1
00:00:00,205 --> 00:00:03,524
Size tüm insanlığın elele, 
çok üstün ve mükemmel bir

2
00:00:03,524 --> 00:00:06,836
bakteriyel hastalık geliştirdiğini söyleseydik, 
nasıl tepki verirdiniz?

3
00:00:07,356 --> 00:00:10,168
Yüzlerce milyon insanı öldürebilecek 
bir bakteriyel hastalık?

4
00:00:10,628 --> 00:00:13,021
Şu anda olan olay da bu.

5
00:00:13,621 --> 00:00:16,725
Şu anda bir mükemmel bakteriyel hastalık 
yaratma sürecindeyiz.

6
00:00:26,207 --> 00:00:29,213
Bakteriler bu gezegendeki en eski canlılardandır.

7
00:00:29,613 --> 00:00:33,205
Hala en küçük canlılar olarak kabul ettiğimiz, 
hayatta kalma ustalarıdırlar.

8
00:00:33,205 --> 00:00:34,924
Ve etrafımızda heryerde bulunuyorlar.

9
00:00:35,674 --> 00:00:37,852
Pek çok bakteri bizim için zararsızdır.

10
00:00:37,852 --> 00:00:41,608
Vücudunuz trilyonlarca bakteriye ev sahipliği yapıyor 
ve bakteriler sizin hayatta kalmanıza yardımcı oluyor.

11
00:00:41,808 --> 00:00:45,080
Ancak diğer bakteriler vücudunuzu ele geçirebilir, 
hızlıca yayılabilir ve sizi öldürebilir.

12
00:00:45,770 --> 00:00:49,146
Eskiden, bakteriyel hastalıklar nedeni ile 
milyonlarca insan ölüyordu.

13
00:00:49,316 --> 00:00:52,490
Ta ki, üstün bir silah geliştirilene kadar:
Antibiyotikler.

14
00:00:53,050 --> 00:00:56,352
Antibiyotikler, aşılar ile birlikte 
tıp bilimini kökten değiştirdi

15
00:00:56,352 --> 00:00:58,244
ve milyonlarca hayat kurtardı.

16
00:00:58,774 --> 00:01:02,856
Antibiyotikler, dirençsiz bakterilerin çok büyük bir kısmını 
oldukça hızlı öldürür,

17
00:01:02,856 --> 00:01:04,637
geriye sadece ufak bir grup hayatta kalır.

18
00:01:04,757 --> 00:01:07,078
Kalan bakterileri de vücudun bağışıklık sistemi halleder.

19
00:01:07,668 --> 00:01:09,538
Antibiyotikler bunu nasıl yapar?

20
00:01:09,958 --> 00:01:12,548
Bakterileri, hayatta kalmasını sağlayan 
binlerce işlem yapan

21
00:01:12,548 --> 00:01:16,725
çok komplike bir makina olarak düşünün.

22
00:01:17,365 --> 00:01:19,852
Antibiyotikler bu komplike makinanın işleyişini durdurur.

23
00:01:19,852 --> 00:01:22,487
Örneğin metabolizmalarını karıştırır,

24
00:01:22,487 --> 00:01:26,055
büyümelerini engelleyerek, daha az zararlı 
tehditler olmalarını sağlarlar.

25
00:01:26,695 --> 00:01:30,276
Diğer antibiyotikler DNA'ya saldırarak 
çoğalmasını engellerler.

26
00:01:30,276 --> 00:01:33,434
Bu da bakterinin üremesini durdurup, 
sonunda ölmesini sağlar.

27
00:01:34,084 --> 00:01:37,383
Veya basitçe bakterinin dış katmanlarını parçalayarak,

28
00:01:37,383 --> 00:01:40,050
içindekilerin dışarı dökülmesini 
ve hızlıca ölmelerini sağlarlar.

29
00:01:40,690 --> 00:01:43,232
Tüm bunları, vücut hücrelerini rahatsız etmeden yaparlar.

30
00:01:43,942 --> 00:01:47,546
Ancak şimdi, evrim bazı işleri karmaşıklaştırmakta.

31
00:01:47,786 --> 00:01:52,453
Tamamen gelişi güzel şans sayesinde, 
vücudumuzu istila eden küçük bir grup bakteri

32
00:01:52,453 --> 00:01:55,214
kendilerini korumak için evrim geçirmiş olabilir. 
[Ben seçilmiş kişiyim]

33
00:01:55,534 --> 00:01:57,791
Örneğin, antibiyotikleri durdurarak ve

34
00:01:57,791 --> 00:02:00,305
molekülleri değiştirerek zararsız hale getirmek gibi

35
00:02:00,875 --> 00:02:04,647
Veya daha fazla zarar vermeden önce 
antibiyotikleri dışarı atacak

36
00:02:04,647 --> 00:02:06,231
pompalara daha fazla enerji harcayarak.

37
00:02:06,691 --> 00:02:09,080
Birkaç dirençli bakteri büyük bir sorun değildir,

38
00:02:09,080 --> 00:02:11,487
çünkü bağışıklık sistemi bunlarla başa çıkabilir.

39
00:02:11,987 --> 00:02:14,923
Ancak kurtulabilirlerse, bu dirençlerini yayabilirler.

40
00:02:15,793 --> 00:02:17,587
Bir bakteri nasıl direncini yayar?

41
00:02:18,247 --> 00:02:21,000
Öncelikle, bakteri iki tip DNA taşır,

42
00:02:21,000 --> 00:02:24,680
Kromozom ile küçük halkasal, serbestçe dolaşan 
parçalar olan plazmitler.

43
00:02:25,370 --> 00:02:28,244
Bakteriler birbirlerine sarılarak 
bu plazmitleri birbirlerine aktarabilir,

44
00:02:28,244 --> 00:02:30,246
ve yararlı özellikierini birbirlerine geçirebilirler.

45
00:02:30,816 --> 00:02:33,985
Bu sayede dirençlerini, 
geniş bir gruba hızlıca yayabilirler.

46
00:02:34,395 --> 00:02:38,264
Veya, değişim denilen bir işlem ile, 
bakteriler, ölü bakterilerin atıklarını

47
00:02:38,264 --> 00:02:40,016
ve beraberinde DNA'larını da alabilirler.

48
00:02:40,586 --> 00:02:43,121
Bu değişim işlemi farklı tür bakteriler 
arasında da oluşabilir

49
00:02:43,121 --> 00:02:48,204
ve bu işlem pek çok antibiyotiğe dirençli 
mükemmel bakterilerin oluşmasına neden olabilir.

50
00:02:48,954 --> 00:02:51,863
Dünyada pek çok mükemmel bakteri halen bulunuyor.

51
00:02:52,243 --> 00:02:55,261
Özellikle hastaneler, üremeleri için çok uygun ortamlardır.

52
00:02:55,841 --> 00:02:57,725
İnsanlık, kısa süreli bir hafızaya sahip

53
00:02:58,235 --> 00:03:01,341
Antibiyotik öncesi çağların dehşetleri unutuldu.

54
00:03:01,731 --> 00:03:05,072
Bugün, biz bu güçlü ilacı yenilikçi bir bilim ürünü olarak değil

55
00:03:05,072 --> 00:03:08,483
basitçe alınıp satılan bir ticaret ürünü olarak görüyoruz.

56
00:03:09,103 --> 00:03:11,058
Bu da bizi garip bir kopukluğa sürüklüyor:

57
00:03:11,058 --> 00:03:13,673
Gelişen ülkelerde halen yüzlerce milyon insan

58
00:03:13,673 --> 00:03:15,789
antibiyotiklere ulaşamıyor,

59
00:03:15,789 --> 00:03:19,680
dünyanın diğer kısımlarındaysa, 
antibiyotikler serbestçe

60
00:03:19,680 --> 00:03:21,228
ve dikkatsizce kullanılıyor

61
00:03:21,888 --> 00:03:24,167
Antibiyotikler, en son çare olarak 
kullanılacak ilaçlar olmalı,

62
00:03:24,217 --> 00:03:27,013
soğuk algınlığınız sinir bozucu olduğu için alınmamalı.

63
00:03:27,713 --> 00:03:31,704
Diğer bir ciddi sorun ise 
antibiyotiklerin et üretiminde kullanılması.

64
00:03:32,204 --> 00:03:34,524
Herhangi bir zamanda, insanlık elinde

65
00:03:34,624 --> 00:03:37,930
20 ila 30 milyon canlı hayvan bulunduruyor.

66
00:03:38,430 --> 00:03:41,773
Daha ucuz et üretmek için, 
pek çok hayvan çok kötü koşullarda,

67
00:03:41,773 --> 00:03:45,307
dar ve hijyenik olmayan alanlarda tutuluyor,

68
00:03:45,307 --> 00:03:47,592
ve bu alanlar hastalıkların yayılması için 
çok uygun yerler.

69
00:03:49,062 --> 00:03:52,933
Bu sebeple, pek çok hayvan, 
bakterileri öldürmek ve hasta olmalarını engellemek için

70
00:03:52,933 --> 00:03:54,759
antibiyotikler ile besleniyor.

71
00:03:54,939 --> 00:03:56,961
Çünkü bir hamburger 3 TL olmak zorunda.

72
00:03:57,611 --> 00:03:59,929
Beklenildiği gibi, bu sistemin bir sonucu olarak

73
00:03:59,929 --> 00:04:02,117
antibiyotiklere dirençli olan

74
00:04:02,117 --> 00:04:04,305
çok ama çok daha fazla bakteri yarattık.

75
00:04:04,805 --> 00:04:07,232
Bunu engellemek için, farklı antibiyotikler kullanıyoruz

76
00:04:07,232 --> 00:04:08,708
ve bir gizli silahımız daha var:

77
00:04:09,988 --> 00:04:11,828
Özel antibiyotikler

78
00:04:11,848 --> 00:04:14,674
direnç gösteren bakterileri yok etmek için kullanılıyor.

79
00:04:15,084 --> 00:04:19,734
Mükemmel bakterilerin oluşumunu engellemek için 
bunların kullanımında katı kurallar var.

80
00:04:20,214 --> 00:04:21,881
Veya biz öyle olduğunu düşündük.

81
00:04:22,261 --> 00:04:25,580
2015 sonlarında, Çin'den bazı korkutucu haberler geldi.

82
00:04:26,010 --> 00:04:28,382
En son çare olarak kullanılacak bir antibiyotik olan

83
00:04:28,382 --> 00:04:30,211
Colistin'e karşı dirençli bakteriler bulundu.

84
00:04:30,621 --> 00:04:34,350
Colistin, eski ancak karaciğere zarar verdiği için 
nadiren kullanılan bir ilaç.

85
00:04:34,720 --> 00:04:37,889
Bu sebeple Colistin'e dirençli bakteri sayısı azdı 
ve hastanelerde oluşan

86
00:04:37,889 --> 00:04:42,804
diğer ilaçlara karşı direnç gösteren 
kompleks bakterilere karşı

87
00:04:42,804 --> 00:04:46,061
savaşmak için son çare olarak kullanılıyordu.

88
00:04:46,651 --> 00:04:50,434
Bakterilerin Colistin'e karşı direnç göstermesi 
çok ama çok kötü bir haber.

89
00:04:50,824 --> 00:04:54,993
İnsanlığın son savunma noktasını da yok edip 
pek çok insanın ölmesine neden olabilir.

90
00:04:55,683 --> 00:04:56,701
Peki bu nasıl oldu?

91
00:04:57,251 --> 00:05:01,055
Yıllardır, Çin'deki domuz çiftliklerinde 
milyonlarca hayvana Colistin verildi.

92
00:05:01,125 --> 00:05:04,352
Dirençli bakteri oluştuktan sonra önce 
hayvandan hayvana,

93
00:05:04,352 --> 00:05:06,650
daha sonra da fark edilmeden insanlara yayıldı.

94
00:05:07,260 --> 00:05:10,928
Ortalama bir günde, dünya üzerinde 
100.000'den fazla uçuş yapılıyor,

95
00:05:10,928 --> 00:05:13,074
ve bir bakıma tüm insanlığı birbirine bağlıyor.

96
00:05:14,024 --> 00:05:17,497
Modern medeniyeti yaratarak, 
aynı zamanda çok tehlikeli

97
00:05:17,497 --> 00:05:19,231
bir salgının altyapısını da yarattık.

98
00:05:19,791 --> 00:05:21,983
Yine de henüz panik olmamıza gerek yok.

99
00:05:22,253 --> 00:05:26,799
Bakteriler evrim geçirir, insanlar yeni çalışmalar yapar, 
eski antibiyotikler etkisiz oldukça

100
00:05:26,799 --> 00:05:30,767
yeni antibiyotikler geliştirilir, 
ve teknoloji hergün ilerlemeye devam eder.

101
00:05:31,327 --> 00:05:34,683
Bu sorun oldukça gerçek ve ciddi, 
ancak henüz mücadele bitmekten çok uzakta.

102
00:05:35,163 --> 00:05:38,839
Eğer insanoğlu elindeki kartları doğru oynarsa, 
mükemmel dirençli bakteriler

103
00:05:38,839 --> 00:05:40,872
pek de mükemmel dirençli olmayabilir.

104
00:05:42,662 --> 00:05:46,021
Bu video Patreon.com'dan yapılan izleyici bağışları

105
00:05:46,021 --> 00:05:48,377
ve Bill & Melinda Gates Vakfı katkıları ile yapıldı.

106
00:05:48,817 --> 00:05:50,716
Eğer siz de bizi daha fazla video yapmamız için 
desteklemek isterseniz,

107
00:05:50,716 --> 00:05:54,279
Bir Kurtzgesagt posteri veya kupası alabilir 
veya Patreon'dan bağışta bulunabilirsiniz.

108
00:05:54,499 --> 00:05:56,162
Destekleriniz için çok teşekkür ederiz.