Wiem, że myślicie sobie:

"Czemu ten facet usiadł"?.

Dlatego, że to jest radio.

(Muzyka)

Opowiadam o designie,

o wszelkiego rodzaju rzeczach:

budynkach i szczoteczkach do zębów,

czcionkach, maskotkach i drogowskazach.

Moja misją jest angażowanie ludzi
w projektowanie ważnych dla nich rzeczy,

tak, żeby zwracali uwagę
na wszelkie formy designu.

Świat odczytywany według założeń designu

staje się w pewien sposób magiczny.

W miejsce zepsutych rzeczy

zobaczysz małe cząstki geniuszu,

nad którymi harowali anonimowi twórcy,

żeby ulepszyć nam życie.

To jest w zasadzie definicja designu:

ulepszanie życia i dawanie radości.

Mało co cieszy mnie bardziej

niż dobrze zaprojektowana flaga.

(Śmiech) (Brawa)

O, tak.

Szczęśliwych 50. urodzin flagi, Kanado.

Piękna, najwyższy standard. Uwielbiam ją.

Mam fioła na punkcie flag.

Czasem schodzę na ten temat

i słyszę: "Flagi mnie nie obchodzą",

ale w trakcie rozmowy okazuje się,

że flagi obchodzą sto procent ludzi.

Jest w nich coś, co wzbudza emocje.

Rodzina zapakowała we flagi
prezenty gwiazdkowe dla mnie,

a ta niebieska torba

wygląda jak flaga Szkocji.

Wrzuciłem to zdjęcie
do Internetu i rzeczywiście,

już po paru minutach ktoś skomentował:

"Możesz sobie ten szkocki krzyż
wpakować w dupę". (Śmiech)

Czyli ludzie pasjonują się flagami.

Tak właśnie jest.

Uwielbiam we flagach to,

że jeśli raz zrozumiesz,
jak je projektować,

co daje dobrą flagę, a co złą,

możesz zrozumieć sposób
projektowania praktycznie wszystkiego.

Mam więc zamiar

odtworzyć wydanie mojego programu,

"99% Invisible", tutaj, na scenie.

Kiedy naciskam guzik...

Głos: D jak Dźwięk.

RM: Wypuszczam dźwięk,

więc jeśli usłyszycie

głos lub fragment muzyki,

to dlatego, że nacisnąłem guzik.

Głos: Dddddźwięk.

RM: Rozumiecie? Ruszamy.

Trzy, dwa.

"99% Invisible". Nazywam się Roman Mars.

Narrator: Pięć podstawowych
zasad projektowania flag.

Roman Mars: Według Amerykańskiego
Stowarzyszenia Weksylologicznego.

Weksylologicznego.

Ted Kaye: Weksylologia to nauka o flagach.

RM: Dodatkowe "lol" udziwnia to słowo.

Narrator: Zasada pierwsza - prostota.

Flaga powinna być tak prosta,
by dziecko mogło narysować ją z pamięci.

RM: Zanim przeniosłem się
do Chicago w 2005 roku,

nie wiedziałem nawet, 
że miasta mają flagi.

TK: Większość dużych miast ma flagi.

RM: Nie wiedziałem.
Przy okazji, to Ted Kaye.

TK: Cześć.
RM: Ekspert od flag.

Niesamowity facet.

TK: Jestem Ted Kaye.

Redagowałem czasopismo naukowe 
dotyczące flag,

a aktualnie działam
w Stowarzyszeniu Flag w Portland

i Amerykańskim
Stowarzyszeniu Weksylologicznym.

RM: Ted napisał książkę
na temat projektowania flag.

Narrator: "Dobra flaga, zła flaga".

RM: Tak naprawdę to broszurka.
Ma szesnaście stron.

TK: Nazywa się "Dobra flaga, zła flaga:

jak stworzyć świetną flagę".

RM: W Chicago odkryłem
pierwszą miejską flagę.

To coś ślicznego:

białe pole, dwa poziome błękitne pasy

i cztery sześcioramienne
czerwone gwiazdy na środku.

Narrator: Zasada druga:
Używaj znaczących symboli.

TK: Niebieskie pasy symbolizują
wodę, rzekę i jezioro.

Narrator: Wygląd, kolor i wzór flagi

powinny odnosić się do symboliki.

TK: Czerwone gwiazdy reprezentują
znaczące wydarzenia w historii miasta.

RM: Założenie Fort Dearborn
na miejscu przyszłego Chicago,

wielki pożar miasta,

wystawę światową z 1893 roku,
którą pamięta każdy

dzięki parkowi rozrywki White City,

oraz wystawę światową z 1933 roku,

której nie pamięta nikt.

Narrator: Zasada trzecia,
użyj dwóch-trzech głównych kolorów.

TK: Główną zasadą dotyczącą kolorów
jest używanie dwóch lub trzech

z normalnego zestawu kolorów:

czerwony, biały, zielony,
niebieski, żółty i czarny.

RM: Flaga Chicago zdobyła serca

wszystkich mieszkańców.

Jest wszędzie.

Powiewa na każdym budynku komunalnym.

Whet Moser: Chyba na każdej ulicy 
koło mojego biura

znajdzie się sklep 
z towarami z flagą Chicago.

RM: To Whet Moser z gazety Chicago.

WM: Na przykład dzisiaj
poszedłem się ostrzyc,

i kiedy usiadłem na krześle u fryzjera,

na pudełku z przyborami była flaga miasta,

a w lustrze widziałem flagę 
wiszącą na ścianie za mną.

Kiedy wyszedłem, minął mnie chłopak
z naszywką Chicago na plecaku.

RM: Jest łatwa do wykorzystania.

Sześcioramienne gwiazdy
pojawiają się w różnych miejscach.

WM: Kupiłem raz kawę,

która miała na kubku gwiazdę.

RM: To wyraźny symbol dumy Chicago.

TK: Kiedy w Chicago
ginie policjant lub strażak,

często to nie flaga USA przykrywa trumnę.

Może to być flaga Chicago.

Tak głęboko flaga wrosła 
w wizerunek miasta.

RM: Nie chodzi tylko o to, że ludzie
uwielbiają miasto, a przez to flagę.

Myślę, że ludzie kochają Chicago bardziej,

ponieważ flaga jest taka świetna.

TK: Powstało pozytywne połączenie
symboliki i dumy obywatelskiej.

RM: Kiedy w 2008 roku
wróciłem do San Francisco,

poszukałem flagi tego miasta,

gdyż nigdy jej nie widziałem

podczas ośmiu lat życia w tym mieście.

Uważam, przykro mi to mówić,

że tutaj czegoś zabrakło.

(Śmiech)

Wiem.

Mnie też to boli.

(Śmiech)

TK: Zacznijmy od początku.

Narrator: Zasada pierwsza, prostota.

TK: Prostota.

Narrator: Flaga musi być tak prosta,
by dziecko mogło ją narysować z pamięci.

TK: To całkiem skomplikowana flaga.

RM: Zacznijmy.

Głównym elementem flagi jest feniks

reprezentujący miasto odrodzone z popiołów

po wyniszczających
pożarach z lat 50. XIX wieku.

TK: Potężny symbol dla San Francisco.

RM: Cały czas nie rozumiem feniksa.

Projekt jest równocześnie zbyt surowy,

i ma za wiele detali,

nie lada wyczyn.

Wygląda źle z daleka,

ale głębokie znaczenie 
można policzyć na plus.

Za feniksem tło jest głównie białe,

ale wokół jest złote obramowanie.

TK: Bardzo atrakcyjny element projektu.

RM: Myślę, że jest w porządku.
(Śmiech)

Ale wróćmy do zasad projektowania flag.

Narrator: Numer cztery,
żadnych liter albo pieczęci.

Nie stosuj żadnych napisów.

RM: Pod feniksem, na wstędze, jest motto,

które można przetłumaczyć jako
"Złoci w pokoju, żelaźni w walce"

oraz - i tutaj mamy duży problem -

napis San Francisco przez całą długość.

TK: Jeśli trzeba napisać nazwę tego,

co flaga reprezentuje,

to znak, że symbolika zawiodła.

(Śmiech) (Brawa)

RM: Na fladze Stanów Zjednoczonych
nie piszą "USA" przez całą długość.

Większość flag państwowych 
przestrzega zasad.

Czapki z głów przed RPA, Turcją, Izraelem,

Somalią, Japonią i Gambią.

Jest wiele naprawdę dobrych flag państwow.

Państwa przestrzegają zasad,
bo stawka jest wysoka.

Flagi są obecne na scenie międzynarodowej.

Ale flagi miejskie, stanowe i regionalne

to inna historia.

(Śmiech)

Mamy plagę złych flag,

którą trzeba zatrzymać.

(Śmiech) (Brawa)

To jest prawda i wyzwanie.

Po pierwsze trzeba przyznać,

że mamy problem.

Wielu ludzi myśli, że dobry projekt

to tylko kwestia gustu,

i szczerze mówiąc, czasem tak jest,

ale czasem nie.

Oto pełna lista zasad tworzenia flag.

Narrator: Pięć głównych zasad
dotyczących projektowania flag.

Numer jeden.
N: Nie komplikuj.

N: Numer dwa.
TK: Używaj znanych symboli.

N: Numer trzy.
TK: Używaj dwóch do trzech kolorów.

N: Numer cztery.
TK: Żadnego pisania czy pieczęci.

N: Żadnych napisów.

TK: Bo nie da się ich odczytać z daleka.

N: Numer pięć.
TK: Trzeba się czymś wyróżniać.

RM: Wszystkie dobre flagi
stosują się do tych zasad.

Jak już mówiłem, większość
flag państw jest w porządku.

Chodzi o to,

że na widok tej listy 
właściwie każdy projektant powie,

że te zasady: prostota, głęboki sens,

niewiele kolorów 
lub przemyślana kolorystyka,

niepowtarzalność 
i brak nieczytelnych napisów,

stosują się do każdej dziedziny.

Zasady dobrego projektowania 
niestety rzadko widać

na flagach amerykańskich miast.

Naszym największym problemem
jest zasada czwarta.

Nie możemy powstrzymać się

przed wciskaniem na flagi nazw

lub małych miejskich pieczęci
z mikroskopijnym napisem.

Pieczęcie miejskie 
są przeznaczone na dokumenty,

gdzie da się je odczytać,

a nie żeby łopotać na wietrze 
30 metrów stąd.

Oto kolejne kilka flag.

Weksylolodzy nazywają to PNP:

pieczęcie na prześcieradle. (Śmiech)

Jeśli nie wiadomo, 
która należy do którego miasta

mamy problem.

Z wyjątkiem Anaheim.

Naprawili to. (Śmiech)

Te flagi są wszędzie w USA.

Europejskim odpowiednikiem
miejskiej pieczęci jest herb.

Możemy się od nich uczyć.

To jest herb Amsterdamu.

Gdyby chodziło o amerykańskie miasto,

flaga wyglądałaby jakoś tak.

Rozumiecie. (Śmiech)

Ale flaga Amsterdamu

wygląda tak.

Zamiast walnąć herb, jednolite tło

i napis "Amsterdam" poniżej,

wykorzystali tarczę,
kluczowe elementy herbu

i zamienili w najbardziej
kozacką flagę świata.

(Śmiech) (Brawa)

Ponieważ jest tak kozacka,

można ją znaleźć w całym mieście,

podobnie jak w Chicago.

Choć "pieczęcie na prześcieradłach"

są dla mnie szczególnie
bolesne i obraźliwe,

nic nie może wystarczająco przygotować

na jedną z największych porażek
w historii weksylologii.

Gotowi?

Oto flaga Milwaukee w Wisconsin.

(Śmiech)

Jest charakterystyczna,

to muszę przyznać.

Steve Kodis: Wprowadzono ją w 1955.

RM: Przeprowadzono konkurs

i zebrano kilka zgłoszeń

z różnymi pomysłami na wygląd flagi.

SK: Potem radny Fred Steffan

połączył razem części zgłoszeń

w to, co teraz jest flagą Milwaukee.

RM: To flaga-zlew.

Mamy ogromne koło
reprezentujące przemysł,

statek oznaczający port,

wielką łodygę pszennicy

jako hołd dla branży piwowarskiej.

To straszny bałagan,

a grafik z Milwaukee,
Steve Kodis, chce to zmienić.

SK: Jest naprawdę okropna.

To był wielki błąd dla miasta,

delikatnie mówiąc.

RM: Ale flaga Milwaukee zasługuje 
na pierwsze miejsce,

niemal własną parodię,

bo zawiera flagę pułku Milwaukee
z czasów wojny secesyjnej.

SK: Gwoździem do trumny,

który ostatecznie ją ośmiesza

jest projekt flagi na fladze Milwaukee.

RM: Na fladze. Tak. Tak. (Śmiech)

Tak.

(Muzyka)

Milwaukee to fantastyczne miasto.

Byłem tam. Było świetnie.

W historii tej flagi 
najbardziej przygnębia to,

że były dwa konkursy na nową.

Ostatni miał miejsce w 2001 roku.

Wpłynęło sto pięć propozycji.

TK: Członkowie Komisji Kultury Milwaukee

uznali, że żadna nie zasługuje, 
żeby powiewać nad miastem.

RM: Nie mogli zgodzić się
na zmianę tego! (Śmiech)

To tak zniechęcające, że zaczynasz wątpić,

czy dobre wzornictwo i demokracja

w ogóle idą w parze.

Steve Kotas spróbuje jeszcze raz

zmienić flagę Milwaukee.

SK: Wierzę, że Milwaukee
to piękne miasto.

Każde piękne miasto
zasługuje na piękną flagę.

RM: Steve nie chce jeszcze 
pokazać projektu.

Proponując flagę,

trzeba najpierw zyskać zwolenników,

a dopiero potem 
przedstawiać ją publicznie.

A to jest wskazówka:

Żeby zaprojektować świetną flagę,

taką jak flagi Waszyngtonu czy Chicago,

zacznij od rysowania 
na prostokącie 2 x 4,5 cm.

Projekt musi wpasować się w mały obszar.

Dlaczego?

TK: Flaga metr na półtora

na słupie oddalonym o 30 metrów

będzie wyglądać jak prostokąt

2,5 na 4 centymetry

widziany z odległości 40 centymetrów.

Zaskoczy cię, jak przekonujący
i prosty będzie twój projekt,

jeśli będziesz pilnował tych założeń.

RM: Wróćmy tymczasem do San Francisco.

Czy można coś zrobić?

TK: Sądzę, że w każdej złej fladze

jest dobra flaga, 
która próbuje się wydostać.

(Śmiech)

Żeby przerobić flagę San Francisco,

trzeba usunąć motto,

bo jest nieczytelne na odległość.

Wyrzućmy nazwę,

a ramka może być nawet grubsza,

żeby została znaczącą częścią flagi.

Po prostu zrobiłbym z feniksa 
główny element,

ustawiając go na środku.

RM: Ale aktualny feniks musi się zmienić.

TK: Chciałbym uprościć
i ustylizować feniksa.

Ukazać dużego ptaka
z rozciągniętymi skrzydłami

wychodzącego z płomieni.

Podkreślić płomienie.

RM: Oto flaga San Francisco
autorstwa Franka Chimero,

na podstawie sugestii Teda Kaye.

Nie wiem, co by zrobił,
gdyby dostał wolną rękę

i nie stosował się do wytycznych.

Fani mojej audycji radiowej

słyszeli, jak narzekam na złe flagi.

Wysłali mi inne propozycje.

To projekt Neila Mussetta.

Obie są dużo lepsze.

Gdyby je wprowadzono,

byłoby je widać w całym mieście.

W mojej krucjacie o piękniejsze flagi

uczestniczy wielu słuchaczy,

którzy zmienili własne flagi
i sprawdzili możliwości

ich oficjalnego zastosowania.

Jeśli podoba ci się flaga twojego miasta,

reklamuj ją,

nawet jeśli lekko narusza 
zasady projektowania.

Nie obchodzi mnie to.

Jeśli nie pamiętasz 
wyglądu flagi twojego miasta,

może nie istnieje,

ale może istnieje 
i jest po prostu do bani.

Wzywam cię do przyłączenia się
do starań o jej zmianę.

Coraz więcej ludzi przenosi się do miast,

flagi miejskie stają się więc

nie tylko symbolem miasta jako miejsca,

ale mogą też stać się symbolem tego,

za co miasto samo się uważa,

szczególnie dzisiaj, kiedy znajomość 
zasad projektów rośnie.

Chyba jest teraz na najwyższym poziomie.

Dobrze zaprojektowana flaga
może być wskaźnikiem tego,

jak miasto rozumie inne projekty:

transport publiczny,

parki, oznakowanie.

To może się wydawać niepoważne,
ale tak nie jest.

TK: Często, kiedy władze miasta twierdzą:

"Mamy ważniejsze sprawy
na głowie niż miejska flaga",

odpowiadam:

"Jeśli będziecie mieli dobrą flagę,

przyciągniecie ludzi, którzy zmierzą się

z ważniejszymi rzeczami".

RM: Zobaczyłem sam,
co może zrobić dobra flaga

na przykładzie Chicago.

Związek dobrego projektu
i dumy obywatelskiej to coś,

czego potrzebujemy wszędzie.

We flagach miast najfajniejsze jest to,

że do nas należą.

Są w domenie publicznej,

są językiem projektowania społeczeństwa
będącym własnością publiczną.

Jeśli są zrobione dobrze,

są elastyczne, łatwe w adaptacji

i potężne.

Można kontrolować markę
i wizerunek graficzny miast

dzięki dobrej fladze,

ale jeśli mamy złą, nieużywaną flagę,

zostawiamy to pole drużynom sportowym,

izbom handlowym i biurom turystycznym.

Kluby sportowe mogą odejść 
i złamać nam serce.

Poza tym niektórych
sport w ogóle nie obchodzi.

Kampanie skierowane do turystów
są czasami po prostu kiepskie.

Ale dobra miejska flaga

reprezentuje miasto jego mieszkańcom

a mieszkańców reszcie świata.

Kiedy flaga jest piękna,

to połączenie też takie jest.

Może wszystkie flagi miejskie
mogą inspirować jak flaga Hong Kongu,

Portland czy Trondheim

i możemy pozbyć się wszystkich złych flag,

jak tych z San Francisco, Milwaukee,

Cedar Rapids,

a kiedy to zrobimy,

możemy zrobić coś z Pocatello w Idaho,

z flagą uznaną przez Amerykańskie
Stowarzyszenie Weksylologiczne

za najgorszą flagę w USA.

(Śmiech) (Brawa)

Tak.

To coś zawiera znak towarowy.

(Śmiech)

Boli mnie, jak na to patrzę.

Dziękuję za wysłuchanie.

(Brawa)

["Muzyka: Melodium (@melodiumbox)
i Keegan DeWitt (@keegandewitt)"]