WEBVTT

00:00:00.205 --> 00:00:03.524
Size tüm insanlığın elele, 
çok üstün ve mükemmel bir

00:00:03.524 --> 00:00:06.836
bakteriyel hastalık geliştirdiğini söyleseydik, 
nasıl tepki verirdiniz?

00:00:07.356 --> 00:00:10.168
Yüzlerce milyon insanı öldürebilecek 
bir bakteriyel hastalık?

00:00:10.628 --> 00:00:13.021
Şu anda olan olay da bu.

00:00:13.621 --> 00:00:16.725
Şu anda bir mükemmel bakteriyel hastalık 
yaratma sürecindeyiz.

00:00:26.207 --> 00:00:29.213
Bakteriler bu gezegendeki en eski canlılardandır.

00:00:29.613 --> 00:00:33.205
Hala en küçük canlılar olarak kabul ettiğimiz, 
hayatta kalma ustalarıdırlar.

00:00:33.205 --> 00:00:34.924
Ve etrafımızda heryerde bulunuyorlar.

00:00:35.674 --> 00:00:37.852
Pek çok bakteri bizim için zararsızdır.

00:00:37.852 --> 00:00:41.608
Vücudunuz trilyonlarca bakteriye ev sahipliği yapıyor 
ve bakteriler sizin hayatta kalmanıza yardımcı oluyor.

00:00:41.808 --> 00:00:45.080
Ancak diğer bakteriler vücudunuzu ele geçirebilir, 
hızlıca yayılabilir ve sizi öldürebilir.

00:00:45.770 --> 00:00:49.146
Eskiden, bakteriyel hastalıklar nedeni ile 
milyonlarca insan ölüyordu.

00:00:49.316 --> 00:00:52.490
Ta ki, üstün bir silah geliştirilene kadar:
Antibiyotikler.

00:00:53.050 --> 00:00:56.352
Antibiyotikler, aşılar ile birlikte 
tıp bilimini kökten değiştirdi

00:00:56.352 --> 00:00:58.244
ve milyonlarca hayat kurtardı.

00:00:58.774 --> 00:01:02.856
Antibiyotikler, dirençsiz bakterilerin çok büyük bir kısmını 
oldukça hızlı öldürür,

00:01:02.856 --> 00:01:04.637
geriye sadece ufak bir grup hayatta kalır.

00:01:04.757 --> 00:01:07.078
Kalan bakterileri de vücudun bağışıklık sistemi halleder.

00:01:07.668 --> 00:01:09.538
Antibiyotikler bunu nasıl yapar?

00:01:09.958 --> 00:01:12.548
Bakterileri, hayatta kalmasını sağlayan 
binlerce işlem yapan

00:01:12.548 --> 00:01:16.725
çok komplike bir makina olarak düşünün.

00:01:17.365 --> 00:01:19.852
Antibiyotikler bu komplike makinanın işleyişini durdurur.

00:01:19.852 --> 00:01:22.487
Örneğin metabolizmalarını karıştırır,

00:01:22.487 --> 00:01:26.055
büyümelerini engelleyerek, daha az zararlı 
tehditler olmalarını sağlarlar.

00:01:26.695 --> 00:01:30.276
Diğer antibiyotikler DNA'ya saldırarak 
çoğalmasını engellerler.

00:01:30.276 --> 00:01:33.434
Bu da bakterinin üremesini durdurup, 
sonunda ölmesini sağlar.

00:01:34.084 --> 00:01:37.383
Veya basitçe bakterinin dış katmanlarını parçalayarak,

00:01:37.383 --> 00:01:40.050
içindekilerin dışarı dökülmesini 
ve hızlıca ölmelerini sağlarlar.

00:01:40.690 --> 00:01:43.232
Tüm bunları, vücut hücrelerini rahatsız etmeden yaparlar.

00:01:43.942 --> 00:01:47.546
Ancak şimdi, evrim bazı işleri karmaşıklaştırmakta.

00:01:47.786 --> 00:01:52.453
Tamamen gelişi güzel şans sayesinde, 
vücudumuzu istila eden küçük bir grup bakteri

00:01:52.453 --> 00:01:55.214
kendilerini korumak için evrim geçirmiş olabilir. 
[Ben seçilmiş kişiyim]

00:01:55.534 --> 00:01:57.791
Örneğin, antibiyotikleri durdurarak ve

00:01:57.791 --> 00:02:00.305
molekülleri değiştirerek zararsız hale getirmek gibi

00:02:00.875 --> 00:02:04.647
Veya daha fazla zarar vermeden önce 
antibiyotikleri dışarı atacak

00:02:04.647 --> 00:02:06.231
pompalara daha fazla enerji harcayarak.

00:02:06.691 --> 00:02:09.080
Birkaç dirençli bakteri büyük bir sorun değildir,

00:02:09.080 --> 00:02:11.487
çünkü bağışıklık sistemi bunlarla başa çıkabilir.

00:02:11.987 --> 00:02:14.923
Ancak kurtulabilirlerse, bu dirençlerini yayabilirler.

00:02:15.793 --> 00:02:17.587
Bir bakteri nasıl direncini yayar?

00:02:18.247 --> 00:02:21.000
Öncelikle, bakteri iki tip DNA taşır,

00:02:21.000 --> 00:02:24.680
Kromozom ile küçük halkasal, serbestçe dolaşan 
parçalar olan plazmitler.

00:02:25.370 --> 00:02:28.244
Bakteriler birbirlerine sarılarak 
bu plazmitleri birbirlerine aktarabilir,

00:02:28.244 --> 00:02:30.246
ve yararlı özellikierini birbirlerine geçirebilirler.

00:02:30.816 --> 00:02:33.985
Bu sayede dirençlerini, 
geniş bir gruba hızlıca yayabilirler.

00:02:34.395 --> 00:02:38.264
Veya, değişim denilen bir işlem ile, 
bakteriler, ölü bakterilerin atıklarını

00:02:38.264 --> 00:02:40.016
ve beraberinde DNA'larını da alabilirler.

00:02:40.586 --> 00:02:43.121
Bu değişim işlemi farklı tür bakteriler 
arasında da oluşabilir

00:02:43.121 --> 00:02:48.204
ve bu işlem pek çok antibiyotiğe dirençli 
mükemmel bakterilerin oluşmasına neden olabilir.

00:02:48.954 --> 00:02:51.863
Dünyada pek çok mükemmel bakteri halen bulunuyor.

00:02:52.243 --> 00:02:55.261
Özellikle hastaneler, üremeleri için çok uygun ortamlardır.

00:02:55.841 --> 00:02:57.725
İnsanlık, kısa süreli bir hafızaya sahip

00:02:58.235 --> 00:03:01.341
Antibiyotik öncesi çağların dehşetleri unutuldu.

00:03:01.731 --> 00:03:05.072
Bugün, biz bu güçlü ilacı yenilikçi bir bilim ürünü olarak değil

00:03:05.072 --> 00:03:08.483
basitçe alınıp satılan bir ticaret ürünü olarak görüyoruz.

00:03:09.103 --> 00:03:11.058
Bu da bizi garip bir kopukluğa sürüklüyor:

00:03:11.058 --> 00:03:13.673
Gelişen ülkelerde halen yüzlerce milyon insan

00:03:13.673 --> 00:03:15.789
antibiyotiklere ulaşamıyor,

00:03:15.789 --> 00:03:19.680
dünyanın diğer kısımlarındaysa, 
antibiyotikler serbestçe

00:03:19.680 --> 00:03:21.228
ve dikkatsizce kullanılıyor

00:03:21.888 --> 00:03:24.167
Antibiyotikler, en son çare olarak 
kullanılacak ilaçlar olmalı,

00:03:24.217 --> 00:03:27.013
soğuk algınlığınız sinir bozucu olduğu için alınmamalı.

00:03:27.713 --> 00:03:31.704
Diğer bir ciddi sorun ise 
antibiyotiklerin et üretiminde kullanılması.

00:03:32.204 --> 00:03:34.524
Herhangi bir zamanda, insanlık elinde

00:03:34.624 --> 00:03:37.930
20 ila 30 milyon canlı hayvan bulunduruyor.

00:03:38.430 --> 00:03:41.773
Daha ucuz et üretmek için, 
pek çok hayvan çok kötü koşullarda,

00:03:41.773 --> 00:03:45.307
dar ve hijyenik olmayan alanlarda tutuluyor,

00:03:45.307 --> 00:03:47.592
ve bu alanlar hastalıkların yayılması için 
çok uygun yerler.

00:03:49.062 --> 00:03:52.933
Bu sebeple, pek çok hayvan, 
bakterileri öldürmek ve hasta olmalarını engellemek için

00:03:52.933 --> 00:03:54.759
antibiyotikler ile besleniyor.

00:03:54.939 --> 00:03:56.961
Çünkü bir hamburger 3 TL olmak zorunda.

00:03:57.611 --> 00:03:59.929
Beklenildiği gibi, bu sistemin bir sonucu olarak

00:03:59.929 --> 00:04:02.117
antibiyotiklere dirençli olan

00:04:02.117 --> 00:04:04.305
çok ama çok daha fazla bakteri yarattık.

00:04:04.805 --> 00:04:07.232
Bunu engellemek için, farklı antibiyotikler kullanıyoruz

00:04:07.232 --> 00:04:08.708
ve bir gizli silahımız daha var:

00:04:09.988 --> 00:04:11.828
Özel antibiyotikler

00:04:11.848 --> 00:04:14.674
direnç gösteren bakterileri yok etmek için kullanılıyor.

00:04:15.084 --> 00:04:19.734
Mükemmel bakterilerin oluşumunu engellemek için 
bunların kullanımında katı kurallar var.

00:04:20.214 --> 00:04:21.881
Veya biz öyle olduğunu düşündük.

00:04:22.261 --> 00:04:25.580
2015 sonlarında, Çin'den bazı korkutucu haberler geldi.

00:04:26.010 --> 00:04:28.382
En son çare olarak kullanılacak bir antibiyotik olan

00:04:28.382 --> 00:04:30.211
Colistin'e karşı dirençli bakteriler bulundu.

00:04:30.621 --> 00:04:34.350
Colistin, eski ancak karaciğere zarar verdiği için 
nadiren kullanılan bir ilaç.

NOTE Paragraph

00:04:34.720 --> 00:04:37.889
Bu sebeple Colistin'e dirençli bakteri sayısı azdı 
ve hastanelerde oluşan

00:04:37.889 --> 00:04:42.804
diğer ilaçlara karşı direnç gösteren 
kompleks bakterilere karşı

00:04:42.804 --> 00:04:46.061
savaşmak için son çare olarak kullanılıyordu.

00:04:46.651 --> 00:04:50.434
Bakterilerin Colistin'e karşı direnç göstermesi 
çok ama çok kötü bir haber.

00:04:50.824 --> 00:04:54.993
İnsanlığın son savunma noktasını da yok edip 
pek çok insanın ölmesine neden olabilir.

00:04:55.683 --> 00:04:56.701
Peki bu nasıl oldu?

00:04:57.251 --> 00:05:01.055
Yıllardır, Çin'deki domuz çiftliklerinde 
milyonlarca hayvana Colistin verildi.

00:05:01.125 --> 00:05:04.352
Dirençli bakteri oluştuktan sonra önce 
hayvandan hayvana,

00:05:04.352 --> 00:05:06.650
daha sonra da fark edilmeden insanlara yayıldı.

00:05:07.260 --> 00:05:10.928
Ortalama bir günde, dünya üzerinde 
100.000'den fazla uçuş yapılıyor,

00:05:10.928 --> 00:05:13.074
ve bir bakıma tüm insanlığı birbirine bağlıyor.

00:05:14.024 --> 00:05:17.497
Modern medeniyeti yaratarak, 
aynı zamanda çok tehlikeli

00:05:17.497 --> 00:05:19.231
bir salgının altyapısını da yarattık.

00:05:19.791 --> 00:05:21.983
Yine de henüz panik olmamıza gerek yok.

00:05:22.253 --> 00:05:26.799
Bakteriler evrim geçirir, insanlar yeni çalışmalar yapar, 
eski antibiyotikler etkisiz oldukça

00:05:26.799 --> 00:05:30.767
yeni antibiyotikler geliştirilir, 
ve teknoloji hergün ilerlemeye devam eder.

00:05:31.327 --> 00:05:34.683
Bu sorun oldukça gerçek ve ciddi, 
ancak henüz mücadele bitmekten çok uzakta.

00:05:35.163 --> 00:05:38.839
Eğer insanoğlu elindeki kartları doğru oynarsa, 
mükemmel dirençli bakteriler

00:05:38.839 --> 00:05:40.872
pek de mükemmel dirençli olmayabilir.

00:05:42.662 --> 00:05:46.021
Bu video Patreon.com'dan yapılan izleyici bağışları

00:05:46.021 --> 00:05:48.377
ve Bill & Melinda Gates Vakfı katkıları ile yapıldı.

00:05:48.817 --> 00:05:50.716
Eğer siz de bizi daha fazla video yapmamız için 
desteklemek isterseniz,

00:05:50.716 --> 00:05:54.279
Bir Kurtzgesagt posteri veya kupası alabilir 
veya Patreon'dan bağışta bulunabilirsiniz.

00:05:54.499 --> 00:05:56.162
Destekleriniz için çok teşekkür ederiz.