WEBVTT 00:00:00.000 --> 00:00:02.966 Basitleştirilmiş senaryolar kullanma huyuma uygun olarak 00:00:02.966 --> 00:00:06.106 sadece 2 oyuncusu olan bir piyasa düşünelim. 00:00:06.106 --> 00:00:09.922 İşte burada Bay Çiftçi var. 00:00:09.922 --> 00:00:14.959 Şöyle de bir bıyığı var. 00:00:14.959 --> 00:00:18.186 Bay Çiftçi'nin bir de şapkası var. 00:00:18.186 --> 00:00:21.654 İşte bu ekonominin çiftçisi 00:00:21.654 --> 00:00:24.537 Ayrıca bir de inşaatçımız var diyelim. 00:00:24.537 --> 00:00:27.270 Bu ekonomide sadece iki şey üretiliyor: 00:00:27.270 --> 00:00:30.867 yemek ve bu inşaatçının ürettikleri. 00:00:30.867 --> 00:00:34.235 Ve işte bu da inşaatçımız. 00:00:34.235 --> 00:00:37.737 Bay İnşaatçı. 00:00:37.737 --> 00:00:42.173 Ve diyelim ki, yapacağımız derse uysun diye 00:00:42.173 --> 00:00:45.140 bu ekonomi için bir sabit yaratalım. 00:00:45.140 --> 00:00:48.124 Bu ikiliden birisi fazladan 1 dolara sahip olduğunda 00:00:48.124 --> 00:00:50.992 bunun %60'ını harcamaya ayırsın. 00:00:50.992 --> 00:00:55.236 Ve şimdi bunu anlatmanın resmi yolu olan bir kelime söyleyeceğim 00:00:55.236 --> 00:00:58.322 Bu ekonomide "marjinal tüketim eğilimi" 00:00:58.322 --> 00:01:07.883 "marjinal" "tüketim" "eğilimi" 00:01:07.883 --> 00:01:12.956 ve parantez içinde de yaygın kısaltması MPC. 00:01:12.956 --> 00:01:19.157 Bu %60 ya da 0.6'ya eşittir. 00:01:19.157 --> 00:01:23.226 Bunun anlamı, bu ekonomide herhangi biri, herhangi bir şekilde 00:01:23.226 --> 00:01:28.957 bir dolar kazanırsa, bunun 0.6'sını ya da başka bir deyişle %60'ını harcayacaktır. 00:01:28.957 --> 00:01:32.552 Mesela inşaatçımız bir anda bir dolara sahip olursa 00:01:32.552 --> 00:01:34.844 başka şeylere 60 sent harcayacaktır. 00:01:34.844 --> 00:01:37.219 Tabi bizim örneğimizde harcayabileceği tek yer çiftçi. 00:01:37.219 --> 00:01:39.053 Aynı şekilde çiftçi bir dolar kazanırsa, 00:01:39.053 --> 00:01:41.514 bunun %60'ını, yani 60 senti 00:01:41.514 --> 00:01:43.543 inşaatçıda harcayacaktır. 00:01:43.543 --> 00:01:46.498 Bu önkabulu aldığımızda bu ekonomide olacakları düşünelim. 00:01:46.498 --> 00:01:49.807 Bir anda içlerinden biri harcamalarını artırmaya karar versin. 00:01:49.807 --> 00:01:52.555 O ana kadar mutlu mesut yaşıyorlardı, 00:01:52.555 --> 00:01:54.467 ekonomi sabitti. 00:01:54.544 --> 00:01:57.809 Ama çiftçi bir gün bir çekmecede varlığını unuttuğu, 00:01:57.809 --> 00:02:00.423 içinde para biriktirdiği bir çorap bulsun. 00:02:00.423 --> 00:02:03.146 Bu adada kullandıkları para biriminden olsun. 00:02:03.146 --> 00:02:07.249 Belki adaya düştüklerinde yanlarında bir miktar para vardı, 00:02:07.249 --> 00:02:09.572 ve bu para birimi de dolar olsun. 00:02:09.572 --> 00:02:15.792 Çiftçi de bu çorabın içinde büyük miktarda dolar bulsun. 00:02:15.792 --> 00:02:20.225 "1000 dolarımı harcamalıyım, binalarımı tamir ettiririm." der. 00:02:20.225 --> 00:02:25.223 Böylece harcamalarda bir artış yaşanır. 00:02:25.223 --> 00:02:32.239 Çiftçi "1000 dolarımı inşaatçıya vererek harcayacağım" der. 00:02:32.239 --> 00:02:37.071 İnşaatçı da der ki "Vay canına, 1000 dolarım oldu, 00:02:37.071 --> 00:02:41.340 marjinal tüketim eğilimim %60, yani 0.6 olduğuna göre, 00:02:41.340 --> 00:02:44.820 bunun %60'ını harcayacağım." 00:02:44.820 --> 00:02:48.218 Tabi harcayabileceği tek yer çiftlik olduğundan 00:02:48.218 --> 00:02:56.168 1000 doların %60'ını, yani 600 doları 00:02:56.168 --> 00:02:58.439 çiftçiye ödeyecek. 00:02:58.439 --> 00:03:00.522 Çiftçi de bu sefer: 00:03:00.522 --> 00:03:03.257 "Vay canına,az önce 1000 dolar harcadım ama, 00:03:03.257 --> 00:03:05.742 herhalde ekonomi iyiye gidiyor ki inşaatçı da 00:03:05.742 --> 00:03:09.155 benimle 600 dolarlık fazladan alışveriş yaptı." 00:03:09.155 --> 00:03:11.524 "Şimdi fazladan 600 dolarım var ve, 00:03:11.524 --> 00:03:16.042 marjinal tüketme eğilimim %60 olduğuna göre 00:03:16.042 --> 00:03:19.977 bu 600 doların %60'ını harcayacağım." 00:03:19.977 --> 00:03:34.604 Böylece 1000'in %60'ı çarpı 0.6 00:03:34.604 --> 00:03:38.493 başka bir deyişle 600'ün %60'ı 00:03:38.493 --> 00:03:41.075 bu da, 360 dolar eder. 00:03:41.075 --> 00:03:43.223 İnşaatçı da bu sefer, 00:03:43.223 --> 00:03:47.358 "Vay, 600 dolar harcamıştım, ama 360 dolar fazladan kazandım. 00:03:47.358 --> 00:03:51.852 marjinal tüketme eğilimim 0.6 olduğuna göre 00:03:51.852 --> 00:03:54.673 kazandığımın %60'ını harcayacağım." 00:03:54.673 --> 00:03:59.184 Böylece ekstradan bu 360 doların %60'ını harcar. 00:03:59.184 --> 00:04:01.577 Bunun %60'ı da 00:04:01.577 --> 00:04:04.000 0.6 çarpı geri kalan her şeydir. 00:04:04.000 --> 00:04:16.191 Yani 0.6 x (0.6 x 0.6 x 1000 dolar) 00:04:16.191 --> 00:04:21.024 Buradaki sayı 360 doların %60'ına eşit olacak. 00:04:21.024 --> 00:04:28.942 Bunu hesaplamak için bir hesap makinesi alalım. 00:04:28.942 --> 00:04:36.142 0.6 üzeri 3 desek de olur 00:04:36.142 --> 00:04:41.494 bunu 1000'le çarpacağız. 00:04:41.494 --> 00:04:44.419 Sonuç 216 dolar. 00:04:44.419 --> 00:04:48.350 Yani inşaatçı çiftçiye 216 dolar daha ödeyecek. 00:04:48.350 --> 00:04:50.538 Ve çiftçi diyecek ki: 00:04:50.538 --> 00:04:52.902 "Bunun %60'ını harcayacağım." 00:04:52.902 --> 00:04:55.669 Sanırım bunun nereye gittiğini görebiliyorsunuz. 00:04:55.669 --> 00:04:59.823 Bunun %60'ı demek, şu miktarı bir kez daha 0.6 ile çarpmak demek. 00:04:59.823 --> 00:05:02.390 Yani 0.6 çarpı bu 00:05:02.390 --> 00:05:11.060 bu da 0.6 x 0.6 üzeri 3, yani 0.6 üzeri 4 00:05:11.060 --> 00:05:18.258 çarpı 1000, ki bu da 216'nın %60'ı demek oluyor. 00:05:18.258 --> 00:05:21.792 Bunu da hesaplayalım 00:05:21.792 --> 00:05:24.691 130 dolar ediyor. 00:05:24.691 --> 00:05:27.238 129.6 dolar olacak. 00:05:27.238 --> 00:05:29.971 İnşaatçı bunun üzerine, "Ne güzel, fazladan 129.6 dolarım daha oldu. 00:05:29.971 --> 00:05:32.437 Bunun da %60ını harcayayım." 00:05:32.437 --> 00:05:34.710 ve bu böyle sürüp gidecek. 00:05:34.710 --> 00:05:37.593 Bu duruma baktığımızda 00:05:37.593 --> 00:05:40.491 en baştaki 1000 dolarlık harcama artışının 00:05:40.491 --> 00:05:44.187 bu ekonomiye fazladan ne kadar üretim ve harcama kattığına bakalım. 00:05:44.187 --> 00:05:46.494 Bunu anlamak için: 00:05:46.494 --> 00:05:56.851 Toplam, burada toplam GSYİH, toplam çıktı, toplam gelir, toplam harcama 00:05:56.851 --> 00:06:00.090 gibi düşünülebilir. Bunların hepsi bakış açılarıdır. 00:06:00.090 --> 00:06:03.128 Ekonomi çok döngüsel bir olgu olduğundan, birinin harcaması 00:06:03.128 --> 00:06:05.572 bir diğerinin geliri olabilir. 00:06:05.572 --> 00:06:07.704 Ama şimdi toplam çıktı diyebiliriz. 00:06:07.704 --> 00:06:10.239 Kullanılan para birimi cinsinden toplam çıktı. 00:06:10.239 --> 00:06:12.456 Burada para birimi dolar. 00:06:12.456 --> 00:06:17.894 Bu değer, baştaki ilk 1000 dolar, 00:06:17.894 --> 00:06:22.805 artı bu ilk 600 dolarlık harcama, 00:06:22.805 --> 00:06:27.592 yani 0.6 çarpı 1000 00:06:27.592 --> 00:06:29.641 artı 00:06:29.641 --> 00:06:40.004 bu üçüncü harcama, yani 0.6'nın karesi çarpı 1000 00:06:40.004 --> 00:06:45.118 artı dördüncü harcama, yani üçüncü harcamanın %60'ı 00:06:45.118 --> 00:06:54.268 bu da 0.6 üzeri 3 çarpı 1000 00:06:54.268 --> 00:07:01.258 ve bizim geldiğimiz son nokta, dördüncü harcama, 00:07:01.258 --> 00:07:07.186 artı 0.6 üzeri 4 x 1000. 00:07:07.186 --> 00:07:10.343 Ve bu sonsuza kadar böyle gidecektir. 00:07:10.343 --> 00:07:14.971 Yani buna 0.6 üzeri 5 x 1000 de eklenebilir. 00:07:14.971 --> 00:07:18.341 Bu devam ettirilebilir. 00:07:18.341 --> 00:07:20.955 Burada matematiğin büyüleyici yanlarından birini görüyoruz. 00:07:20.955 --> 00:07:23.158 Belki sonraki videoda bunu tekrar kanıtlarım, 00:07:23.158 --> 00:07:25.774 bunu başka yerlerde kanıtlamıştım. 00:07:25.774 --> 00:07:28.093 Bu büyüleyici durum, 00:07:28.093 --> 00:07:30.694 1000'in önündeki bu katsayı 1'den küçük olduğu için, 00:07:30.694 --> 00:07:33.458 sonsuz sayıda böyle elemanların toplamı, 00:07:33.458 --> 00:07:35.886 aslında sonlu bir değer haline geliyor. 00:07:35.886 --> 00:07:38.722 Bunu basitleştirmek için, 00:07:38.722 --> 00:07:41.071 Şu gördüğünüz ilk değerin ortaya çıkardığı 00:07:41.071 --> 00:07:43.428 toplam çıktıyı bulmak için, 1000 parantezine alabiliriz. 00:07:43.428 --> 00:07:46.703 1000 parantezine aldığımızda, elimizde 00:07:46.703 --> 00:08:01.758 1 + 0.6 + 0.6 kare + 0.6 küp + 0.6 üzeri dört 00:08:01.758 --> 00:08:04.803 ve böyle sürüp giden bir değer kalır. 00:08:04.803 --> 00:08:07.140 Belki önümüzdeki videoda eğlencesine bunun kanıtını yaparım. 00:08:07.140 --> 00:08:09.920 Ama şu gördüğünüz sonsuz sayıda terimin toplamı 00:08:09.920 --> 00:08:13.390 bu bir geometrik seridir 00:08:13.390 --> 00:08:17.023 ve bu da şu değere sadeleşecek, yeşille yazıyorum: 00:08:17.023 --> 00:08:20.737 1 / 1 - 0.6 00:08:20.737 --> 00:08:23.611 yani şurada gördüğünüz neyse 00:08:23.611 --> 00:08:26.674 1 / 1 - o değer olacaktır. 00:08:26.674 --> 00:08:34.020 Bu durumda bu değer 1/0.4 e eşit olacaktır. 00:08:34.020 --> 00:08:36.669 0.4 = 2/5 olduğuna göre 00:08:36.669 --> 00:08:39.286 1 / (2/5) 00:08:39.286 --> 00:08:42.020 yani 5/2, olacaktır bu değer. 00:08:42.020 --> 00:08:51.537 Toplam çıktı ise 1000 * 5/2 00:08:51.537 --> 00:08:54.609 Yani 1000 * 2.5 00:08:54.609 --> 00:08:57.295 yani 2500 olacaktır. 00:08:57.295 --> 00:08:59.707 Burada gördüğümüz iki ilgi çekici durum var. 00:08:59.707 --> 00:09:02.395 Birincisi, insalar ek gelir elde ettiklerinde 00:09:02.395 --> 00:09:04.610 Bunun bir kısmını harcayacaklardır. 00:09:04.610 --> 00:09:07.320 Burada marjinal tüketme eğilimi devreye girer. 00:09:07.320 --> 00:09:09.287 Ve bu değerin lineer olduğunu, 00:09:09.287 --> 00:09:11.341 yani insanlara ne kadar verirseniz verin aynı oranda 00:09:11.341 --> 00:09:13.079 harcayacaklarını kabul ediyoruz. 00:09:13.079 --> 00:09:15.403 Ve bu orandan yola çıkarak, 00:09:15.403 --> 00:09:19.560 Ekonomide para sürekli bu oranla çarpılarak döneceğinden 00:09:19.560 --> 00:09:23.424 çarpan etkisi dediğimiz fikir gündeme gelir. 00:09:23.424 --> 00:09:25.874 Bu paranın bir oranı harcanır, sonra kalanın bir oranı harcanır, 00:09:25.874 --> 00:09:27.787 ve en son yaptığımız, 00:09:27.787 --> 00:09:29.592 bu 1000'in en son olarak 2.5 ile çarpıldığını görürüz. 00:09:29.592 --> 00:09:31.595 Bu 2.5 değeri tamamen 00:09:31.595 --> 00:09:33.608 marjinal tüketme eğilimi değerinin bir fonksiyonudur. 00:09:33.608 --> 00:09:36.743 Yani marjinal tüketme eğilimi her ne ise, 00:09:36.743 --> 00:09:42.476 Bu da çarpan değerini belirler. 00:09:42.476 --> 00:09:44.574 Çarpan değerinin belirttiği, 00:09:44.574 --> 00:09:46.675 eğer siz ekstradan 1 dolar harcarsanız, 00:09:46.675 --> 00:09:49.022 elde olan marjinal tüketme eğilimine göre 00:09:49.022 --> 99:59:59.999 toplam çıktının kaç dolar artacağıdır.