53.799 --> 00:01:56.198
وەک گەڕان بە دواى هەلى ئابوورى باشتردا

00:01:56.198 --> 00:02:00.127
یاخوود بەجێهێشتنى ناوچە وشکبووەکان
و گەڕان بۆ بارودۆخێکى باشتر.

00:02:00.237 --> 00:02:03.309
زۆرێک خەڵک هەیە لە سەرانسەرى
جیهاندا کە دەربەدەربوون

00:02:03.309 --> 00:02:05.060
بە هۆى کارەساتە سرووشتییەکانەوە،

00:02:05.060 --> 00:02:06.624
نەبوونى ئاسایشى خۆراکى،

00:02:06.624 --> 00:02:08.406
و تەنگانە و دژوارى دیکەوە،

00:02:08.406 --> 00:02:10.714
بەڵام یاساى نێودەوڵەتى، ڕاست بێ یان هەڵە،

00:02:10.714 --> 00:02:16.876
تەنها دان بەوانەدا دەنێت وەک پەنابەر کە 
بەهۆى توندوتیژى و ململانێوە هەڵهاتوون.

00:02:17.696 --> 00:02:21.218
کەواتە چى ڕوودەدات کاتێک
یەکێک لە وڵاتەکەیەوە هەڵدێت؟

00:02:21.218 --> 00:02:24.470
زۆرینەى گەشتى پەنابەرەکان
درێژ و پڕ لە مەترسییە

00:02:24.470 --> 00:02:28.215
كە گەیشتنیان سنوورداره به
ئاو، خواردن، و پەناگە.

00:02:28.215 --> 00:02:30.934
لەبەر ئەوەی کۆچەکە 
لەپڕو پێشبینى نەکراوه،

00:02:30.934 --> 00:02:33.102
سامان و موڵکەکان لەوانەیە بەجێبهێڵدرێن،

00:02:33.102 --> 00:02:37.876
و ئەو کەسانەى لە ململانێدا کۆچدەکەن 
زۆرکات دۆسیە پێویستەکانیان پێنییە،

00:02:37.876 --> 00:02:42.631
وەک ڤیزە بۆ سواربوونى فڕۆکە و چونە ناو 
وڵاتى ترەوە بە شێوەیەکى یاسایى.

00:02:42.631 --> 00:02:46.410
هۆکارى دارایى و سیاسیش ڕێگریی
لە گەشتکردنیان دەکات

00:02:46.410 --> 00:02:48.190
بە ڕێگاى ستاندارد.

00:02:48.190 --> 00:02:51.813
ئەمە ماناى وایە ئەوان دەتوانن تەنها 
لە ڕێگاى زەمینی و دەریاییەوە بڕۆن،

00:02:51.813 --> 00:02:54.760
و ڕەنگە ژیانیان بخەنە 
دەستى قاچاخچییەکانەوە

00:02:54.760 --> 00:02:57.164
بۆ ئەوەى یارمەتییان بدەن سنوورەکان ببڕن.

00:02:57.164 --> 00:03:00.033
گەرچى هەندێک بە دواى
سەلامەتییەوەن لەگەڵ خێزانەکانیاندا،

00:03:00.033 --> 00:03:03.973
هەندێکى تر بە تەنها هەوڵى ڕۆشتن دەدەن 
و خۆشەویستەکانیان بە جێدەهێڵن

00:03:03.973 --> 00:03:06.847
بە هیواى ئەوەى ڕۆژێک پێیان شادبنەوە.

00:03:06.847 --> 00:03:10.190
ئەم جیابوونەوەیە ڕەنگە زۆر ئازاربەخش
بێ و درێژ بێت بەرگەنەگیرێت.

00:03:10.190 --> 00:03:13.880
لە کاتێکدا زیاتر لە نیوەى 
پەنابەرانى جیهان لە شارەکاندان،

00:03:13.880 --> 00:03:18.465
هەندێکجار یەکەم وێستگەی
کەسى هەڵهاتوو کەمپى پەنابەرانە،

00:03:18.465 --> 00:03:23.414
UN بە گشتى لەلایەن ئاژانسی پەنابەرانى 
یا حکومەتى ناوخۆیی بەڕێوەدەبرێت.

00:03:23.414 --> 00:03:26.757
کەمپى پەنابەرەکان وا دانراوە
کە پێکهاتەیەکى کاتى بێت،

00:03:26.757 --> 00:03:30.659
و پەناگەیەکى كاتی بدات بە نیشتەجێکانى تا 
ئەو كاتەی بە سەلامەتى دەگەڕێنەوە،

00:03:30.659 --> 00:03:32.626
لە وڵاتی میوان بمێننەوه.

00:03:32.626 --> 00:03:35.138
یاخوود لە وڵاتێکى تردا نیشتەجێ بکرێن.

00:03:35.138 --> 00:03:39.762
بەڵام هەڵبژاردەى نیشتەجێکردن و مانەوە 
بۆ ماوەیەکى زۆر بە گشتى سنووردارە.

00:03:39.762 --> 00:03:44.284
زۆرێک لە پەنابەرەکان هیچ هەڵبژاردەیەکیان 
نەماونەتەوە لە کەمپەکان بۆ چەندین ساڵ

00:03:44.284 --> 00:03:47.440
.و هەندێکجار بۆ دەیان ساڵ

00:03:47.440 --> 00:03:51.106
لە وڵاتە نوێیەکەدا، یەکەم هەنگاوى
یاسایى بۆ کەسە ئاوارەکە

00:03:51.106 --> 00:03:53.135
داواکردنى پەنابەرییە.

00:03:53.135 --> 00:03:56.067
لەم خاڵەدا، ئەوان داواکارى مافى پەنابەرین

00:03:56.067 --> 00:04:01.472
و بە فەرمى بە پەنابەر ناناسرێن
تاکو داواکارییەکەیان قبوڵدەکرێت.

00:04:01.472 --> 00:04:04.943
لە کاتێکدا کە زۆرینەى وڵاتان 
لەسەر یەک پێناسە بۆ پەنابەر کۆکن،

00:04:04.943 --> 00:04:09.683
وڵاتى خانەخوێ بەرپرسە لە بەدواداچوون و
چاودێریکردنى هەموو داواکارییەکى پەنابەرى

00:04:09.683 --> 00:04:13.816
و بڕیاردان لەسەر ئەوەى ئایا داواکارەکان 
دەتوانرێت مافی پەنابەرییان پێ ببەخشرێت.

00:04:13.816 --> 00:04:17.355
ڕێنمایى وڵاتە جیاوازەکان دەکرێت بگۆڕدرێت 
و بە شێوەیەکى زۆر جیاواز بێت.

00:04:17.355 --> 00:04:19.820
وڵاتى خانەخوێ چەندین ئەرکى هەیە

00:04:19.820 --> 00:04:22.618
بەرامبەر ئەو کەسانەى کە
بە پەنابەر دانیان پێداناون،

00:04:22.618 --> 00:04:27.874
وەک مسۆگەرکردنى چاودێرى
تەندرووستى و جیانەکردنەوەیان.

00:04:27.874 --> 00:04:31.891
سەرەکیترین بەرپرسیاریەتى بەرامبەر
پەنابەرەکان نەگەڕاندنەوەیانە،

00:04:31.891 --> 00:04:35.139
ئەم بنەمایە ڕێگرى لە نەتەوەکە 
دەکات کە تاکێک بنێرێت

00:04:35.139 --> 00:04:38.723
بۆ وڵاتێک کە ژیان و 
ئازادی لە مەترسییدا بێت.

00:04:38.723 --> 00:04:42.381
لە ڕاستییدا، هەرچۆنێک بێت پەنابەرەکان
لە زۆرینەى حاڵەتەکاندا قوربانی

00:04:42.381 --> 00:04:45.378
ناجێگیرى و مامەڵەى جیاکارین.

00:04:45.378 --> 00:04:49.606
ئەوان ناچارن ژیانیان بونیادبنێنەوە بە 
بەرەنگاربوونەوەی ترس لە بیانییەکان

00:04:49.606 --> 00:04:50.974
و ڕەگەزپەرستى.

00:04:50.974 --> 00:04:54.192
لە زۆرینەى حاڵەتەکاندا ئەوان ڕێیان
پێنادرێت کە بچنە هێزى کارەوە

00:04:54.192 --> 00:04:57.135
و بە تەواوى پشتیان بە
یارمەتییە مرۆییەکان بەستووە.

00:04:57.135 --> 00:05:01.135
سەرەڕاى ئەوەش زۆرێک لە منداڵە
پەنابەرەکان لە دەرەوەى خوێندنگادان

00:05:01.135 --> 00:05:04.845
بە هۆى نەبوونى سەرمایە بۆ
دەستەبەرکردنى پرۆگرامى خوێندن.

00:05:04.845 --> 00:05:07.434
گەر بگەڕێیتەوە دواوە بە 
ناو مێژووى خێزانەکەتدا،

00:05:07.434 --> 00:05:11.061
ئەگەرى ئەوە هەیە کە بۆت
دەربکەوێت لە چەند خاڵێکدا،

00:05:11.061 --> 00:05:13.878
باو و باپیرانت ناچارکراون کە 
شوێنەکانى خۆیان بەجێبهێڵن،

00:05:13.878 --> 00:05:19.246
گەر لەبەر هەڵهاتن بوبێ لە شەڕ 
یاخوود جیاکارى و زۆردارىز

00:05:19.246 --> 00:05:23.299
شتێکى باشدەبێت بۆ ئێمە 
گەر چیرۆکى ئەوانمان بەبیر بێتەوە

00:05:23.299 --> 00:05:25.594
کاتێک ئێستا دەبیستین 
کە پەنابەرێک ئاوارەبووە،

00:05:25.594 --> 00:05:28.307
و دەگەڕێت بە دواى نیشتیمانێکى نوێ دا.