1
00:00:00,000 --> 00:00:02,966
Basitleştirilmiş senaryolar kullanma huyuma uygun olarak

2
00:00:02,966 --> 00:00:06,106
sadece 2 oyuncusu olan bir piyasa düşünelim.

3
00:00:06,106 --> 00:00:09,922
İşte burada Bay Çiftçi var.

4
00:00:09,922 --> 00:00:14,959
Şöyle de bir bıyığı var.

5
00:00:14,959 --> 00:00:18,186
Bay Çiftçi'nin bir de şapkası var.

6
00:00:18,186 --> 00:00:21,654
İşte bu ekonominin çiftçisi

7
00:00:21,654 --> 00:00:24,537
Ayrıca bir de inşaatçımız var diyelim.

8
00:00:24,537 --> 00:00:27,270
Bu ekonomide sadece iki şey üretiliyor:

9
00:00:27,270 --> 00:00:30,867
yemek ve bu inşaatçının ürettikleri.

10
00:00:30,867 --> 00:00:34,235
Ve işte bu da inşaatçımız.

11
00:00:34,235 --> 00:00:37,737
Bay İnşaatçı.

12
00:00:37,737 --> 00:00:42,173
Ve diyelim ki, yapacağımız derse uysun diye

13
00:00:42,173 --> 00:00:45,140
bu ekonomi için bir sabit yaratalım.

14
00:00:45,140 --> 00:00:48,124
Bu ikiliden birisi fazladan 1 dolara sahip olduğunda

15
00:00:48,124 --> 00:00:50,992
bunun %60'ını harcamaya ayırsın.

16
00:00:50,992 --> 00:00:55,236
Ve şimdi bunu anlatmanın resmi yolu olan bir kelime söyleyeceğim

17
00:00:55,236 --> 00:00:58,322
Bu ekonomide "marjinal tüketim eğilimi"

18
00:00:58,322 --> 00:01:07,883
"marjinal" "tüketim" "eğilimi"

19
00:01:07,883 --> 00:01:12,956
ve parantez içinde de yaygın kısaltması MPC.

20
00:01:12,956 --> 00:01:19,157
Bu %60 ya da 0.6'ya eşittir.

21
00:01:19,157 --> 00:01:23,226
Bunun anlamı, bu ekonomide herhangi biri, herhangi bir şekilde

22
00:01:23,226 --> 00:01:28,957
bir dolar kazanırsa, bunun 0.6'sını ya da başka bir deyişle %60'ını harcayacaktır.

23
00:01:28,957 --> 00:01:32,552
Mesela inşaatçımız bir anda bir dolara sahip olursa

24
00:01:32,552 --> 00:01:34,844
başka şeylere 60 sent harcayacaktır.

25
00:01:34,844 --> 00:01:37,219
Tabi bizim örneğimizde harcayabileceği tek yer çiftçi.

26
00:01:37,219 --> 00:01:39,053
Aynı şekilde çiftçi bir dolar kazanırsa,

27
00:01:39,053 --> 00:01:41,514
bunun %60'ını, yani 60 senti

28
00:01:41,514 --> 00:01:43,543
inşaatçıda harcayacaktır.

29
00:01:43,543 --> 00:01:46,498
Bu önkabulu aldığımızda bu ekonomide olacakları düşünelim.

30
00:01:46,498 --> 00:01:49,807
Bir anda içlerinden biri harcamalarını artırmaya karar versin.

31
00:01:49,807 --> 00:01:52,555
O ana kadar mutlu mesut yaşıyorlardı,

32
00:01:52,555 --> 00:01:54,467
ekonomi sabitti.

33
00:01:54,544 --> 00:01:57,809
Ama çiftçi bir gün bir çekmecede varlığını unuttuğu,

34
00:01:57,809 --> 00:02:00,423
içinde para biriktirdiği bir çorap bulsun.

35
00:02:00,423 --> 00:02:03,146
Bu adada kullandıkları para biriminden olsun.

36
00:02:03,146 --> 00:02:07,249
Belki adaya düştüklerinde yanlarında bir miktar para vardı,

37
00:02:07,249 --> 00:02:09,572
ve bu para birimi de dolar olsun.

38
00:02:09,572 --> 00:02:15,792
Çiftçi de bu çorabın içinde büyük miktarda dolar bulsun.

39
00:02:15,792 --> 00:02:20,225
"1000 dolarımı harcamalıyım, binalarımı tamir ettiririm." der.

40
00:02:20,225 --> 00:02:25,223
Böylece harcamalarda bir artış yaşanır.

41
00:02:25,223 --> 00:02:32,239
Çiftçi "1000 dolarımı inşaatçıya vererek harcayacağım" der.

42
00:02:32,239 --> 00:02:37,071
İnşaatçı da der ki "Vay canına, 1000 dolarım oldu,

43
00:02:37,071 --> 00:02:41,340
marjinal tüketim eğilimim %60, yani 0.6 olduğuna göre,

44
00:02:41,340 --> 00:02:44,820
bunun %60'ını harcayacağım."

45
00:02:44,820 --> 00:02:48,218
Tabi harcayabileceği tek yer çiftlik olduğundan

46
00:02:48,218 --> 00:02:56,168
1000 doların %60'ını, yani 600 doları

47
00:02:56,168 --> 00:02:58,439
çiftçiye ödeyecek.

48
00:02:58,439 --> 00:03:00,522
Çiftçi de bu sefer:

49
00:03:00,522 --> 00:03:03,257
"Vay canına,az önce 1000 dolar harcadım ama,

50
00:03:03,257 --> 00:03:05,742
herhalde ekonomi iyiye gidiyor ki inşaatçı da

51
00:03:05,742 --> 00:03:09,155
benimle 600 dolarlık fazladan alışveriş yaptı."

52
00:03:09,155 --> 00:03:11,524
"Şimdi fazladan 600 dolarım var ve,

53
00:03:11,524 --> 00:03:16,042
marjinal tüketme eğilimim %60 olduğuna göre

54
00:03:16,042 --> 00:03:19,977
bu 600 doların %60'ını harcayacağım."

55
00:03:19,977 --> 00:03:34,604
Böylece 1000'in %60'ı çarpı 0.6

56
00:03:34,604 --> 00:03:38,493
başka bir deyişle 600'ün %60'ı

57
00:03:38,493 --> 00:03:41,075
bu da, 360 dolar eder.

58
00:03:41,075 --> 00:03:43,223
İnşaatçı da bu sefer,

59
00:03:43,223 --> 00:03:47,358
"Vay, 600 dolar harcamıştım, ama 360 dolar fazladan kazandım.

60
00:03:47,358 --> 00:03:51,852
marjinal tüketme eğilimim 0.6 olduğuna göre

61
00:03:51,852 --> 00:03:54,673
kazandığımın %60'ını harcayacağım."

62
00:03:54,673 --> 00:03:59,184
Böylece ekstradan bu 360 doların %60'ını harcar.

63
00:03:59,184 --> 00:04:01,577
Bunun %60'ı da

64
00:04:01,577 --> 00:04:04,000
0.6 çarpı geri kalan her şeydir.

65
00:04:04,000 --> 00:04:16,191
Yani 0.6 x (0.6 x 0.6 x 1000 dolar)

66
00:04:16,191 --> 00:04:21,024
Buradaki sayı 360 doların %60'ına eşit olacak.

67
00:04:21,024 --> 00:04:28,942
Bunu hesaplamak için bir hesap makinesi alalım.

68
00:04:28,942 --> 00:04:36,142
0.6 üzeri 3 desek de olur

69
00:04:36,142 --> 00:04:41,494
bunu 1000'le çarpacağız.

70
00:04:41,494 --> 00:04:44,419
Sonuç 216 dolar.

71
00:04:44,419 --> 00:04:48,350
Yani inşaatçı çiftçiye 216 dolar daha ödeyecek.

72
00:04:48,350 --> 00:04:50,538
Ve çiftçi diyecek ki:

73
00:04:50,538 --> 00:04:52,902
"Bunun %60'ını harcayacağım."

74
00:04:52,902 --> 00:04:55,669
Sanırım bunun nereye gittiğini görebiliyorsunuz.

75
00:04:55,669 --> 00:04:59,823
Bunun %60'ı demek, şu miktarı bir kez daha 0.6 ile çarpmak demek.

76
00:04:59,823 --> 00:05:02,390
Yani 0.6 çarpı bu

77
00:05:02,390 --> 00:05:11,060
bu da 0.6 x 0.6 üzeri 3, yani 0.6 üzeri 4

78
00:05:11,060 --> 00:05:18,258
çarpı 1000, ki bu da 216'nın %60'ı demek oluyor.

79
00:05:18,258 --> 00:05:21,792
Bunu da hesaplayalım

80
00:05:21,792 --> 00:05:24,691
130 dolar ediyor.

81
00:05:24,691 --> 00:05:27,238
129.6 dolar olacak.

82
00:05:27,238 --> 00:05:29,971
İnşaatçı bunun üzerine, "Ne güzel, fazladan 129.6 dolarım daha oldu.

83
00:05:29,971 --> 00:05:32,437
Bunun da %60ını harcayayım."

84
00:05:32,437 --> 00:05:34,710
ve bu böyle sürüp gidecek.

85
00:05:34,710 --> 00:05:37,593
Bu duruma baktığımızda

86
00:05:37,593 --> 00:05:40,491
en baştaki 1000 dolarlık harcama artışının

87
00:05:40,491 --> 00:05:44,187
bu ekonomiye fazladan ne kadar üretim ve harcama kattığına bakalım.

88
00:05:44,187 --> 00:05:46,494
Bunu anlamak için:

89
00:05:46,494 --> 00:05:56,851
Toplam, burada toplam GSYİH, toplam çıktı, toplam gelir, toplam harcama

90
00:05:56,851 --> 00:06:00,090
gibi düşünülebilir. Bunların hepsi bakış açılarıdır.

91
00:06:00,090 --> 00:06:03,128
Ekonomi çok döngüsel bir olgu olduğundan, birinin harcaması

92
00:06:03,128 --> 00:06:05,572
bir diğerinin geliri olabilir.

93
00:06:05,572 --> 00:06:07,704
Ama şimdi toplam çıktı diyebiliriz.

94
00:06:07,704 --> 00:06:10,239
Kullanılan para birimi cinsinden toplam çıktı.

95
00:06:10,239 --> 00:06:12,456
Burada para birimi dolar.

96
00:06:12,456 --> 00:06:17,894
Bu değer, baştaki ilk 1000 dolar,

97
00:06:17,894 --> 00:06:22,805
artı bu ilk 600 dolarlık harcama,

98
00:06:22,805 --> 00:06:27,592
yani 0.6 çarpı 1000

99
00:06:27,592 --> 00:06:29,641
artı

100
00:06:29,641 --> 00:06:40,004
bu üçüncü harcama, yani 0.6'nın karesi çarpı 1000

101
00:06:40,004 --> 00:06:45,118
artı dördüncü harcama, yani üçüncü harcamanın %60'ı

102
00:06:45,118 --> 00:06:54,268
bu da 0.6 üzeri 3 çarpı 1000

103
00:06:54,268 --> 00:07:01,258
ve bizim geldiğimiz son nokta, dördüncü harcama,

104
00:07:01,258 --> 00:07:07,186
artı 0.6 üzeri 4 x 1000.

105
00:07:07,186 --> 00:07:10,343
Ve bu sonsuza kadar böyle gidecektir.

106
00:07:10,343 --> 00:07:14,971
Yani buna 0.6 üzeri 5 x 1000 de eklenebilir.

107
00:07:14,971 --> 00:07:18,341
Bu devam ettirilebilir.

108
00:07:18,341 --> 00:07:20,955
Burada matematiğin büyüleyici yanlarından birini görüyoruz.

109
00:07:20,955 --> 00:07:23,158
Belki sonraki videoda bunu tekrar kanıtlarım,

110
00:07:23,158 --> 00:07:25,774
bunu başka yerlerde kanıtlamıştım.

111
00:07:25,774 --> 00:07:28,093
Bu büyüleyici durum,

112
00:07:28,093 --> 00:07:30,694
1000'in önündeki bu katsayı 1'den küçük olduğu için,

113
00:07:30,694 --> 00:07:33,458
sonsuz sayıda böyle elemanların toplamı,

114
00:07:33,458 --> 00:07:35,886
aslında sonlu bir değer haline geliyor.

115
00:07:35,886 --> 00:07:38,722
Bunu basitleştirmek için,

116
00:07:38,722 --> 00:07:41,071
Şu gördüğünüz ilk değerin ortaya çıkardığı

117
00:07:41,071 --> 00:07:43,428
toplam çıktıyı bulmak için, 1000 parantezine alabiliriz.

118
00:07:43,428 --> 00:07:46,703
1000 parantezine aldığımızda, elimizde

119
00:07:46,703 --> 00:08:01,758
1 + 0.6 + 0.6 kare + 0.6 küp + 0.6 üzeri dört

120
00:08:01,758 --> 00:08:04,803
ve böyle sürüp giden bir değer kalır.

121
00:08:04,803 --> 00:08:07,140
Belki önümüzdeki videoda eğlencesine bunun kanıtını yaparım.

122
00:08:07,140 --> 00:08:09,920
Ama şu gördüğünüz sonsuz sayıda terimin toplamı

123
00:08:09,920 --> 00:08:13,390
bu bir geometrik seridir

124
00:08:13,390 --> 00:08:17,023
ve bu da şu değere sadeleşecek, yeşille yazıyorum:

125
00:08:17,023 --> 00:08:20,737
1 / 1 - 0.6

126
00:08:20,737 --> 00:08:23,611
yani şurada gördüğünüz neyse

127
00:08:23,611 --> 00:08:26,674
1 / 1 - o değer olacaktır.

128
00:08:26,674 --> 00:08:34,020
Bu durumda bu değer 1/0.4 e eşit olacaktır.

129
00:08:34,020 --> 00:08:36,669
0.4 = 2/5 olduğuna göre

130
00:08:36,669 --> 00:08:39,286
1 / (2/5)

131
00:08:39,286 --> 00:08:42,020
yani 5/2, olacaktır bu değer.

132
00:08:42,020 --> 00:08:51,537
Toplam çıktı ise 1000 * 5/2

133
00:08:51,537 --> 00:08:54,609
Yani 1000 * 2.5

134
00:08:54,609 --> 00:08:57,295
yani 2500 olacaktır.

135
00:08:57,295 --> 00:08:59,707
Burada gördüğümüz iki ilgi çekici durum var.

136
00:08:59,707 --> 00:09:02,395
Birincisi, insalar ek gelir elde ettiklerinde

137
00:09:02,395 --> 00:09:04,610
Bunun bir kısmını harcayacaklardır.

138
00:09:04,610 --> 00:09:07,320
Burada marjinal tüketme eğilimi devreye girer.

139
00:09:07,320 --> 00:09:09,287
Ve bu değerin lineer olduğunu,

140
00:09:09,287 --> 00:09:11,341
yani insanlara ne kadar verirseniz verin aynı oranda

141
00:09:11,341 --> 00:09:13,079
harcayacaklarını kabul ediyoruz.

142
00:09:13,079 --> 00:09:15,403
Ve bu orandan yola çıkarak,

143
00:09:15,403 --> 00:09:19,560
Ekonomide para sürekli bu oranla çarpılarak döneceğinden

144
00:09:19,560 --> 00:09:23,424
çarpan etkisi dediğimiz fikir gündeme gelir.

145
00:09:23,424 --> 00:09:25,874
Bu paranın bir oranı harcanır, sonra kalanın bir oranı harcanır,

146
00:09:25,874 --> 00:09:27,787
ve en son yaptığımız,

147
00:09:27,787 --> 00:09:29,592
bu 1000'in en son olarak 2.5 ile çarpıldığını görürüz.

148
00:09:29,592 --> 00:09:31,595
Bu 2.5 değeri tamamen

149
00:09:31,595 --> 00:09:33,608
marjinal tüketme eğilimi değerinin bir fonksiyonudur.

150
00:09:33,608 --> 00:09:36,743
Yani marjinal tüketme eğilimi her ne ise,

151
00:09:36,743 --> 00:09:42,476
Bu da çarpan değerini belirler.

152
00:09:42,476 --> 00:09:44,574
Çarpan değerinin belirttiği,

153
00:09:44,574 --> 00:09:46,675
eğer siz ekstradan 1 dolar harcarsanız,

154
00:09:46,675 --> 00:09:49,022
elde olan marjinal tüketme eğilimine göre

155
00:09:49,022 --> 99:59:59,999
toplam çıktının kaç dolar artacağıdır.