WEBVTT

00:00:01.429 --> 00:00:03.642
Size bir aşk hikâyesi anlatmak istiyorum.

00:00:04.190 --> 00:00:06.524
Ama mutlu sonla bitmiyor.

00:00:07.333 --> 00:00:11.029
Bir zamanlar, deniz biyoloğu
olmaya karar vermiş

00:00:11.053 --> 00:00:14.053
5 yaşında inatçı bir çocuktum.

NOTE Paragraph

00:00:14.527 --> 00:00:18.990
34 yıl, 400 tüplü dalış
ve bir doktoradan sonra

00:00:19.014 --> 00:00:22.180
hâlâ okyanusa tamamen aşığım.

00:00:22.800 --> 00:00:25.387
Karayipler'deki
balıkçı topluluklarıyla çalışarak

00:00:25.411 --> 00:00:26.593
on yıl geçirdim,

00:00:26.617 --> 00:00:29.012
balık sayarak, balıkçılarla görüşerek,

00:00:29.036 --> 00:00:32.551
olta takımlarının yeniden tasarlayarak
ve politika geliştirerek.

00:00:32.957 --> 00:00:37.012
Gıda güvenliğinin, işlerin ve kültürlerin
denize bağlı olduğu yerler için

00:00:37.036 --> 00:00:40.680
sürdürülebilir yönetimin
nasıl olabileceğini

00:00:40.704 --> 00:00:42.585
anlamaya yardımcı oluyordum.

NOTE Paragraph

00:00:43.538 --> 00:00:46.942
Bütün bunların ortasında, aşık oldum.

00:00:47.628 --> 00:00:48.953
Bir balığa.

00:00:49.675 --> 00:00:53.287
Karayip kayalıklarında yaşayan
500'den fazla balık türü var

00:00:53.311 --> 00:00:56.540
ama aklımdan çıkaramadığım tek tür ise

00:00:56.564 --> 00:00:57.746
papağan balığı.

00:00:57.923 --> 00:01:00.641
Papağan balıkları tüm dünyada
mercan kayalıklarında yaşar,

00:01:00.735 --> 00:01:02.314
100 türü vardır,

00:01:02.348 --> 00:01:04.125
bir metreden fazla uzayabilirler

00:01:04.158 --> 00:01:05.931
ve 20 kilogramdan ağır olabilirler

00:01:05.935 --> 00:01:08.077
ama bunlar sıkıcı şeyler.

00:01:08.101 --> 00:01:11.783
Size bu balıklarla ilgili 5 inanılmaz 
şeyi anlatmak istiyorum.

NOTE Paragraph

00:01:12.815 --> 00:01:15.225
Birincisi, mercan ısırmaya
yetecek kadar güçlü,

00:01:15.225 --> 00:01:17.141
bir papağan gagası gibi ağızları vardır,

00:01:17.141 --> 00:01:19.672
çoğunlukla yosun peşinde
olmalarına rağmen.

00:01:19.696 --> 00:01:21.887
Onlar kayalığın çim biçme makineleri.

00:01:21.911 --> 00:01:25.250
Bu önemli çünkü birçok kayalık

00:01:25.284 --> 00:01:29.009
kanalizasyon ve topraktan çıkan
gübre kaynaklı besin kirliliği nedeniyle

00:01:29.033 --> 00:01:30.500
yosunlarla kaplanmış durumda

00:01:30.842 --> 00:01:33.502
ve bunları biçmek için
kayalıklarda bırakılan

00:01:33.526 --> 00:01:36.570
papağan balıkları gibi otçullar
yeterli sayıda değil.

NOTE Paragraph

00:01:36.932 --> 00:01:39.290
Tamam, ikinci şaşırtıcı şey:

00:01:39.314 --> 00:01:44.399
Bütün bu yemeden sonra
kaliteli beyaz kum dışkılıyorlar.

00:01:44.830 --> 00:01:48.639
Tek bir papağan balığı her yıl
380 kilogramdan fazla

00:01:48.663 --> 00:01:50.996
bu toz hâline getirilmiş
mercandan üretebilir.

00:01:51.371 --> 00:01:52.956
Bazen, tüplü dalış yaparken

00:01:52.980 --> 00:01:54.895
panomdan yukarı bakardım

00:01:54.919 --> 00:01:59.059
ve sadece papağan balığı dışkısının
yağmur gibi yağdığını görürdüm.

00:01:59.760 --> 00:02:04.202
Bir dahaki sefere tropikal
beyaz kumlu bir sahilde uzandığınızda

00:02:04.226 --> 00:02:06.543
belki papağan balıklarına
teşekkür edersiniz.

NOTE Paragraph

00:02:06.567 --> 00:02:07.718
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:02:07.742 --> 00:02:10.686
Üçüncüsü, çok fazla biçimleri var.

00:02:10.710 --> 00:02:12.994
Alacalı ve çizgili,
turkuaz, kızılımsı mor,

00:02:13.018 --> 00:02:15.159
sarı, turuncu, benekli papağan balıkları,

00:02:15.183 --> 00:02:18.746
mercan kayalıklarının renkliliğinin
büyük bir parçası.

00:02:19.212 --> 00:02:21.565
Ayrıca, gerçek bir diva gibi

00:02:21.589 --> 00:02:25.128
ömürleri boyunca çoklu
gardırop değişikliklerine sahipler.

00:02:25.473 --> 00:02:26.631
Bir çocuk takımı,

00:02:26.655 --> 00:02:27.949
orta düzey bir kıyafet

00:02:27.973 --> 00:02:29.306
ve nihai bir görünüş.

NOTE Paragraph

00:02:29.711 --> 00:02:35.058
Dördüncüsü, bu son gardırop değişikliğiyle
sıralı hermafroditizm olarak adlandırılan

00:02:35.082 --> 00:02:37.939
kadından erkeğe
cinsiyet değişikliği geliyor.

00:02:38.252 --> 00:02:42.172
Bu geniş erkekler, yumurtlamaları için
dişi haremleri topluyor.

00:02:42.700 --> 00:02:46.391
Heteroseksüel tek eşlilik kesinlikle
doğada süregelen bir durum değil.

00:02:46.415 --> 00:02:49.216
Papağan balıkları
çeşitli üreme stratejilerinin

00:02:49.240 --> 00:02:51.574
güzelliğinin bir kısmının örneği.

NOTE Paragraph

00:02:52.088 --> 00:02:55.358
Beşincisi ve en inanılmaz olanı,

00:02:55.382 --> 00:02:59.310
papağan balıkları geceleri bazen
kayalıkta kuytu bir köşeye yanaştığında

00:02:59.334 --> 00:03:03.093
kafalarındaki bir bezden
bütün vücutlarını saran

00:03:03.117 --> 00:03:05.728
bir mukus balonu salgılarlar.

00:03:06.642 --> 00:03:08.730
Bu, kendi kokularını yırtıcılardan gizler

00:03:08.764 --> 00:03:10.292
ve onları parazitlerden korur.

00:03:10.316 --> 00:03:11.960
Böylece mışıl mışıl uyuyabilirler.

00:03:11.984 --> 00:03:13.913
Yani, bu ne kadar havalı?

NOTE Paragraph

00:03:13.937 --> 00:03:15.926
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:03:15.950 --> 00:03:19.721
İşte bu, bütün gösterişli
papağan balıklarına olan

00:03:19.745 --> 00:03:21.434
aşkımın bir itirafı,

00:03:21.458 --> 00:03:24.689
yosun yiyen, kum dışkılayan,
cinsiyet değiştiren şöhretine.

NOTE Paragraph

00:03:24.713 --> 00:03:25.808
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:03:25.832 --> 00:03:29.887
Ama bu aşk kalp acısı getiriyor.

00:03:30.832 --> 00:03:34.475
Şimdi de orfozlar ve levrekler 
ne yazık ki aşırı avlanıyorlar,

00:03:34.499 --> 00:03:36.912
balıkçılar papağan balıklarını
hedef alıyorlar.

00:03:36.936 --> 00:03:39.348
Zıpkınla balık avlamak
büyük türleri yok etti,

00:03:39.372 --> 00:03:43.650
gece mavisi ve gök kuşağı
papağan balıkları şimdi çok nadirler

00:03:43.674 --> 00:03:46.974
ve ağlar ve tuzaklar
daha küçük türleri topluyor.

00:03:46.998 --> 00:03:50.677
Hem bir deniz biyoloğu
hem de bir birey olarak

00:03:50.701 --> 00:03:51.939
size söyleyebilirim ki

00:03:51.963 --> 00:03:54.413
denizde çok fazla balık yok.

NOTE Paragraph

00:03:54.437 --> 00:03:55.534
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:03:55.558 --> 00:03:58.694
Sonra, evlerine olan aşkım var,

00:03:58.747 --> 00:04:03.393
mercan kayalıkları, bir zamanlar
Karayip kültürleri kadar canlı,

00:04:03.417 --> 00:04:05.448
mimarisi kadar renkli

00:04:05.472 --> 00:04:07.339
ve karnaval kadar hareketli olan.

00:04:07.671 --> 00:04:09.369
İklim değişikliği yüzünden

00:04:09.393 --> 00:04:12.236
üstelik aşırı avlanma
ve kirlilikle birlikte

00:04:12.260 --> 00:04:16.879
mercan kayalıkları
30 yıl içinde yok olabilir.

00:04:16.903 --> 00:04:19.827
Koca bir ekosistem silinebilir.

00:04:20.188 --> 00:04:21.346
Bu yıkıcı

00:04:21.370 --> 00:04:25.694
çünkü dünya çapındaki
yüz milyonlarca insan

00:04:25.718 --> 00:04:29.560
beslenmelerini ve gelirlerini 
bu mercanlara borçlu.

00:04:29.584 --> 00:04:31.210
Anlaşılmasına izin verin.

NOTE Paragraph

00:04:32.998 --> 00:04:34.815
Birazcık güzel olan haber ise;

00:04:34.839 --> 00:04:40.441
Belize, Barbuda ve Bonaire gibi yerler
bu VIP'leri koruyor,

00:04:40.465 --> 00:04:42.560
Çok Önemli Papağan balıkları.

00:04:42.879 --> 00:04:47.012
Ayrıca, giderek daha fazla ülke
bütün ekosistemi koruyacak

00:04:47.036 --> 00:04:49.663
sit alanları kuruyor.

00:04:50.044 --> 00:04:53.345
Bunlar ciddi uğraşlar ama yeterli değil.

00:04:54.163 --> 00:04:56.036
Bugün ben burada dururken

00:04:56.060 --> 00:04:59.568
okyanusların sadece
yüzde 2,2'si korunuyor.

00:04:59.956 --> 00:05:02.717
Bu sırada, büyük balıkların %90'ı

00:05:02.741 --> 00:05:05.805
ve Karayip kayalıklarındaki
mercanların %80'i

00:05:05.829 --> 00:05:07.670
yok oldu bile.

00:05:08.323 --> 00:05:10.903
Altıncı kitlesel yok oluşun
tam ortasındayız.

00:05:10.927 --> 00:05:14.272
Ve biz, insanlar, buna neden oluyoruz.

00:05:15.292 --> 00:05:17.616
Aynı zamanda çözümlerimiz de var.

00:05:18.061 --> 00:05:20.887
İklim değişikliğini ve avlanmayı
tersine çevirmek,

00:05:20.911 --> 00:05:22.453
okyanusların yarısını korumak

00:05:22.487 --> 00:05:24.549
ve karadan kaynaklanan
kirliliği durdurmak.

00:05:24.573 --> 00:05:26.831
Ancak bu devasa projeler

00:05:26.855 --> 00:05:28.966
sistemsel değişiklikler gerektiriyor

00:05:28.990 --> 00:05:32.224
ve biz etrafında dolanarak
güzel zamanımızı gerçekten harcıyoruz.

NOTE Paragraph

00:05:32.784 --> 00:05:35.050
Gerçi, her birimiz katkı sağlayabiliriz.

00:05:35.498 --> 00:05:38.212
Oylarımızla, sesimizle,
yiyecek seçimlerimizle,

00:05:38.236 --> 00:05:40.149
yeteneklerimizle ve paramızla.

00:05:40.173 --> 00:05:43.149
Hem kurumsal uygulamaları
hem de devlet politikalarını

00:05:43.173 --> 00:05:44.577
elden geçirmeliyiz.

00:05:44.601 --> 00:05:47.197
Kültürü dönüştürmeliyiz.

00:05:48.046 --> 00:05:50.808
Çözümler etrafında topluluk oluşturmak

00:05:50.832 --> 00:05:53.166
en önemli şey.

NOTE Paragraph

00:05:54.149 --> 00:05:56.729
Bu harika gezegeni korumak
ve yenilemek için

00:05:56.753 --> 00:06:00.268
çalışmaktan asla vazgeçmeyeceğim.

00:06:01.220 --> 00:06:04.387
Doğal yaşamın kurtardığımız 
her bir parçası,

00:06:04.411 --> 00:06:07.609
önlediğimiz her 1/10 derecelik bir ısınma

00:06:07.633 --> 00:06:09.331
gerçekten önemli.

00:06:09.820 --> 00:06:12.534
Neyse ki umutla değil,

00:06:12.558 --> 00:06:14.758
yararlı olma arzusuyla motive oluyorum.

00:06:15.558 --> 00:06:18.704
Çünkü sevgili papağan balıklarım

00:06:18.704 --> 00:06:21.477
ve mercan kayalıkları hakkında

00:06:21.477 --> 00:06:24.711
nasıl mutlu bir sonu olan
dürüst bir konuşma yapacağımı bilmiyorum.

NOTE Paragraph

00:06:25.040 --> 00:06:26.191
Teşekkürler.

NOTE Paragraph

00:06:26.215 --> 00:06:29.213
(Alkışlar)