WEBVTT

00:00:06.300 --> 00:00:09.773
Li Amerîkayê gellek mirov ji biçûkatiyê ve

00:00:09.773 --> 00:00:14.054
salvegera Sefera Christopher Columbusî
pîroz dikin.

00:00:14.054 --> 00:00:18.334
Gelo Christopher Columbus ew keşfdar bû
ku her du dinya gihandin hev?

00:00:18.336 --> 00:00:22.611
an zordarekî bû ku mêtingerî û
koletî anî Amerîkayê?

00:00:22.611 --> 00:00:26.252
Gelo bi rastî wî Amerîka keşf kir?

00:00:26.252 --> 00:00:32.274
Niha dem ew dem e ku
em Christopher Columbus darizînin.

00:00:32.340 --> 00:00:34.700
"Bêdeng bin, bêdeng bin di dadgehê de,

00:00:34.700 --> 00:00:37.420
Ma divê ez îro bişixulim?"

00:00:37.520 --> 00:00:39.038
"Belê, birêz dadger,

00:00:39.038 --> 00:00:43.618
Ji 1792'an û vir ve 12ê Kewçêrê,
li gelek deverên Amerîkayê

00:00:43.620 --> 00:00:46.980
wek roja Columbus tê pîrozkirin.

00:00:47.100 --> 00:00:51.017
Di sala 1934an de, ev roj bi awayê fermî 
wek betlane hat pejirandin,

00:00:51.017 --> 00:00:54.630
lê parêzgeh li ser vê biryarê neman.

00:00:54.783 --> 00:00:57.940
Bi tenê 23 parêzgehan, 
ev roj wek betlane qebûlkir,

00:00:57.940 --> 00:01:01.660
parêzgehên din karên xwe ranewestandin"

00:01:01.880 --> 00:01:03.320
"Xebînet e, heyf e,

00:01:03.329 --> 00:01:06.233
di salên 70yî de me bi sê rojan
betlane dikir û

00:01:06.233 --> 00:01:08.875
em sê rojan bi şahî dijîn,

00:01:08.875 --> 00:01:12.008
lê mirovên vê heyamê
ji pîrozbahiyan fahm nakin''

00:01:12.008 --> 00:01:14.207
"Uh, Em dîsa çi pîroz dikin?"

00:01:14.207 --> 00:01:17.104
"Birêz dadger, em hemû li dibistanê
hîn bûn.

00:01:17.104 --> 00:01:20.635
Christopher Columbus qralê Spanyayê
qaneh kir ku

00:01:20.635 --> 00:01:23.147
rêyeke nû ya Hîndîstanê bibîne,

00:01:23.147 --> 00:01:27.054
lê ne di rojhilatî re, di rojavayî re.

00:01:27.054 --> 00:01:30.783
Hemû kesî got tu dîn î, dinya rast e,

00:01:30.980 --> 00:01:32.960
lê wî bêhtir dizanî.

00:01:32.968 --> 00:01:36.308
Dema di 1492yan de bi rê ket,

00:01:36.308 --> 00:01:38.580
wî ciyekî ji Hîndîstanê çêtir dît:

00:01:38.580 --> 00:01:40.593
parzemîneke nû."

00:01:40.593 --> 00:01:42.002
"Tev derew e.

00:01:42.002 --> 00:01:46.596
Ya ewil, însanên zanyar dizanîn ku
dinya gulover e.

00:01:46.600 --> 00:01:49.800
Ya duyem Columbusî tiştek keşf nekir.

00:01:49.814 --> 00:01:52.617
Ji hezar sal zêdetir bû,
mirov li wir dijîyan,

00:01:52.617 --> 00:01:55.272
û beriya ku Columbus biçe,
Ewrûpî hatibûn Amerîkayê.

00:01:55.272 --> 00:01:59.561
500 sal beriya Columbus biçe,
Vîkîng hatibûn Amerîkayê."

00:01:59.561 --> 00:02:03.640
"Nexwe çima li serê me hemûyan
mîxferên Vîkîng'ê tune?"

00:02:03.640 --> 00:02:06.660
"Bi rastî tu car ew mîxfer bi kar neanîn."

00:02:06.978 --> 00:02:09.238
"Xema kê ye ku Vîkîng hatine?

00:02:09.240 --> 00:02:13.060
Vîkîngan dewam nekir, wenda bûn,
lê Colombous'i dewam kir,

00:02:13.268 --> 00:02:16.411
û xeber gihişt hemû Ewrûpayê ,

00:02:16.411 --> 00:02:20.442
gellek mirov hatin li Amerîkayê bi cî bûn.

00:02:20.442 --> 00:02:23.541
Ne ji wî bibûya yek ji me
îro ne li vir bû."

00:02:23.541 --> 00:02:28.777
"Û bi xêra wî bi mîlyonan 
niştecihên Amerîkayê îro ne li vir in.

00:02:28.777 --> 00:02:32.200
Colombous, tu dizanî di mêtingehan de 
çi kir, dema ew der ava kirin?

00:02:32.200 --> 00:02:34.820
Niştecihên ku yekem car dîtî, dîl girt

00:02:34.822 --> 00:02:40.571
û nivîsî ku çawa niştecihên Amerîkayê
bi hêsanî tên girtin û dibin kole.

00:02:40.571 --> 00:02:44.514
"Of, hemî kes bi hev re şer dike.

00:02:44.514 --> 00:02:46.594
Beriya Colombousî jî eşîrên Amerîkayê

00:02:46.600 --> 00:02:50.060
bi hev re şer dikir û hev dîl digirt.

00:02:50.062 --> 00:02:52.837
"Erê, lê şerê eşîran hinek xwezayî bû û

00:02:52.837 --> 00:02:56.241
Ji 90%î gel nehat qirkirin.

00:02:56.241 --> 00:02:59.949
"Hmm. Çima pîrozkirina roja Columbus
ji bo we ewqas girîng e?"

00:02:59.949 --> 00:03:03.300
"Birêz dadgeh, Sefera Columbusî ji bo me

00:03:03.300 --> 00:03:08.280
sembola azadiyê û nîşaneya jiyaneke nû ye,

00:03:08.288 --> 00:03:11.045
û keşfa Colombousî derfet çêkir
ji bo kalikên me

00:03:11.045 --> 00:03:15.562
ku bên vê derê, jiyaneke nû ava bikin.

00:03:15.760 --> 00:03:19.200
Gelo mafê me tune ye em lehengê ku

00:03:19.200 --> 00:03:22.920
bûye sembola têkoşîna penaberan
bibîr bînin?"

00:03:22.925 --> 00:03:27.640
''Tu qala berxwedana niştecihên Amerîkayê
ku du re hemû hatin qetilkirin nakî

00:03:27.640 --> 00:03:31.420
û heta, îro jî zilm û zordarî
li zarokên wan tên kirin

00:03:31.420 --> 00:03:32.680
û xizan in.

00:03:32.685 --> 00:03:36.300
Çawa mirovekî ku bûye 
sedema ewqas zordariyê, dibe leheng?"

00:03:36.300 --> 00:03:41.020
"Tu nikarî bi awayekî modern
mirovekî ji sedsala 15an darizînî.

00:03:41.029 --> 00:03:43.075
Ji bo mirovên wê serdemê

00:03:43.075 --> 00:03:47.391
belavkirina ola mesihî û
şaristaniyê erkeke pîroz bû."

00:03:47.391 --> 00:03:50.591
"Bi rastî ew li gor serdema xwe jî
pir zordar bû.

00:03:50.600 --> 00:03:53.040
Dema ku ew desthilatdarê Hispaniola bû,

00:03:53.040 --> 00:03:56.580
li însanên ku zêr nedianîn,
şkence dikir û ew însan seqet dibûn.

00:03:56.580 --> 00:03:59.895
Wî keçikên neh salî dikirin koleyên seksê,

00:03:59.895 --> 00:04:02.951
û ji mêtingehkarên din zêdetir zalim bû

00:04:02.951 --> 00:04:07.059
û di dawiyê de derb li desthilatdariya wî
hat xistin û ket girtîgehê.

00:04:07.059 --> 00:04:09.313
''Gava ku mîsyoner, 
Bartolomé de las Casas,

00:04:09.313 --> 00:04:11.097
serdana giravê kir, nivîsî ku,

00:04:11.097 --> 00:04:16.767
ji 1494an heta 1508an, nêzikê 3 mîlyon
însan ji ber şer û koletiyê telef bûne.

00:04:16.767 --> 00:04:22.898
Di siberojê de dê kî, baweriya xwe
bi we bîne?''

00:04:23.000 --> 00:04:26.080
"Bi rastî, ez ji van hejmaran
bawer nakim.''

00:04:26.086 --> 00:04:29.398
"Awayekî din nîn e ku vê rojê
pîroz bikin?"

00:04:29.398 --> 00:04:31.278
"Li hin welatên din yên Latîn Amerîkayê

00:04:31.278 --> 00:04:35.073
heman rojê bi navekî din pîroz dikin,
wek Día de la Raza.

00:04:35.073 --> 00:04:38.780
Li wan deran wek roja berxwedana çanda xwe

00:04:38.780 --> 00:04:41.940
li hember mêtingehkariyê pîroz dikin.

00:04:41.949 --> 00:04:44.940
Hin deverên Amerîkayê, ev roj, bi navê

00:04:44.940 --> 00:04:48.080
Roja Binecihên Amerîkî tê pîrozkirin,

00:04:48.080 --> 00:04:50.740
û wateya rojê jî diguhere.''

00:04:50.746 --> 00:04:53.440
"Ku pirsgirêk ev be, 
çima tenê nav naguherînin?"

00:04:53.440 --> 00:04:55.511
"Ji ber ku ev kevneşopî ye.

00:04:55.511 --> 00:04:59.004
Ji mirovên ji rêzê re 
leheng û çîrokên wan pewîst in.

00:04:59.004 --> 00:05:02.548
Bêyî ku evqas lêkolînên tevlihev bikin,

00:05:02.548 --> 00:05:05.573
em nikarin weke ku em bi hezar salan
dikin, pîroz bikin?

00:05:05.573 --> 00:05:08.403
Ev ne pîrozkirina komkujiyekê ye."

00:05:08.610 --> 00:05:12.640
"Kevnoşopî diguherin û
awayê ku em pîroz dikin

00:05:12.640 --> 00:05:14.600
nirxên me nîşan dide. "

00:05:14.600 --> 00:05:20.693
"Baş e, ez jî westiyam, rojeke ku
ne nirxê îro ye darizînim."

00:05:20.840 --> 00:05:24.640
Kevnoşopî û pîrozbahî ji bo hemû çandan
girîng in,

00:05:24.649 --> 00:05:28.518
lê lehengê çandekê belkî ji bo çandeke din
zordar be.

00:05:28.518 --> 00:05:32.529
Zanyariyên me yên dîrokî
nirxên me jî diguherînin.

00:05:32.529 --> 00:05:35.740
ji bo em bikarin wateya rastîn
a kevneşopiyan fahm bikin,

00:05:35.740 --> 00:05:39.480
, hewce ye em wan di dadgeha dîrokî de
darizînin.