WEBVTT

00:00:00.968 --> 00:00:02.118
Witajcie.

00:00:03.562 --> 00:00:08.498
Śmiesznie się składa, niedawno pisałem,
że ludzkość stanie się cyfrowa,

00:00:08.522 --> 00:00:11.236
ale nie sądziłem, że aż tak szybko,

00:00:11.260 --> 00:00:13.439
a tym bardziej że spotka mnie osobiście.

00:00:13.629 --> 00:00:15.055
Jednak jestem tutaj z wami

00:00:15.065 --> 00:00:19.021
jako cyfrowy awatar, więc zaczynajmy.

00:00:20.070 --> 00:00:22.203
Zacznijmy od pytania.

00:00:22.823 --> 00:00:26.357
Ilu mamy dzisiaj faszystów na sali?

NOTE Paragraph

00:00:26.381 --> 00:00:27.831
(Śmiech)

NOTE Paragraph

00:00:27.855 --> 00:00:30.204
Trudno powiedzieć,

00:00:30.228 --> 00:00:33.695
bo zapomnieliśmy, czym jest faszyzm.

00:00:34.498 --> 00:00:37.077
Słowo "faszysta" traktuje się dzisiaj

00:00:37.101 --> 00:00:40.109
jako uniwersalną obelgę.

00:00:40.133 --> 00:00:44.080
Myli się faszyzm z nacjonalizmem.

00:00:44.863 --> 00:00:50.251
Zastanówmy się przez chwilę,
czym właściwie jest faszyzm

00:00:50.275 --> 00:00:53.395
i czym różni się od nacjonalizmu.

NOTE Paragraph

00:00:53.838 --> 00:00:57.183
Łagodne formy nacjonalizmu można zaliczyć

00:00:57.183 --> 00:01:00.871
do najbardziej dobrotliwych
ludzkich tworów.

00:01:00.990 --> 00:01:05.101
Narody są społecznościami 
milionów obcych sobie ludzi,

00:01:05.125 --> 00:01:06.838
właściwie nieznajomych.

00:01:07.489 --> 00:01:10.894
Przykładowo, nie znam 
tych 8 milionów ludzi,

00:01:10.918 --> 00:01:13.474
z którymi dzielę izraelskie obywatelstwo.

00:01:14.109 --> 00:01:16.276
Lecz dzięki nacjonalizmowi

00:01:16.300 --> 00:01:20.106
możemy wzajemnie troszczyć się o siebie
i efektywnie współpracować.

00:01:20.450 --> 00:01:21.650
To bardzo dobrze.

00:01:22.093 --> 00:01:27.831
Niektórzy, jak John Lennon, 
wyobrażali sobie, że bez nacjonalizmu

00:01:27.855 --> 00:01:31.645
świat będzie pacyfistycznym rajem.

00:01:32.010 --> 00:01:33.438
Niestety, najprawdopodobniej

00:01:33.462 --> 00:01:38.239
bez nacjonalizmu żylibyśmy 
w plemiennym chaosie.

00:01:38.684 --> 00:01:43.819
Obecnie w najlepiej prosperujących,
pokojowo nastawionych krajach,

00:01:43.843 --> 00:01:48.133
jak Szwecja, Szwajcaria i Japonia,

00:01:48.157 --> 00:01:53.120
widać bardzo silny duch nacjonalizmu.

00:01:53.750 --> 00:01:57.910
I na odwrót – tam, gdzie poczucie 
tożsamości narodowej jest słabe,

00:01:57.934 --> 00:02:01.355
jak w Kongo, Somalii lub Afganistanie,

00:02:01.379 --> 00:02:03.553
częściej napotykamy przemoc i biedę.

NOTE Paragraph

00:02:04.855 --> 00:02:08.993
Zatem, czym jest faszyzm
i co różni go od nacjonalizmu?

00:02:09.941 --> 00:02:15.344
Nacjonalizm mówi mi,
że mój naród jest wyjątkowy

00:02:15.368 --> 00:02:19.169
że ma mam wobec niego
specjalne zobowiązania.

00:02:19.641 --> 00:02:25.847
Faszyzm dla odmiany mówi, 
że mój naród przewyższa inne

00:02:25.871 --> 00:02:29.783
i że mam służyć wyłącznie jemu.

00:02:30.895 --> 00:02:35.726
Nie muszę przejmować się nikim 
ani niczym prócz własnego narodu.

00:02:36.465 --> 00:02:40.068
Ludzie zazwyczaj, rzecz jasna,
mają wiele tożsamości

00:02:40.092 --> 00:02:42.514
i poczuwają się do lojalności
wobec różnych grup.

00:02:43.036 --> 00:02:47.840
Przykładowo, mogę być dobrym patriotą,
wiernym swojemu krajowi,

00:02:47.864 --> 00:02:51.102
jednocześnie będąc lojalnym
wobec swojej rodziny,

00:02:51.126 --> 00:02:53.487
sąsiadów, etyki mojego zawodu,

00:02:53.511 --> 00:02:54.971
ludzkości jako takiej,

00:02:54.995 --> 00:02:56.599
wierny prawdzie i pięknu.

00:02:57.370 --> 00:03:01.641
Oczywiście, kiedy mamy różne tożsamości
i wynikające z nich zobowiązania,

00:03:01.665 --> 00:03:04.998
czasami pojawiają się
konflikty i komplikacje.

00:03:05.506 --> 00:03:09.140
Ale czy ktoś mówił, 
że życie będzie łatwe?

00:03:09.649 --> 00:03:11.689
Życie jest skomplikowane.

00:03:11.713 --> 00:03:12.863
Pogódź się z tym.

NOTE Paragraph

00:03:14.331 --> 00:03:20.331
Faszyzm pojawia się, kiedy ludzie
próbują ignorować komplikacje

00:03:20.355 --> 00:03:23.464
i szukać dla siebie
zbyt prostych rozwiązań.

00:03:24.128 --> 00:03:29.700
Faszyzm odrzuca wszystkie tożsamości
poza identyfikacją z narodem,

00:03:29.724 --> 00:03:34.833
twierdząc, że jedynym obowiązkiem
jest służba narodowi.

00:03:35.421 --> 00:03:39.525
Jeśli mój naród żąda, 
abym poświęcił rodzinę,

00:03:39.549 --> 00:03:41.985
poświęcę rodzinę.

00:03:42.009 --> 00:03:46.283
Jeśli naród domaga się, 
abym zabił miliony ludzi,

00:03:46.307 --> 00:03:48.965
zabiję miliony ludzi.

00:03:49.442 --> 00:03:55.517
A gdy mój naród zażąda, 
abym zdradził idee prawdy i piękna,

00:03:55.541 --> 00:03:58.564
powinienem odrzucić prawdę i piękno.

00:03:59.587 --> 00:04:04.113
Spójrzmy, jak faszysta ocenia sztukę?

00:04:04.615 --> 00:04:09.904
Który film w oczach faszysty
jest dobry, a który zły?

00:04:10.728 --> 00:04:14.900
Jest to bardzo, ale to bardzo proste.

00:04:15.260 --> 00:04:17.188
Jest tylko jedna miara:

00:04:17.593 --> 00:04:21.069
jeżeli film przysłuży się dobru narodu,

00:04:21.093 --> 00:04:22.537
jest to film dobry;

00:04:22.561 --> 00:04:25.744
jeśli zaś stoi w sprzeczności
z narodowym interesem,

00:04:25.768 --> 00:04:26.990
jest to film zły.

00:04:27.014 --> 00:04:28.164
To wszystko.

00:04:28.496 --> 00:04:33.384
Podobnie – jaki program
nauczania dzieci stworzy faszysta?

00:04:33.877 --> 00:04:35.964
Znowu, to bardzo proste.

00:04:35.988 --> 00:04:37.933
Jedna miara.

00:04:37.957 --> 00:04:42.902
Cała edukacja dzieci
ma służyć interesom narodu.

00:04:43.323 --> 00:04:45.910
Prawda nie ma żadnego znaczenia.

NOTE Paragraph

00:04:48.112 --> 00:04:53.798
Okropności II wojny światowej
i Holokaustu przypominają

00:04:53.822 --> 00:04:57.955
o straszliwych konsekwencjach
tego sposobu myślenia,

00:04:58.508 --> 00:05:03.053
Jednak gdy mówimy
o wynaturzeniach faszyzmu,

00:05:03.077 --> 00:05:06.037
robimy to nieskutecznie

00:05:06.061 --> 00:05:10.799
przez skłonność do przedstawiania
faszyzmu jako odpychającego monstrum,

00:05:10.823 --> 00:05:14.729
bez prób wyjaśnienia,
na czym polega jego zgubny urok.

00:05:15.284 --> 00:05:19.998
Trochę przypomina to hollywoodzkie filmy,
przedstawiające antybohaterów

00:05:20.022 --> 00:05:24.045
jak Voldemort, Sauron lub Darth Vader,

00:05:24.069 --> 00:05:26.701
jako paskudnych, wrednych i okrutnych.

00:05:26.725 --> 00:05:29.263
Znęcają się nawet
nad własnymi stronnikami.

00:05:29.670 --> 00:05:33.291
Oglądając te filmy, 
nigdy nie mogłem zrozumieć,

00:05:33.315 --> 00:05:39.820
co mogło kogokolwiek skusić do popierania
tak oślizgłej kreatury jak Voldemort?

00:05:40.895 --> 00:05:44.411
W rzeczywistości problem
ze złem polega na tym,

00:05:44.435 --> 00:05:47.326
że zło niekoniecznie jest odpychające.

00:05:47.688 --> 00:05:49.580
Może przybrać piękną powłokę.

00:05:50.354 --> 00:05:53.077
Doskonale rozumieli to chrześcijanie,

00:05:53.101 --> 00:05:56.807
dlatego w sztuce sakralnej,
odwrotnie niż w Hollywood,

00:05:56.831 --> 00:06:00.699
Szatan przedstawiany jest jako
powabny przystojniak.

00:06:01.259 --> 00:06:05.855
Dlatego tak trudno jest 
oprzeć się jego pokusom

00:06:05.879 --> 00:06:10.623
i dlatego tak trudno nie ulec
pokusom faszyzmu.

NOTE Paragraph

00:06:10.980 --> 00:06:13.702
Faszyzm sprawia, że ludzie widzą się

00:06:13.726 --> 00:06:18.969
jako część najpiękniejszej
i najważniejszej rzeczy na świecie:

00:06:18.993 --> 00:06:20.295
narodu.

00:06:20.319 --> 00:06:21.665
Myślą:

00:06:21.689 --> 00:06:24.878
"Uczono nas, że faszyzm jest odrażający,

00:06:25.442 --> 00:06:28.466
lecz kiedy patrzę w lustro,
widzę coś niezwykle pięknego,

00:06:28.490 --> 00:06:30.681
więc nie mogę być faszystą, prawda?".

00:06:31.022 --> 00:06:32.173
Wprost przeciwnie.

00:06:32.197 --> 00:06:33.744
Na tym właśnie polega problem.

00:06:33.768 --> 00:06:36.387
Kiedy patrzysz w lustro faszyzmu,

00:06:36.411 --> 00:06:40.945
twoje odbicie jest znacznie 
piękniejsze niż prawdziwy ty.

00:06:41.371 --> 00:06:45.664
W latach trzydziestych XX wieku,
kiedy Niemcy spojrzeli w lustro faszyzmu,

00:06:45.688 --> 00:06:49.728
ich kraj wydał im się
najpiękniejszy na świecie.

00:06:50.244 --> 00:06:53.680
Dzisiaj gdy Rosjanie
spojrzą w lustro faszyzmu,

00:06:53.704 --> 00:06:57.263
Rosja wyda im się
najpiękniejsza na świecie.

00:06:57.577 --> 00:07:00.705
Gdy Izraelczycy zerkną w lustro faszyzmu,

00:07:00.729 --> 00:07:05.109
Izrael wyda im się
najpiękniejszy na świecie.

00:07:06.657 --> 00:07:11.714
Nie znaczy to,
że grozi nam powtórka lat 30.

NOTE Paragraph

00:07:12.304 --> 00:07:15.779
Faszyzm i dyktatury mogą powrócić,

00:07:15.803 --> 00:07:19.042
lecz wrócą w nowej postaci,

00:07:19.066 --> 00:07:21.807
w formie znacznie odpowiedniejszej

00:07:21.831 --> 00:07:25.640
dla realiów technologicznych XXI wieku.

00:07:26.538 --> 00:07:28.085
W zamierzchłych czasach

00:07:28.109 --> 00:07:32.269
ziemia była najważniejszym
na świecie zasobem.

00:07:32.911 --> 00:07:36.775
Polityka zatem polegała na zmaganiach
o kontrolę terytorium.

00:07:37.141 --> 00:07:43.001
Dyktatura oznaczała, że wszystkie ziemie
należały do jednego władcy

00:07:43.025 --> 00:07:44.897
lub mniejszego oligarchy.

00:07:45.827 --> 00:07:50.646
Wraz z uprzemysłowieniem
maszyny stały się ważniejsze niż ziemia.

00:07:51.347 --> 00:07:54.947
Areną zmagań politycznych 
stała się kontrola nad przemysłem.

00:07:55.354 --> 00:07:57.350
Dyktaturą zaczęło być

00:07:57.374 --> 00:08:00.128
skupienie zbyt dużej części przemysłu

00:08:00.128 --> 00:08:04.588
w rękach rządu lub nielicznej elity.

00:08:05.109 --> 00:08:09.815
Dzisiaj zbiory danych 
wypierają i ziemię i przemysł

00:08:09.839 --> 00:08:11.950
z roli kluczowego zasobu.

00:08:12.600 --> 00:08:17.940
Siłą polityczną stało się panowanie
nad przepływem informacji.

00:08:17.964 --> 00:08:20.672
Dyktaturą zaś jest teraz

00:08:20.696 --> 00:08:26.476
gromadzenie zbyt wielu danych przez rząd

00:08:26.500 --> 00:08:28.420
lub nieliczną elitę.

NOTE Paragraph

00:08:28.871 --> 00:08:33.783
Największym współczesnym 
zagrożeniem dla liberalnej demokracji

00:08:33.807 --> 00:08:37.077
jest to, że przełomy w informatyce

00:08:37.101 --> 00:08:41.891
zwiększą wydajność dyktatur
w porównaniu z demokracjami.

NOTE Paragraph

00:08:42.760 --> 00:08:44.379
W dwudziestym wieku

00:08:44.403 --> 00:08:49.363
demokracja i kapitalizm
pokonały faszyzm i komunizm,

00:08:49.387 --> 00:08:54.589
gdyż ustrój demokratyczny lepiej 
przetwarzał dane i podejmował decyzje.

00:08:55.319 --> 00:08:57.685
Przy dwudziestowiecznej technologii

00:08:57.709 --> 00:09:03.744
po prostu nie opłacało się
gromadzić zbyt wielu danych

00:09:03.768 --> 00:09:06.527
i władzy w jednym miejscu.

NOTE Paragraph

00:09:07.244 --> 00:09:11.727
Lecz nie jest prawem natury,

00:09:11.751 --> 00:09:17.355
że scentralizowana obróbka
informacji jest zawsze mniej wydajna

00:09:17.379 --> 00:09:19.926
niż przetwarzanie rozproszone.

00:09:20.605 --> 00:09:24.042
Pojawienie się sztucznej 
inteligencji i uczenia maszynowego

00:09:24.066 --> 00:09:29.903
umożliwi przetwarzanie
ogromnej ilości informacji

00:09:29.927 --> 00:09:32.537
bardzo wydajnie w jednym miejscu,

00:09:32.561 --> 00:09:35.752
żeby tam podejmować wszystkie decyzje.

00:09:35.776 --> 00:09:40.196
Wtedy scentralizowane
przetwarzanie informacji

00:09:40.220 --> 00:09:42.420
będzie skuteczniejsze od rozproszonego.

00:09:43.053 --> 00:09:46.813
Największa słabość reżimów autorytarnych

00:09:46.837 --> 00:09:48.474
dwudziestego wieku,

00:09:48.498 --> 00:09:53.014
ich dążenie do skupienia 
wszystkich informacji w jednym miejscu,

00:09:53.038 --> 00:09:56.404
stanie się ich największą przewagą.

NOTE Paragraph

00:09:58.768 --> 00:10:03.675
Kolejną technologiczną groźbą
wiszącą nad przyszłością demokracji

00:10:03.699 --> 00:10:08.858
jest połączenie technologii 
informatycznych z biotechnologią,

00:10:08.882 --> 00:10:12.887
skutkiem czego może być 
powstanie algorytmów,

00:10:12.911 --> 00:10:17.227
które będą wiedzieć
o mnie więcej, niż ja sam.

00:10:17.688 --> 00:10:19.768
Gdy takie algorytmy staną się dostępne,

00:10:19.792 --> 00:10:22.641
jakaś instytucja, przykładowo rząd,

00:10:22.665 --> 00:10:26.189
nie tylko będzie mogła 
przewidzieć moje decyzje,

00:10:26.213 --> 00:10:30.134
ale również manipulować 
moimi odczuciami i emocjami.

00:10:30.641 --> 00:10:35.886
Dyktator być może nie będzie umiał
zapewnić mi przyzwoitej opieki zdrowotnej,

00:10:35.910 --> 00:10:39.283
za to będzie mógł sprawić, że go pokocham

00:10:39.307 --> 00:10:41.974
i znienawidzę opozycję.

00:10:43.037 --> 00:10:48.500
Demokracji ciężko będzie
przetrwać w tych warunkach,

00:10:48.524 --> 00:10:50.674
ponieważ, w swej istocie,

00:10:50.698 --> 00:10:54.825
demokracja nie opiera się 
na naszej racjonalności;

00:10:54.849 --> 00:10:57.269
jej podstawą są ludzkie odczucia.

00:10:58.355 --> 00:11:00.855
Podczas wyborów i referendów

00:11:00.879 --> 00:11:03.575
nie jesteśmy pytani: "Co o tym myślisz?".

00:11:03.998 --> 00:11:07.394
Tak naprawdę pytanie brzmi:
"Jak się z tym czujesz?".

00:11:08.228 --> 00:11:12.855
Kiedy ktoś będzie mógł
skutecznie manipulować emocjami,

00:11:12.879 --> 00:11:17.062
demokracja stanie się teatrem lalek
poruszanych emocjami.

NOTE Paragraph

00:11:18.006 --> 00:11:22.521
Jak można zapobiec powrotowi faszyzmu

00:11:22.545 --> 00:11:25.195
i powstawaniu nowych dyktatur?

00:11:25.990 --> 00:11:32.810
Pierwszym pytaniem, jakie trzeba sobie 
zadać jest: "Kto włada informacją?".

00:11:32.823 --> 00:11:34.498
Jeśli jesteś inżynierem,

00:11:34.522 --> 00:11:38.490
wymyśl sposoby, aby zbyt dużo danych

00:11:38.514 --> 00:11:41.339
nie trafiało w ręce niewielu podmiotów.

00:11:41.752 --> 00:11:44.696
Wynajduj sposoby, upewnij się,

00:11:44.720 --> 00:11:49.133
czy rozproszone systemy
przynajmniej dorównują wydajnością

00:11:49.157 --> 00:11:51.553
scentralizowanym molochom.

00:11:52.077 --> 00:11:55.918
Będzie to najlepszym 
zabezpieczeniem dla demokracji.

00:11:55.942 --> 00:11:59.268
Dla reszty z nas, 
nie będących inżynierami,

00:11:59.292 --> 00:12:02.736
najważniejszym zagadnieniem jest,

00:12:02.760 --> 00:12:07.407
jak uniemożliwić manipulację nami tym,

00:12:07.431 --> 00:12:10.237
którzy kontrolują informację.

NOTE Paragraph

00:12:11.387 --> 00:12:15.493
Wrogowie demokracji liberalnej
znaleźli sposób.

00:12:15.919 --> 00:12:18.291
Hakują nasze uczucia.

00:12:18.315 --> 00:12:20.767
Nie nasze e-maile ani konta bankowe,

00:12:20.791 --> 00:12:25.998
tylko nasze poczucie zagrożenia,
nienawiści i próżności.

00:12:26.022 --> 00:12:28.450
Wykorzystują potem te uczucia,

00:12:28.474 --> 00:12:32.426
żeby skłócić i zniszczyć
demokrację od środka.

00:12:32.903 --> 00:12:34.693
Co ciekawe, tę metodę

00:12:34.693 --> 00:12:39.896
wdrożyła Dolina Krzemowa,
żeby sprzedać swoje produkty.

00:12:40.381 --> 00:12:45.403
Lecz teraz wrogowie demokracji
używają dokładnie tej samej metody,

00:12:45.427 --> 00:12:49.151
żeby zarazić nas strachem, 
nienawiścią i próżnością.

00:12:49.863 --> 00:12:53.522
Nie mogą stworzyć tych uczuć z niczego.

00:12:54.212 --> 00:12:58.043
Dlatego muszą poznać 
nasze wrażliwe punkty.

00:12:58.403 --> 00:13:00.974
Aby użyć ich przeciwko nam.

00:13:01.482 --> 00:13:04.990
Dlatego obowiązkiem każdego z nas

00:13:05.014 --> 00:13:07.648
jest znać swoje słabości,

00:13:07.672 --> 00:13:11.307
upewnić się, że nie zostaną orężem

00:13:11.331 --> 00:13:14.214
w rękach wrogów demokracji.

NOTE Paragraph

00:13:15.315 --> 00:13:17.863
Poznanie własnych słabości

00:13:17.887 --> 00:13:23.470
pomoże nam też uniknąć
pułapki lustra faszyzmu.

00:13:24.204 --> 00:13:28.355
Jak wyjaśniłem wcześniej,
faszyzm żeruje na naszej próżności.

00:13:28.805 --> 00:13:34.551
Dodaje nam urody we własnych oczach.

00:13:34.575 --> 00:13:36.042
Stara się nas uwieść.

00:13:36.424 --> 00:13:38.871
Lecz kiedy dobrze znasz siebie,

00:13:38.895 --> 00:13:42.363
nie skuszą cię tanie pochlebstwa.

00:13:42.879 --> 00:13:46.942
Jeśli ktoś podsunie ci pod nos lustro,

00:13:46.966 --> 00:13:50.480
które ukryje wszystkie niedoskonałości,

00:13:50.480 --> 00:13:55.978
pokazując o wiele piękniejszą i ważniejszą

00:13:55.978 --> 00:13:57.949
wersję ciebie niż w rzeczywistości,

00:13:57.973 --> 00:14:00.837
po prostu je stłucz.

NOTE Paragraph

00:14:01.696 --> 00:14:02.847
Dziękuję.

NOTE Paragraph

00:14:02.871 --> 00:14:05.793
(Brawa)

NOTE Paragraph

00:14:10.677 --> 00:14:12.309
Chris Anderson: Yuval, dziękujemy.

00:14:12.333 --> 00:14:13.484
Coś takiego.

00:14:13.958 --> 00:14:15.898
Miło widzieć cię ponownie.

00:14:15.922 --> 00:14:17.513
Czyli, jeśli dobrze zrozumiałem,

00:14:17.537 --> 00:14:20.204
ostrzegasz nas przed dwoma
wielkimi zagrożeniami.

00:14:20.228 --> 00:14:24.720
Jedno to groźba odrodzenia
zwodniczo atrakcyjnej formy faszyzmu

00:14:24.744 --> 00:14:28.998
i powiązanej z tym dyktatury
nie wprost faszystowskiej,

00:14:29.022 --> 00:14:31.349
lecz opartej na władzy 
nad dostępną informacją.

00:14:31.349 --> 00:14:34.015
Zastanawiam się, czy nie ma
trzeciego zagrożenia,

00:14:34.015 --> 00:14:35.847
wskazanego przez kilku przedmówców,

00:14:35.871 --> 00:14:37.832
Mianowicie sytuacji, gdzie nie rząd,

00:14:37.832 --> 00:14:40.792
ale wielkie korporacje
kontrolują wszystkie dane.

00:14:40.792 --> 00:14:42.101
Jak się do tego odniesiesz

00:14:42.125 --> 00:14:44.512
i jak bardzo powinno to nas niepokoić?

NOTE Paragraph

00:14:44.536 --> 00:14:47.875
Yuval Noah Harari: W zasadzie 
nie ma wielkiej różnicy

00:14:47.899 --> 00:14:50.325
między korporacjami a rządami,

00:14:50.349 --> 00:14:53.513
bo, jak mówiłem, pytanie brzmi:
"Kto włada informacją?".

00:14:53.513 --> 00:14:55.188
Tu kryje się prawdziwa władza.

00:14:55.212 --> 00:14:57.656
Czy nazwać to korporacją czy rządem,

00:14:57.680 --> 00:15:00.835
jeśli korporacja rzeczywiście 
kontroluje informacje,

00:15:00.859 --> 00:15:02.787
w efekcie jest prawdziwym rządem.

00:15:02.811 --> 00:15:05.878
Czyli tylko wydaje się, 
że jest jakaś różnica.

NOTE Paragraph

00:15:06.529 --> 00:15:10.031
CA: Chociaż w przypadku korporacji
można wyobrazić sobie

00:15:10.031 --> 00:15:12.734
mechanizmy rynku mogące 
doprowadzić do jej upadku.

00:15:12.854 --> 00:15:14.715
To znaczy, jeżeli konsumenci uznają,


00:15:14.715 --> 00:15:16.823
że firma przestała
działać w ich interesie,

00:15:16.823 --> 00:15:19.240
otwiera to pole manewru
innemu uczestnikowi rynku.

00:15:19.240 --> 00:15:20.820
Łatwiej to sobie wyobrazić

00:15:20.820 --> 00:15:23.975
niż, powiedzmy, powstanie,
gdzie obywatele obalają rząd,

00:15:23.975 --> 00:15:25.867
który kontrolował wszystko.

NOTE Paragraph

00:15:25.991 --> 00:15:28.540
YNH: Jeszcze do tego 
nie doszło, ale powtarzam,

00:15:28.550 --> 00:15:32.728
jeśli korporacja wie
więcej o tobie, niż ty sam,

00:15:32.752 --> 00:15:38.006
to umie manipulować twoimi
najgłębszymi emocjami i żądzami,

00:15:38.030 --> 00:15:39.696
niedostrzegalnie dla ciebie.

00:15:39.720 --> 00:15:42.299
Uznasz, że to twoje prawdziwe ja.

00:15:42.768 --> 00:15:46.823
Czyli, teoretycznie, tak, teoretycznie
możesz zwrócić się przeciwko korporacji,

00:15:46.847 --> 00:15:50.580
tak jak teoretycznie możesz
zbuntować się przeciwko dyktaturze.

00:15:50.982 --> 00:15:54.265
Lecz w praktyce jest to niezwykle trudne.

NOTE Paragraph

00:15:55.281 --> 00:15:59.363
CA: W "Homo deus. Krótka historia jutra" 
przewidujesz, że żyjemy w stuleciu,

00:15:59.387 --> 00:16:02.798
kiedy ludzie osiągną niemal boskie moce,

00:16:02.822 --> 00:16:05.815
zarówno dzięki rozwojowi
sztucznej inteligencji,

00:16:05.839 --> 00:16:08.768
jak i drogą inżynierii genetycznej.

00:16:08.792 --> 00:16:14.260
Czy ta wizja przemian
lub upadku systemów politycznych

00:16:14.284 --> 00:16:16.948
wpłynęła na twoje przewidywania?

NOTE Paragraph

00:16:17.553 --> 00:16:20.648
YNH: Chyba stały się
jeszcze bardziej prawdopodobne

00:16:20.672 --> 00:16:23.601
i pewnie dokonają się dużo szybciej,

00:16:23.625 --> 00:16:28.648
bo w warunkach kryzysu
ludzie chętniej podejmują ryzyko,

00:16:28.672 --> 00:16:30.656
na które inaczej by się nie odważyli.

00:16:30.680 --> 00:16:33.498
Chętniej też próbują

00:16:33.522 --> 00:16:37.395
ryzykownych choć potencjalnie
przełomowych technologii.

00:16:37.760 --> 00:16:41.990
Takie przesilenia mogą zadziałać tak samo,

00:16:42.014 --> 00:16:45.228
jak dwie wojny światowe w XX wieku.

00:16:45.252 --> 00:16:48.464
Te dwie wojny znacząco przyspieszyły

00:16:48.488 --> 00:16:52.100
rozwój nowych, niebezpiecznych technik.

00:16:52.124 --> 00:16:55.408
To samo może wydarzyć się w XXI wieku.

00:16:55.721 --> 00:16:59.618
Sądzę, że zbytni pośpiech 
graniczy z szaleństwem,

00:16:59.642 --> 00:17:01.967
choćby we wdrażaniu
inżynierii genetycznej,

00:17:01.991 --> 00:17:05.101
Tylko że z biegiem czasu
coraz więcej szaleńców

00:17:05.125 --> 00:17:07.806
przejmuje władzę
w wielu krajach na świecie,

00:17:07.830 --> 00:17:10.897
więc szanse raczej rosną, niż maleją.

NOTE Paragraph

00:17:11.647 --> 00:17:15.012
CA: Przyjmując twoją niezwykłą wizję,

00:17:15.036 --> 00:17:16.623
popchnijmy zegar o 30 lat.

00:17:16.647 --> 00:17:19.910
Jak sądzisz: czy ludzkość 
jakimś cudem przetrwa,

00:17:19.934 --> 00:17:23.069
obejrzy się i powie:
"Mało brakowało. Daliśmy radę!",

00:17:23.093 --> 00:17:24.529
czy nie?

NOTE Paragraph

00:17:24.553 --> 00:17:28.401
YNH: Dotychczas udało się pokonać
wszystkie poprzednie kryzysy.

00:17:28.425 --> 00:17:31.244
Szczególnie jeśli spojrzeć 
na liberalną demokrację,

00:17:31.268 --> 00:17:34.212
jeśli sądzisz, że teraz jest źle,

00:17:34.236 --> 00:17:40.702
przypomnij sobie, o ile gorzej
sprawy się miały w 1938 lub w 1968.

00:17:40.726 --> 00:17:43.717
W zasadzie nic się nie dzieje,
to tylko mały kryzysik.

00:17:44.167 --> 00:17:46.136
Nigdy nie wiadomo,

00:17:46.160 --> 00:17:48.291
a jako historyk powiem,

00:17:48.315 --> 00:17:53.089
że lepiej nie lekceważyć ludzkiej głupoty.

NOTE Paragraph

00:17:53.113 --> 00:17:54.268
(Śmiech) (Brawa)

NOTE Paragraph

00:17:54.292 --> 00:17:58.296
To jedna z najpotężniejszych sił
kształtujących historię.

NOTE Paragraph

00:17:59.433 --> 00:18:02.298
CA: Niezwykle przyjemnie było cię gościć.

00:18:02.322 --> 00:18:04.139
Dziękujemy za wirtualną wizytę.

00:18:04.163 --> 00:18:06.036
Baw się dobrze w Tel Awiwie.

00:18:06.060 --> 00:18:07.211
Yuval Harari!

NOTE Paragraph

00:18:07.235 --> 00:18:08.611
YNH: Dziękuję bardzo.

NOTE Paragraph

00:18:08.635 --> 00:18:09.785
(Brawa)