0:00:12.620,0:00:16.249
Wyobraźcie sobie świat na nowo.

0:00:16.989,0:00:19.604
Podzielę się pewnymi pomysłami,

0:00:19.604,0:00:23.144
które omówiłem najpierw [br]z kolegą, Carlem Lee,

0:00:23.144,0:00:26.250
a które chcemy pokazać innym ludziom,

0:00:26.363,0:00:28.399
o tym, jak można patrzeć na świat

0:00:28.648,0:00:30.281
na bardzo różne sposoby.

0:00:31.040,0:00:33.216
Chciałbym pokazać wam kilka map

0:00:33.239,0:00:35.976
narysowanych przez Bena Henniga.

0:00:36.000,0:00:38.265
Pokazują planetę tak, jak większość z was

0:00:38.265,0:00:43.000
nigdy jej dotąd nie widziała.

0:00:44.381,0:00:47.548
Chcę pokazać, jak wszystko

0:00:47.548,0:00:49.795
łączy się ze sobą.

0:00:50.831,0:00:55.074
To zdanie przypisuje się zwykle Leninowi,

0:00:55.093,0:00:56.573
ale użył go ostatnio

0:00:56.573,0:00:58.751
mój kolega George Monbiot,

0:00:58.751,0:01:00.684
gdy próbował wyjaśnić

0:01:00.720,0:01:03.587
znaczenie kupy wielorybów w oceanach.

0:01:04.081,0:01:05.699
Jeśli zabijemy wieloryby,

0:01:06.069,0:01:07.640
nie będzie ich kup,

0:01:07.673,0:01:10.139
jeśli w oceanach zabraknie kup,

0:01:10.173,0:01:11.974
zrobi się bardzo źle.

0:01:13.080,0:01:16.000
Oto dobrze znany obraz.

0:01:16.000,0:01:18.150
Jestem w takim wieku, że urodziłem się

0:01:18.150,0:01:20.550
zanim zobaczyliśmy ten obraz.

0:01:20.550,0:01:22.220
Ponoć moje pierwsze słowa brzmiały

0:01:22.220,0:01:24.350
"księzyc, księzyc",

0:01:24.350,0:01:26.686
ale to raczej wyobrażenia mojej mamy

0:01:26.686,0:01:28.966
na temat tego, co jej synek dostrzegł

0:01:28.966,0:01:32.240
na migoczącym czarno-białym ekranie.

0:01:32.240,0:01:34.256
Ledwie od kilku wieków uważamy,

0:01:34.256,0:01:36.230
większość z nas, że nasza planeta

0:01:36.230,0:01:37.830
ma kształt sferyczny.

0:01:39.050,0:01:42.080
Gdy pierwszy raz widzieliśmy [br]te obrazy w latach 60.,

0:01:42.080,0:01:45.320
świat zmieniał się w niesamowitym tempie.

0:01:47.120,0:01:48.640
W mojej małej dziedzinie,

0:01:48.640,0:01:51.400
geografii człowieka,

0:01:51.400,0:01:54.136
kartograf Waldo Tobler

0:01:54.160,0:01:56.400
rysował nowe mapy planety.

0:01:56.400,0:01:58.450
Te mapy teraz się rozpowszechniły,

0:01:58.450,0:02:00.977
i teraz pokażę jedną z nich.

0:02:00.977,0:02:03.080
Oto mapa świata,

0:02:04.120,0:02:06.536
ale jest to mapa, która wydaje się

0:02:06.560,0:02:08.000
nieco dziwna.

0:02:08.600,0:02:12.416
To mapa, którą rozciągnęliśmy tak,

0:02:12.440,0:02:17.136
żeby zaludnione tereny były większe,

0:02:17.160,0:02:20.096
a tereny jak Sahara czy Himalaje,

0:02:20.120,0:02:22.600
mało zaludnione, były skurczone.

0:02:23.160,0:02:26.800
Każdemu człowiekowi [br]przypisano tyle samo miejsca.

0:02:27.520,0:02:30.360
Miasta świecą jasno.

0:02:31.080,0:02:32.960
Linie pokazują podwodne kable

0:02:32.960,0:02:34.680
oraz szlaki handlowe.

0:02:34.680,0:02:36.550
Jedna szczególna linia prowadzi

0:02:36.550,0:02:38.360
z chińskiego portu Dalian

0:02:38.360,0:02:40.056
przez Singapur,

0:02:40.080,0:02:41.816
przez Kanał Sueski,

0:02:41.840,0:02:44.176
przez Morze Śródziemne do Rotterdamu.

0:02:44.200,0:02:45.696
Pokazuje ona szlak

0:02:45.720,0:02:49.656
największego statku świata rok temu,

0:02:49.680,0:02:55.696
statku, który przewoził tyle kontenerów,

0:02:55.720,0:02:57.576
że gdyby po rozładunku

0:02:57.600,0:03:00.080
ustawić ciężarówki w konwoju,

0:03:00.080,0:03:03.080
zajęłyby 100 km.

0:03:03.080,0:03:05.816
Oto, jak nasz świat jest dziś połączony.

0:03:05.840,0:03:10.390
Oto ilość rzeczy, jakie wysyłamy dziś

0:03:10.390,0:03:11.840
dookoła świata,

0:03:11.840,0:03:14.576
na jednym tylko statu, w jednym rejsie,

0:03:14.600,0:03:15.800
w pięć tygodni.

0:03:18.320,0:03:20.840
Żyjemy w miastach od bardzo dawna,

0:03:20.980,0:03:22.250
lecz większość z nas

0:03:22.250,0:03:24.180
nie mieszkała kiedyś w miastach.

0:03:24.180,0:03:25.480
To jest Çatalhöyük,

0:03:25.480,0:03:27.640
jedno z najstarszych na świecie miast.

0:03:27.640,0:03:30.280
W szczytowym okresie, 9000 lat temu,

0:03:31.160,0:03:35.080
trzeba było chodzić po dachach budynków,

0:03:35.080,0:03:38.080
żeby się dostać do domu.

0:03:38.080,0:03:41.376
Jeśli przyjrzycie się mapie miasta,

0:03:41.400,0:03:43.710
widać, że nie ma ulic,

0:03:44.280,0:03:46.960
bo ulice trzeba było wymyślić.

0:03:47.760,0:03:49.976
Świat się zmienia.

0:03:50.000,0:03:51.880
Zmienia się przez próby i błędy.

0:03:53.400,0:03:56.296
Powoli i stopniowo uczymy się

0:03:56.320,0:03:58.120
lepszych sposobów na życie.

0:03:58.580,0:04:03.580
A świat zmienia się dziś niezwykle szybko.

0:04:04.700,0:04:06.710
Dopiero od sześciu, siedmiu,

0:04:06.710,0:04:08.660
czy ośmiu ostatnich pokoleń

0:04:08.660,0:04:11.740
rozumiemy, że jesteśmy gatunkiem.

0:04:12.940,0:04:15.500
Dopiero przez ostatnie kilkadziesiąt lat

0:04:16.339,0:04:19.100
doszliśmy, że tak można narysować mapę.

0:04:21.339,0:04:25.540
Ta mapa oddaje populację świata,

0:04:26.660,0:04:29.340
ale strzałki nad nią pokazują,

0:04:29.340,0:04:32.340
jak się rozeszliśmy po świecie z Afryki,

0:04:32.340,0:04:36.116
z przypuszczalnymi datami

0:04:36.140,0:04:37.900
kolejnych etapów.

0:04:38.780,0:04:42.636
Muszę uaktualniać [br]tę mapę co parę miesięcy,

0:04:42.660,0:04:47.636
bo ktoś odkrył, że jakaś data była błędna.

0:04:47.660,0:04:52.180
Uczymy się o sobie w niebywałym tempie.

0:04:54.700,0:04:55.900
I zmieniamy się.

0:04:57.740,0:04:59.996
Wiele zmian jest stopniowych.

0:05:00.020,0:05:01.516
Są narastające.

0:05:01.540,0:05:04.396
Nie zauważamy tych zmian,

0:05:04.420,0:05:06.236
bo żyjemy za krótko.

0:05:06.260,0:05:08.860
70, 80, jeśli masz szczęście to 90 lat.

0:05:09.660,0:05:11.676
Ten wykres pokazuje

0:05:11.700,0:05:14.420
roczny przyrost populacji na świecie.

0:05:15.220,0:05:19.156
Był bardzo niski aż do 1850 roku

0:05:19.180,0:05:21.796
i wtedy przyrost populacji

0:05:21.820,0:05:23.060
zaczął wzrastać tak,

0:05:23.940,0:05:25.956
że w czasie, gdy się urodziłem,

0:05:25.980,0:05:28.740
gdy po raz pierwszy zobaczyliśmy zdjęcia

0:05:28.740,0:05:31.740
naszej planety z Księżyca,

0:05:31.740,0:05:35.100
populacja wzrastała o 2% rocznie.

0:05:36.540,0:05:40.500
Gdyby utrzymała to tempo

0:05:41.700,0:05:44.540
przez zaledwie kilka wieków,

0:05:45.660,0:05:47.916
całą planetę pokryłaby

0:05:47.940,0:05:50.996
kipiąca masa ludzkich ciał,

0:05:51.020,0:05:53.060
jedno obok drugiego.

0:05:54.100,0:05:55.660
Ludzie się przestraszyli.

0:05:55.660,0:05:57.956
Przestraszyli się wzrostu populacji

0:05:57.956,0:06:01.116
i tego, co w 1968 roku [br]nazwano "bombą populacyjną".

0:06:01.140,0:06:03.340
Jednak w końcówce wykresu widać,

0:06:04.340,0:06:06.940
że przyrost zaczął zwalniać.

0:06:07.820,0:06:09.196
Dekada...

0:06:09.220,0:06:12.676
Lata 70., 80., 90. i początek XXI wieku

0:06:12.700,0:06:14.940
i w obecnej dekadzie jeszcze szybciej.

0:06:15.380,0:06:17.270
Przyrost populacji zwalnia.

0:06:17.270,0:06:19.026
Nasza planeta się stabilizuje.

0:06:19.026,0:06:21.636
Idziemy w stronę 9, 10, 11 miliardów ludzi

0:06:21.660,0:06:23.010
przed końcem wieku.

0:06:23.500,0:06:26.836
Widać w tej zmianie zgiełk.

0:06:26.860,0:06:28.676
Widać II wojnę światową.

0:06:28.700,0:06:32.876
Widać pandemię grypy w 1918 roku.

0:06:32.900,0:06:34.780
Widać wielki głód w Chinach.

0:06:35.400,0:06:37.720
Na tym się skupiamy.

0:06:37.720,0:06:39.690
Mamy skłonność do skupiania się

0:06:39.690,0:06:41.920
na okropnych wiadomościach.

0:06:41.920,0:06:45.436
Nie skupiamy się na stopniowej zmianie

0:06:45.460,0:06:47.390
ani na dobrych wiadomościach.

0:06:48.580,0:06:50.276
Martwimy się o ludzi.

0:06:50.300,0:06:52.556
Martwimy się o to, ile jest ludzi.

0:06:52.580,0:06:55.740
Martwimy się, jak uciec od ludzi.

0:06:56.300,0:07:00.000
Na tej mapie powiększono obszary,

0:07:00.860,0:07:05.236
na których ludzie są najbardziej oddaleni.

0:07:05.260,0:07:09.196
Jeśli więc chcecie uciec od wszystkich,

0:07:09.220,0:07:11.796
najlepiej udać się właśnie tam.

0:07:11.820,0:07:14.636
Każdego roku te obszary rosną,

0:07:14.660,0:07:17.916
bo co roku globalnie uciekamy z prowincji.

0:07:17.940,0:07:19.466
Przenosimy się do miast.

0:07:19.466,0:07:21.596
Upychamy się coraz gęściej.

0:07:21.620,0:07:23.236
W Europie znów są wilki

0:07:23.260,0:07:27.180
i wędrują przez kontynent na zachód.

0:07:28.300,0:07:29.780
Nasz świat się zmienia.

0:07:32.020,0:07:33.340
Macie zmartwienia.

0:07:34.780,0:07:39.676
Ta mapa pokazuje, [br]gdzie na świecie jest woda.

0:07:39.700,0:07:41.396
Dziś to wiemy.

0:07:41.420,0:07:44.690
Spójrzcie, gdzie było Çatalhöyük,

0:07:44.690,0:07:46.540
gdzie łączą się trzy kontynenty:

0:07:46.540,0:07:47.880
Afryka, Azja i Europa,

0:07:47.880,0:07:50.640
a zobaczycie, że mnóstwo ludzi żyje tam,

0:07:50.640,0:07:52.396
gdzie wody jest bardzo mało.

0:07:52.420,0:07:56.116
Zobaczcie obszary, gdzie dużo pada.

0:07:56.140,0:07:58.300
A można to jeszcze bardziej urozmaicić.

0:07:59.540,0:08:02.916
Zamiast mapy ukształtowanej przez ludzi,

0:08:02.940,0:08:05.156
można ją ukształtować przez wodę,

0:08:05.180,0:08:07.056
a potem zmieniać ją co miesiąc,

0:08:07.066,0:08:08.806
żeby pokazać, ile wody przypada

0:08:08.806,0:08:11.940
na każdy fragment globu.

0:08:13.020,0:08:16.316
Spójrzcie na monsuny sunące po planecie,

0:08:16.340,0:08:19.940
wygląda, jakby biło jej serce.

0:08:20.820,0:08:25.340
A wszystko to stało się możliwe

0:08:25.930,0:08:27.806
dopiero za mojego życia:

0:08:27.820,0:08:30.980
zobaczenie, że tu właśnie żyjemy.

0:08:31.740,0:08:33.670
Mamy wystarczająco dużo wody.

0:08:34.860,0:08:39.220
Oto mapa upraw na świecie.

0:08:40.380,0:08:42.820
A tu są miejsca, na których polegamy

0:08:42.820,0:08:44.860
przy uprawie ryżu i kukurydzy.

0:08:45.900,0:08:48.170
Ludzie martwią się, że zabraknie jedzenia,

0:08:48.170,0:08:49.790
ale my wiemy, że jeśli tylko

0:08:49.790,0:08:51.540
będziemy jeść mniej mięsa

0:08:51.540,0:08:54.540
i mniej zwierząt karmić plonami,

0:08:54.540,0:08:56.956
jedzenia wystarczy dla wszystkich,

0:08:56.980,0:09:00.220
o ile będziemy o sobie myśleć

0:09:00.220,0:09:03.220
jako o jednej grupie ludzi.

0:09:03.220,0:09:04.500
Wiemy też o tym,

0:09:06.380,0:09:08.436
co w dzisiejszych czasach

0:09:08.460,0:09:11.020
robimy bardzo źle.

0:09:12.580,0:09:17.420
Tę mapę świata na pewno już widzieliście.

0:09:18.580,0:09:20.516
Jest to mapa

0:09:20.540,0:09:23.916
utworzona ze zdjęć satelitarnych,

0:09:23.940,0:09:26.716
jeśli pamiętacie satelity wokół planety,

0:09:26.740,0:09:29.100
które pokazałem w pierwszym slajdzie,

0:09:30.340,0:09:33.340
przedstawia ona obraz Ziemi nocą.

0:09:34.730,0:09:36.673
Zwykle widząc tę mapę w znajomej formie

0:09:41.260,0:09:43.590
sądzicie, że widzicie mapę tego,

0:09:43.590,0:09:45.220
gdzie mieszkają ludzie.

0:09:45.220,0:09:47.700
Tam gdzie są światła, tam są ludzie.

0:09:48.420,0:09:52.700
Ale tu, na tym obrazie świata,

0:09:52.700,0:09:55.130
znów rozciągnęliśmy świat.

0:09:56.420,0:09:58.580
Każde miejsce na tej mapie

0:09:58.580,0:10:01.580
ma takie samo zagęszczenie ludności.

0:10:01.580,0:10:03.776
Jeśli jakiś obszar nie ma w ogóle ludzi,

0:10:03.780,0:10:05.676
skurczyliśmy go do zera,

0:10:05.700,0:10:07.236
żeby całkiem zniknął.

0:10:07.260,0:10:11.096
Każdemu poświęcamy tyle samo miejsca.

0:10:11.880,0:10:13.980
Teraz światła nie pokazują już,

0:10:13.980,0:10:15.740
gdzie są ludzie,

0:10:15.740,0:10:17.520
ponieważ ludzie są wszędzie.

0:10:18.220,0:10:20.156
Teraz światła na mapie,

0:10:20.180,0:10:23.156
światła w Londynie, w Kairze, w Tokio,

0:10:23.180,0:10:26.116
światła wschodniego wybrzeża USA

0:10:26.140,0:10:29.076
pokazują, gdzie mieszkają ludzie

0:10:29.100,0:10:31.300
tak energetycznie rozrzutni,

0:10:32.260,0:10:37.830
że stać ich na włączanie świateł,

0:10:37.830,0:10:39.796
żeby świeciły w niebo,

0:10:39.820,0:10:42.900
żeby satelity mogły zrobić takie zdjęcie.

0:10:43.940,0:10:46.060
Ciemne miejsca na mapie to tam,

0:10:46.820,0:10:49.120
gdzie ludzie nie mają dostępu

0:10:49.120,0:10:51.500
do takiej energii

0:10:51.500,0:10:53.596
lub miejsca, gdzie mają,

0:10:53.620,0:10:58.460
lecz nauczyli się nie świecić w niebo.

0:10:58.980,0:11:01.210
Gdybym mógł pokazać tę mapę

0:11:01.210,0:11:03.390
animowaną w czasie, zobaczylibyście,

0:11:03.390,0:11:06.196
że Tokio stało się ciemniejsze,

0:11:06.220,0:11:09.020
bo od czasu tsunami

0:11:09.750,0:11:13.510
Japonia musi zadowalać się 75% energii,

0:11:13.510,0:11:16.120
bo wyłączyła elektrownie nuklearne.

0:11:16.340,0:11:17.910
I świat się nie skończył.

0:11:18.500,0:11:21.196
Po prostu mniej światła poszło w niebo.

0:11:21.720,0:11:24.696
Jest mnóstwo

0:11:24.720,0:11:27.160
świetnych wiadomości na świecie.

0:11:28.280,0:11:31.696
Śmiertelność noworodków spada

0:11:31.720,0:11:35.600
i to spada w niewiarygodnym tempie.

0:11:36.320,0:11:37.760
Kilka lat temu

0:11:38.490,0:11:41.080
liczba niemowląt umierających na świecie

0:11:41.080,0:11:42.600
w pierwszym roku życia

0:11:42.600,0:11:45.680
spadła o 5% w ciągu zaledwie roku.

0:11:48.000,0:11:50.496
Więcej dzieci chodzi do szkoły

0:11:50.520,0:11:53.136
i uczy się czytać i pisać,

0:11:53.160,0:11:55.976
łączy się z internetem

0:11:56.000,0:11:59.016
i zamierza pójść na studia,

0:11:59.040,0:12:02.936
niż kiedykolwiek dotąd, [br]w niebywałym tempie.

0:12:02.960,0:12:05.440
Zaś najwięcej młodych osób

0:12:05.440,0:12:08.440
idących na studia na świecie,

0:12:08.440,0:12:10.320
to kobiety, nie mężczyźni.

0:12:11.560,0:12:13.810
Mogę rzucać dobrymi wiadomościami

0:12:13.810,0:12:15.480
jedna za drugą,

0:12:15.480,0:12:18.096
o tym, co się poprawia na Ziemi,

0:12:18.120,0:12:20.680
ale mamy skłonność do skupiania się

0:12:22.280,0:12:25.016
na złych wiadomościach, bo są bliżej.

0:12:25.040,0:12:30.510
Rebecca Solnit świetnie to wyjaśniła:

0:12:30.510,0:12:32.420
"Przyrost stopniowych,

0:12:32.420,0:12:34.440
niedostrzegalnych zmian,

0:12:34.440,0:12:36.380
które mogą stanowić postęp

0:12:36.380,0:12:38.860
i które dramatycznie odróżniają

0:12:38.860,0:12:40.576
naszą erę od przeszłości..."

0:12:40.600,0:12:42.980
Przeszłość była dużo bardziej stabilna...

0:12:44.640,0:12:46.640
"kontrast przyćmiony

0:12:46.640,0:12:49.640
niedramatyczną naturą [br]stopniowej przemiany,

0:12:49.640,0:12:52.600
przerywanej sporadycznym zgiełkiem".

0:12:52.820,0:12:55.180
Sporadycznie dzieją się straszne rzeczy.

0:12:55.940,0:13:02.016
Pokazują je co wieczór w wiadomościach.

0:13:02.380,0:13:06.356
Nie mówią, że przyrost populacji zwalnia.

0:13:06.380,0:13:08.110
Nie mówią, że świat staje się

0:13:08.110,0:13:09.420
bardziej połączony.

0:13:09.420,0:13:11.940
Nie mówią o niesamowitych usprawnieniach

0:13:11.940,0:13:13.100
w rozumieniu.

0:13:13.100,0:13:16.236
Nie mówią, że powoli uczymy się

0:13:16.260,0:13:18.620
marnować mniej i mniej konsumować.

0:13:18.620,0:13:20.290
To jest moja ostatnia mapa.

0:13:20.290,0:13:22.536
Na tej mapie usunęliśmy morza

0:13:22.560,0:13:24.360
i oceany.

0:13:25.280,0:13:27.296
Teraz patrzycie wyłącznie

0:13:27.320,0:13:31.176
na około 7,4 miliarda ludzi

0:13:31.200,0:13:33.240
na mapie narysowanej w proporcji

0:13:33.240,0:13:35.040
do tych ludzi.

0:13:35.040,0:13:37.246
Patrzycie na ponad miliard w Chinach,

0:13:37.246,0:13:39.936
możecie zobaczyć największe miasto świata

0:13:39.960,0:13:41.850
ale nie wiecie, jak się nazywa.

0:13:42.880,0:13:44.736
Widzicie, że Indie

0:13:44.760,0:13:46.840
są w centrum tego świata.

0:13:47.440,0:13:50.736
Widzicie, że Europa jest w rogu.

0:13:50.760,0:13:53.816
A my, dziś, w Exeter

0:13:53.840,0:13:56.776
jesteśmy całkiem na skraju naszej planety.

0:13:56.800,0:13:59.776
Jesteśmy na malutkim skrawku skały,

0:13:59.800,0:14:01.496
Europy,

0:14:01.520,0:14:04.136
w której jest mniej niż 1 procent

0:14:04.160,0:14:06.176
dorosłych z całego świata

0:14:06.200,0:14:08.736
i mniej niż pół procenta

0:14:08.760,0:14:10.600
dzieci całego świata.

0:14:11.440,0:14:14.220
Świat, w którym żyjemy stabilizuje się,

0:14:14.220,0:14:16.080
urbanizuje,

0:14:16.080,0:14:18.056
starzeje się

0:14:18.080,0:14:20.216
łączy się.

0:14:20.240,0:14:22.610
Jest wiele rzeczy,

0:14:22.610,0:14:24.520
których można się bać,

0:14:24.520,0:14:28.070
ale nie trzeba bać się siebie nawzajem

0:14:28.070,0:14:30.000
aż tak, jak to teraz robimy.

0:14:30.000,0:14:31.480
Musimy dostrzec,

0:14:31.480,0:14:34.760
że żyjemy już w nowym świecie.

0:14:34.760,0:14:35.976
Dziękuję bardzo.

0:14:36.000,0:14:38.640
(Brawa)