0:00:00.000,0:00:02.966
Basitleştirilmiş senaryolar kullanma huyuma uygun olarak

0:00:02.966,0:00:06.106
sadece 2 oyuncusu olan bir piyasa düşünelim.

0:00:06.106,0:00:09.922
İşte burada Bay Çiftçi var.

0:00:09.922,0:00:14.959
Şöyle de bir bıyığı var.

0:00:14.959,0:00:18.186
Bay Çiftçi'nin bir de şapkası var.

0:00:18.186,0:00:21.654
İşte bu ekonominin çiftçisi

0:00:21.654,0:00:24.537
Ayrıca bir de inşaatçımız var diyelim.

0:00:24.537,0:00:27.270
Bu ekonomide sadece iki şey üretiliyor:

0:00:27.270,0:00:30.867
yemek ve bu inşaatçının ürettikleri.

0:00:30.867,0:00:34.235
Ve işte bu da inşaatçımız.

0:00:34.235,0:00:37.737
Bay İnşaatçı.

0:00:37.737,0:00:42.173
Ve diyelim ki, yapacağımız derse uysun diye

0:00:42.173,0:00:45.140
bu ekonomi için bir sabit yaratalım.

0:00:45.140,0:00:48.124
Bu ikiliden birisi fazladan 1 dolara sahip olduğunda

0:00:48.124,0:00:50.992
bunun %60'ını harcamaya ayırsın.

0:00:50.992,0:00:55.236
Ve şimdi bunu anlatmanın resmi yolu olan bir kelime söyleyeceğim

0:00:55.236,0:00:58.322
Bu ekonomide "marjinal tüketim eğilimi"

0:00:58.322,0:01:07.883
"marjinal" "tüketim" "eğilimi"

0:01:07.883,0:01:12.956
ve parantez içinde de yaygın kısaltması MPC.

0:01:12.956,0:01:19.157
Bu %60 ya da 0.6'ya eşittir.

0:01:19.157,0:01:23.226
Bunun anlamı, bu ekonomide herhangi biri, herhangi bir şekilde

0:01:23.226,0:01:28.957
bir dolar kazanırsa, bunun 0.6'sını ya da başka bir deyişle %60'ını harcayacaktır.

0:01:28.957,0:01:32.552
Mesela inşaatçımız bir anda bir dolara sahip olursa

0:01:32.552,0:01:34.844
başka şeylere 60 sent harcayacaktır.

0:01:34.844,0:01:37.219
Tabi bizim örneğimizde harcayabileceği tek yer çiftçi.

0:01:37.219,0:01:39.053
Aynı şekilde çiftçi bir dolar kazanırsa,

0:01:39.053,0:01:41.514
bunun %60'ını, yani 60 senti

0:01:41.514,0:01:43.543
inşaatçıda harcayacaktır.

0:01:43.543,0:01:46.498
Bu önkabulu aldığımızda bu ekonomide olacakları düşünelim.

0:01:46.498,0:01:49.807
Bir anda içlerinden biri harcamalarını artırmaya karar versin.

0:01:49.807,0:01:52.555
O ana kadar mutlu mesut yaşıyorlardı,

0:01:52.555,0:01:54.467
ekonomi sabitti.

0:01:54.544,0:01:57.809
Ama çiftçi bir gün bir çekmecede varlığını unuttuğu,

0:01:57.809,0:02:00.423
içinde para biriktirdiği bir çorap bulsun.

0:02:00.423,0:02:03.146
Bu adada kullandıkları para biriminden olsun.

0:02:03.146,0:02:07.249
Belki adaya düştüklerinde yanlarında bir miktar para vardı,

0:02:07.249,0:02:09.572
ve bu para birimi de dolar olsun.

0:02:09.572,0:02:15.792
Çiftçi de bu çorabın içinde büyük miktarda dolar bulsun.

0:02:15.792,0:02:20.225
"1000 dolarımı harcamalıyım, binalarımı tamir ettiririm." der.

0:02:20.225,0:02:25.223
Böylece harcamalarda bir artış yaşanır.

0:02:25.223,0:02:32.239
Çiftçi "1000 dolarımı inşaatçıya vererek harcayacağım" der.

0:02:32.239,0:02:37.071
İnşaatçı da der ki "Vay canına, 1000 dolarım oldu,

0:02:37.071,0:02:41.340
marjinal tüketim eğilimim %60, yani 0.6 olduğuna göre,

0:02:41.340,0:02:44.820
bunun %60'ını harcayacağım."

0:02:44.820,0:02:48.218
Tabi harcayabileceği tek yer çiftlik olduğundan

0:02:48.218,0:02:56.168
1000 doların %60'ını, yani 600 doları

0:02:56.168,0:02:58.439
çiftçiye ödeyecek.

0:02:58.439,0:03:00.522
Çiftçi de bu sefer:

0:03:00.522,0:03:03.257
"Vay canına,az önce 1000 dolar harcadım ama,

0:03:03.257,0:03:05.742
herhalde ekonomi iyiye gidiyor ki inşaatçı da

0:03:05.742,0:03:09.155
benimle 600 dolarlık fazladan alışveriş yaptı."

0:03:09.155,0:03:11.524
"Şimdi fazladan 600 dolarım var ve,

0:03:11.524,0:03:16.042
marjinal tüketme eğilimim %60 olduğuna göre

0:03:16.042,0:03:19.977
bu 600 doların %60'ını harcayacağım."

0:03:19.977,0:03:34.604
Böylece 1000'in %60'ı çarpı 0.6

0:03:34.604,0:03:38.493
başka bir deyişle 600'ün %60'ı

0:03:38.493,0:03:41.075
bu da, 360 dolar eder.

0:03:41.075,0:03:43.223
İnşaatçı da bu sefer,

0:03:43.223,0:03:47.358
"Vay, 600 dolar harcamıştım, ama 360 dolar fazladan kazandım.

0:03:47.358,0:03:51.852
marjinal tüketme eğilimim 0.6 olduğuna göre

0:03:51.852,0:03:54.673
kazandığımın %60'ını harcayacağım."

0:03:54.673,0:03:59.184
Böylece ekstradan bu 360 doların %60'ını harcar.

0:03:59.184,0:04:01.577
Bunun %60'ı da

0:04:01.577,0:04:04.000
0.6 çarpı geri kalan her şeydir.

0:04:04.000,0:04:16.191
Yani 0.6 x (0.6 x 0.6 x 1000 dolar)

0:04:16.191,0:04:21.024
Buradaki sayı 360 doların %60'ına eşit olacak.

0:04:21.024,0:04:28.942
Bunu hesaplamak için bir hesap makinesi alalım.

0:04:28.942,0:04:36.142
0.6 üzeri 3 desek de olur

0:04:36.142,0:04:41.494
bunu 1000'le çarpacağız.

0:04:41.494,0:04:44.419
Sonuç 216 dolar.

0:04:44.419,0:04:48.350
Yani inşaatçı çiftçiye 216 dolar daha ödeyecek.

0:04:48.350,0:04:50.538
Ve çiftçi diyecek ki:

0:04:50.538,0:04:52.902
"Bunun %60'ını harcayacağım."

0:04:52.902,0:04:55.669
Sanırım bunun nereye gittiğini görebiliyorsunuz.

0:04:55.669,0:04:59.823
Bunun %60'ı demek, şu miktarı bir kez daha 0.6 ile çarpmak demek.

0:04:59.823,0:05:02.390
Yani 0.6 çarpı bu

0:05:02.390,0:05:11.060
bu da 0.6 x 0.6 üzeri 3, yani 0.6 üzeri 4

0:05:11.060,0:05:18.258
çarpı 1000, ki bu da 216'nın %60'ı demek oluyor.

0:05:18.258,0:05:21.792
Bunu da hesaplayalım

0:05:21.792,0:05:24.691
130 dolar ediyor.

0:05:24.691,0:05:27.238
129.6 dolar olacak.

0:05:27.238,0:05:29.971
İnşaatçı bunun üzerine, "Ne güzel, fazladan 129.6 dolarım daha oldu.

0:05:29.971,0:05:32.437
Bunun da %60ını harcayayım."

0:05:32.437,0:05:34.710
ve bu böyle sürüp gidecek.

0:05:34.710,0:05:37.593
Bu duruma baktığımızda

0:05:37.593,0:05:40.491
en baştaki 1000 dolarlık harcama artışının

0:05:40.491,0:05:44.187
bu ekonomiye fazladan ne kadar üretim ve harcama kattığına bakalım.

0:05:44.187,0:05:46.494
Bunu anlamak için:

0:05:46.494,0:05:56.851
Toplam, burada toplam GSYİH, toplam çıktı, toplam gelir, toplam harcama

0:05:56.851,0:06:00.090
gibi düşünülebilir. Bunların hepsi bakış açılarıdır.

0:06:00.090,0:06:03.128
Ekonomi çok döngüsel bir olgu olduğundan, birinin harcaması

0:06:03.128,0:06:05.572
bir diğerinin geliri olabilir.

0:06:05.572,0:06:07.704
Ama şimdi toplam çıktı diyebiliriz.

0:06:07.704,0:06:10.239
Kullanılan para birimi cinsinden toplam çıktı.

0:06:10.239,0:06:12.456
Burada para birimi dolar.

0:06:12.456,0:06:17.894
Bu değer, baştaki ilk 1000 dolar,

0:06:17.894,0:06:22.805
artı bu ilk 600 dolarlık harcama,

0:06:22.805,0:06:27.592
yani 0.6 çarpı 1000

0:06:27.592,0:06:29.641
artı

0:06:29.641,0:06:40.004
bu üçüncü harcama, yani 0.6'nın karesi çarpı 1000

0:06:40.004,0:06:45.118
artı dördüncü harcama, yani üçüncü harcamanın %60'ı

0:06:45.118,0:06:54.268
bu da 0.6 üzeri 3 çarpı 1000

0:06:54.268,0:07:01.258
ve bizim geldiğimiz son nokta, dördüncü harcama,

0:07:01.258,0:07:07.186
artı 0.6 üzeri 4 x 1000.

0:07:07.186,0:07:10.343
Ve bu sonsuza kadar böyle gidecektir.

0:07:10.343,0:07:14.971
Yani buna 0.6 üzeri 5 x 1000 de eklenebilir.

0:07:14.971,0:07:18.341
Bu devam ettirilebilir.

0:07:18.341,0:07:20.955
Burada matematiğin büyüleyici yanlarından birini görüyoruz.

0:07:20.955,0:07:23.158
Belki sonraki videoda bunu tekrar kanıtlarım,

0:07:23.158,0:07:25.774
bunu başka yerlerde kanıtlamıştım.

0:07:25.774,0:07:28.093
Bu büyüleyici durum,

0:07:28.093,0:07:30.694
1000'in önündeki bu katsayı 1'den küçük olduğu için,

0:07:30.694,0:07:33.458
sonsuz sayıda böyle elemanların toplamı,

0:07:33.458,0:07:35.886
aslında sonlu bir değer haline geliyor.

0:07:35.886,0:07:38.722
Bunu basitleştirmek için,

0:07:38.722,0:07:41.071
Şu gördüğünüz ilk değerin ortaya çıkardığı

0:07:41.071,0:07:43.428
toplam çıktıyı bulmak için, 1000 parantezine alabiliriz.

0:07:43.428,0:07:46.703
1000 parantezine aldığımızda, elimizde

0:07:46.703,0:08:01.758
1 + 0.6 + 0.6 kare + 0.6 küp + 0.6 üzeri dört

0:08:01.758,0:08:04.803
ve böyle sürüp giden bir değer kalır.

0:08:04.803,0:08:07.140
Belki önümüzdeki videoda eğlencesine bunun kanıtını yaparım.

0:08:07.140,0:08:09.920
Ama şu gördüğünüz sonsuz sayıda terimin toplamı

0:08:09.920,0:08:13.390
bu bir geometrik seridir

0:08:13.390,0:08:17.023
ve bu da şu değere sadeleşecek, yeşille yazıyorum:

0:08:17.023,0:08:20.737
1 / 1 - 0.6

0:08:20.737,0:08:23.611
yani şurada gördüğünüz neyse

0:08:23.611,0:08:26.674
1 / 1 - o değer olacaktır.

0:08:26.674,0:08:34.020
Bu durumda bu değer 1/0.4 e eşit olacaktır.

0:08:34.020,0:08:36.669
0.4 = 2/5 olduğuna göre

0:08:36.669,0:08:39.286
1 / (2/5)

0:08:39.286,0:08:42.020
yani 5/2, olacaktır bu değer.

0:08:42.020,0:08:51.537
Toplam çıktı ise 1000 * 5/2

0:08:51.537,0:08:54.609
Yani 1000 * 2.5

0:08:54.609,0:08:57.295
yani 2500 olacaktır.

0:08:57.295,0:08:59.707
Burada gördüğümüz iki ilgi çekici durum var.

0:08:59.707,0:09:02.395
Birincisi, insalar ek gelir elde ettiklerinde

0:09:02.395,0:09:04.610
Bunun bir kısmını harcayacaklardır.

0:09:04.610,0:09:07.320
Burada marjinal tüketme eğilimi devreye girer.

0:09:07.320,0:09:09.287
Ve bu değerin lineer olduğunu,

0:09:09.287,0:09:11.341
yani insanlara ne kadar verirseniz verin aynı oranda

0:09:11.341,0:09:13.079
harcayacaklarını kabul ediyoruz.

0:09:13.079,0:09:15.403
Ve bu orandan yola çıkarak,

0:09:15.403,0:09:19.560
Ekonomide para sürekli bu oranla çarpılarak döneceğinden

0:09:19.560,0:09:23.424
çarpan etkisi dediğimiz fikir gündeme gelir.

0:09:23.424,0:09:25.874
Bu paranın bir oranı harcanır, sonra kalanın bir oranı harcanır,

0:09:25.874,0:09:27.787
ve en son yaptığımız,

0:09:27.787,0:09:29.592
bu 1000'in en son olarak 2.5 ile çarpıldığını görürüz.

0:09:29.592,0:09:31.595
Bu 2.5 değeri tamamen

0:09:31.595,0:09:33.608
marjinal tüketme eğilimi değerinin bir fonksiyonudur.

0:09:33.608,0:09:36.743
Yani marjinal tüketme eğilimi her ne ise,

0:09:36.743,0:09:42.476
Bu da çarpan değerini belirler.

0:09:42.476,0:09:44.574
Çarpan değerinin belirttiği,

0:09:44.574,0:09:46.675
eğer siz ekstradan 1 dolar harcarsanız,

0:09:46.675,0:09:49.022
elde olan marjinal tüketme eğilimine göre

0:09:49.022,9:59:59.000
toplam çıktının kaç dolar artacağıdır.